|
مشخصات: در زیرگونه V.g.griseus دم در تمام طول خود در برش عرضی مدور است؛ در زیرگونه V.g.caspius نیمه پیشین دم در برش عرضی کم و بیش مدور در نیمه خلفی باریک و در برش عرضی از دو طرف فشرده و دارای یک تیغه مشخص در سطح فوقانی است. فلسهای شکمی در 110 تا 125 ردیف عرضی از یقه تا کشاله ران.
رنگ آمیزی: ناحیه پشتی با 5 تا 8 (معمولا 6) نوار عرضی باریک بعلاوه یک یا دو نوار عرضی پشت گردنی؛ در زیرگونه V.g.riseus این نوارها خاکستری و دم تقریبا تا انتها با 19 تا 28 نوار عرضی تیره؛ در زیرگونه V.g.caspius نوارهای عرضی روی ناحیه پشت قرمز قهوه‌ای و دم با 13 تا 19 نوار عرضی تیره، انتهای دم (معمولا یک سوم انتهایی) در بالغها بدون طرح و در نمونه‌های جوان در تمام طول دم دارای نوار.
زیستگاه: نواحی بیابانی و نیمه بیابانی، زمینهای ماسه‌ای با سطوح ناهموار، خاکهای رسی، در دامنه کوهها، تپه‌ها و دشتها با پوشش گیاهی استپی شامل بوته‌ها، درختها و نیز اطراف زمینهای کشاورزی و باغها.
عادات و رفتار: در ساعات اولیه روز فعالیت می‌کنند؛ از لانه‌های زیرزمینی پستانداران و دیگر جانوران بعنوان پناهگاه استفاده می‌کنند، و یا خودشان لانه‌هایی به طول 500 سانتیمتر و عمق 50 تا 120 سانتیمتر در زمینهای ماسه‌ای یا رسی حفر می‌کنند؛
تغذیه آنها از پستانداران کوچک، خزندگان، پرندگان، تخم پرندگان و خزندگان، عقربها، حشرات بزرگ، وزغها است. گاهی لاشه خواری نیز می‌کنند؛ در جستجوی غذا ممکن است تا چند صد متر از لانه‌شان دور شوند، و برای شکار حیوانات وارد هر حفره‌ای می‌شوند و یا زمین را می‌کنند؛
در مواقع خطر و مقابل دشمن پاها را سیخ کرده و بدن را بالا نگه می‌دارد، بدن و زیر گلو را به طور متناوب باد کرده و فشرده می‌کند، زبان را دائم بیرون می‌آورد و صدای فیس فیس تولید کرده و با ضربات قوی و شلاق مانند دم به اطراف سعی در دور کردن دشمن دارند.
فصل جفتگیری پس از خواب زمستانی و در ماههای فرودین تا خرداد است؛ در ماههای خرداد تا مرداد ماده‌ها 10 تا 25 تخم در حفره‌هایی که به عمق 70 تا 120 سانتیمتر حفر کرده‌اند و یا حفره‌های امن دیگر می‌گذارند (اغلب در نزدیکی لانه بزمجه ماده می‌باشد)، روی تخمها را با مواد گیاهی و خاکروبه می‌پوشانند، و تا چند هفته تحت مراقبت مادر قرار می‌گیرند؛ مدت زمان باز شدن تخمها بسته به درجه حرارت محیط، از 130 تا 220 روز متغیر است، ولی اغلب در اواخر شهریور تا اواخر آبان تخمها باز می‌شوند، معمولا جوانها در همان نقبهای زیرزمینی تا بهار غیرفعال بوده و می‌خوابند؛ عمر آنها تا 15 سال گزارش شده است.
پراکندگی جهانی: شمال آفریقا، بیابانهای آسیای مرکزی و جنوب و جنوب غربی آسیا و شمال غربی هند.
اندازه: نوک پوزه تا مخرج 600 میلیمتر دم 900 میلیمتر
ملاحظات: محل نمونه تیپیک از مصر گزارش شده است. این سوسمار یکی از گسترده‌ترین پراکنشها را در بین تمامی سوسماران داشته و از مراکش تا قزاقستان و غرب چین یافت می‌شود؛ بنابر شواهد موجود، زیر گونه V.g.griseus در غرب زاگرس V.g.caspius در شرق زاگرس پراکنش دارند، اما مرز دقیق دو زیرگونه هنوز بخوبی مشخص نیست.
|
