44 درصد وسعت این شهرستان را کوهها در برگرفته و دهها کوه بالای 2000 متری دارد. بدنی جهت از گذشته دور قاینات بخشی از قهستان بزرگ بوده که نام قهستان برگرفته از کهستان یاکوهستان می باشد.تغییر نام کوهستان به قهستان و کاین به قاین توسط اعراب صورت گرفت وجود چنینارتفاعاتی باعث شرایط مساعد اقلیمی گردیده و قاینات را برخوردار از آب و هوای نمیه بیابانی نموده است.
درغرب شهرستان رشته کوه قهستان با جهت شمال غرب به جنوب شرق امتداد یافته و سیاه کوه با 2857 متر بعنوان بام خراسان جنوب یدر غرب بیناباج می باشد. در منطقه زیرکوه رشته کوه شاسکوه، آهنگران با جهت شمالی- جنوبی کشیده شده و همچون دیواره ای طبیعی باعث جدایی زیرکوه و ایجاد ناحیه ای مستقل گردیده ودر طی تاریخ به چنین نامی اشتهار داشته بهر صورت این تقسیم بندی سیاسی بجا بوده و توانسته نظام همگون بین جوامع روستایی و عشایری منطقه ایجاد نماید.
بخش اعظم منطقه زهان را کوهستان فراگرفته است تنها در منطقه شمال شرق محدوده ای که در دشت اسفدن واقع شده تیپ دشتی دارد.
در منطقه زیر کوه، دهنه ها و گردنه هایی واقعند که مهمترین آنها عبارتند از:
دهنه زهان، پایهان، افین، سیچ که از کوههای مرکزی عبور و راه بیرجند و درخش در آن واقع و پشتکوه را به زیرکوه متصل می کند و رودافین از آن عبور و از نقاط حساس واستراتژیک منطقه محسوب می شود.
کوههای بخش زهان
کوه اشتقاقویی با ارتفاع 1935 متر سرچشمه رودخانه آب سردبوده و در غرب روستای سیستانک قرار دارد.
کوه اقاویل با ارتفاع 2189 متری سرچشمه رودهای افین، علی آباد، و مولید بوده و در شمال روستای پردون واقع است.
کوه پاوک این کوه با ارتفاع 1945 متر سرچشمه رود رباط بوده ودر شرق روستای ورزگ واقع است.
کوه پر هندوستان با ارتفاع 1852 متری در جنوب روستای دهنه زهان و در جنوب غربی دق بالا واقع است.
کوه پشت چای برقو کوهسیت با ارتفاع حدود 1405 متری در شرق روستای خونیک پائین که رودخانه شور از دامنه غربی آن می گذرد.
کوه پشوش با ارتفاع 1905 متر در شمال روستای خونیک پائین واقع و رودخانه شور از دامنه شرقی آن می گذرد.
کوه چشمه ضربی با ارتفاع حدود 1950 متری سرچشمه رودهای آب سرد و کلاته احمد می باشد و در شمال روستای عباس اباد قرار دارد. دهستان زهان در دامنه شمالی و دهستان شاخنات در دامنه جنوب یاین کوه قرار دارد. این وه همراه با کوه منوری و چنگ خدا رشته کوهی را به طول 23 کیلومتر و عرض 6 کیلومتر تشکیل می دهند و بلندتری قله آنها کوه متوری به ارتفاع 2202 متر است.
کوه چنگ خدا با ارتفاعحدود 1725 متر در شمال غربی روستای افین واقع است.
کوه سیاه با ارتفاع حدود 1850 متر و سرچشمه کال زهان و رود رباط بوده ودر غرب روستای سینیدر قرار دارد.
کوه کمر کلو باارتفاع حدود 2005 متری در غرب روستای ورزگ قرار دارد.
کوه گریانه با ارافع حدود 22728 متر در جنوب روستای پیشبر قرار داشته و طول این کوه 25 کیلومتر و عرض متوسط آن حدود 10 کیلومتر است و دشت گریانه در میان آن جای دارد. روستاهای پردان، پیشبر، بقال وعلی آباد در دامنه شمالی و روستاهای باغستان زهان و جان احمددر دامنه غربی آن و روستای مغیلان در دامنه جنوبی آن قرار دارند.
مهمترین ارتفاعات بخش نیمبلوک
مهمترین ارتفاعات بخش نیم بلوک رشته کوه غربی آنست که دنباله کوههای کاخک و فردوس می باشد و با اسامی مختلف برگرفته از ابادیهای واقع در دره های آن نامگذاری شده است. این رشته کوه از غرب به جنوب شرقی کشیده شده و در نهایت به کوههای قاین متصل .
کوه آینه در 55 کیلومتر شمال غربی قاین در ارتفاع 2430 متری سطح دریا قرار گرتفه و سرچشمه کال سرخ بوده ودر جنوب رسوتای علی زنگی واقع سات.
کوه سفید با ارتفاع 2079 متر در غرب روستای آچونی قرار دارد.
کوه سیاه کوه با ارتفاع 2519 مت ردر جنوب غربی روستای خوگ واقع است.
کوه گلگون با ارتفاع حدود 2150 تری و سرچشمه رود ترشاب بوده ودر جنوب رسوتای میاندشت می باشد.
کوه کمر علی پلنگ با ارتفاع حدود 2250 متری در جنوب غربی شهر خضری می باشد.
کوه کمر گود با ارتفاع حدود 2050 مرتی در جنوب شهر نیم بلوک قرار دارد.
مهمترین ارتفاعات بخش مرکزی
کوه آبیدار این کوه در 20 کیلومتری غرب قاین در ارتفاع حدود 2210 متر غرب روستای ورنجان واقع است و روستاهای نیک، چاده و سراب از دهستان آفریزدر دامنه غربی و روستاهای انجول، خونیک و ورنجان از دهستان های حومه قاین در دامنه شرقی این کوه واقع شده است و بزرگراه قاین – بیرجند از دامنه شرقی این کوه می گذرد.
کوه امام جعفری این کوه در 10 کیلومتری جنوب شرقی قاین با ارتفاع 2050 متر در جنوب روستای مهمویی قرار دارد.
کوه انجیری در 28 کیلومتری جوب قاین با ارتفاع 2145 متر در شمال روستای روم می باشد و رود گرگنج از آن سرچشمه می گیرد.
کوه اندریک در 20 کیلومتری غرب قاین با ارتفاع 2388 متر سرچشمه وردموبیان بوده و در غرب روستای اندریک است. طول آن 12 و عرضش 4 کیلومتر می باشد.
کوه ابوذر باارتفاع 2005 مت ردر 3 کیلومتری جنوب شرقی قاین می باشد.
کوه چقوکی این کوه در 15 کیلومتری شمال شرق قاین و در ارتفاع حدود 1730 متر و در شمال روستای اسفشاد واقع است.
کوه کمر دزدکی با ارتفاع حدود 1330 متر سرچشمه کال تلخاب بوده و در شمال روستای فرخی واقع است.
کوه پشت شار کوهیست با ارتفاع 1505 متر در شرق روستای فرخی و در شمال گدار روبرارک شمال دق بالا قرار دارد.
کوه چکو با ارتفاع 1900 متر در شمال روستای خونیک است.
کوه زول در 12 کیلومتری غرب قاین و در ارتفاع 2361 متر، جنوب غربی روستای زول قرار دارد.
کوه سرتخت در ارتفاع حدود 1950 متر قرار داشته و سرچشمه کال چاهرود بوده ودر جنوب غربی خرابه های بزناباد می باشد.
کوه سرگل در 25 کیلومتری غرب قاین با ارتفاع حدود 2150 متر سرچشمه رودهای تگ خنک، تگ آب چاه زرد و رود دهنه بوده و در جنوب روستای چدان قرار دارد.
کوه سیاه در 30 کیلومتری غرب قاین با ارتفاع 2463 متر سرچشمه سرخیچ بوده و در غرب روستای خونیک است.
کوه سیاهو در 12 کیلومتری غرب قاین با ارتفاع حدود 2330 متر در غرب روستای زول قرار دارد.
کوه سیدآباد در 18 کیلومتری شمال غرب قاین با ارتفاع 1914 متر سرچشمه کال کندولی و در جنوب روستای حاجی اباد نوغاب است.غرب آن بزرگراه گناباد به قاین است و دهستان مهیار در دامنه شرقی و دهستان حومه قاین، در دامنه جنوبی و دهستان نیم بلوک در دامنه شمالی این کوه قرار دارد.
کوه کمر آوش با ارتفاع حدد 1720 متر در 17 کیلومتر شمال قاین است.
کوه کمر اژدها با ارتفاع حدود 2420 متر در غرب روستای بیهود قرار دارد.
کوه کمر شاهی با ارتفاع حدود 2120 متر در شمال روستای بیهود واقع است.
کوه کمر لبفتی با ارتفاع حدود 2260 متر در غب روستای بیهود است.
کوه کمر مه در 30 کیلومتری غرب قاین با ارتفاع حدد 2503 متر در غرب روستای باراز است.
کوه مزار با ارتفاع حدود 2020 متر در 13 کیلومتر غرب قاین و سرچشمه رود دهنه می باد.
کوه موخی با ارتفاع حدود 2230 متر در جنوب شرقی روستای تبلان است.
کوه سنجد تک در دهستان مهیار با ارتفاع حدود 2240 متر در غرب روستا کلی واقع است.
کوه واراز در 30 کیلومتری غرب قاین با ارتفاع 2619 متر در جوار روستای باراز، سرچشمه شور رود است. این کوه دهستانهای پیشکوه و پسکوه را از هم جدا می کند. روستاهای گوراب و کرچ از دهستان پسکوه در دامنه غربی و روستای باراز، کره، سفتوک و خنجوک از دهستان حومه قاین در دامنه های شرقی آن قرار دارند به آن کوه باراز نیز می گویند.
کوه ورزق این کوه در 25 کیلومتری شرق قاین با ارتفاع حدود 2363 متر در غرب روستای ورزق می باشد.
مهمترین کوههای بخش سده
کوه قومنجان با ارتفاع حدود 1530 متر در جنوب روستای قومنجان است.
کوه کرچ با ارتفاع حدود 2510 متر در شمال روستای کرچ واقع است.
کوه کمرپیرمرد با ارتفاع حدود 1905 متر د رغرب روستای شوشود قرار دارد.
کوه کمیران با ارتفاع حدود 1629 متر در شرق روستای کمیران واقع است.
کوه ریگ دراز با ارتفاع حدود 1510 متر در شمال شرقی روستای حاجی ناج می باد.
کوه مزار با ارتفاع حدود 1583 متر در جنوب روستای آفریز واقع است.
کوه مسعودی با ارتفاع حدود 2110 متر سرچشمه رود سنگ سیاه بوده و در جنوب روستای نوغاب پسکوه واقع است.
مهمترین ارتفاعات بخش زیرکوه
رشته کوه شاسکوه این رشته کوه با تراکم نسبتا زیاد در سمت شمال غرب منطقه زیر کوه با روند شمال غربی، جنوب شرقی از روستای کریزان شورع و تا تنگه حاجی آباد امتداد می یابد. بلندترین نقطه این رشته قله شاهاز با 2823 متر می باشد.روستاهای کریزان ، نیار، استند، فندخت، بهناباد، بیدخت، اسفاد، میرآباد، آبیز، چناران، نوده ، وند، آبمهان، در کوهپایه های شرقی آن و روستاهای تیگاب، کلاته شیخ علی در دامنه غربی آن استقرار یافته اند. این رشته و به خط الراس آن آبریز دشت اسفندن را از دشت شاهرخت جدا میکند.
رشته کوه آهنگران این رشته کوه از دهانه تنگه حاجی آباد شروع و تا تنگه آهنگران ادامه داشته هر چه از غرب به جنوب شرق پیش رویم از تراکم کوهها کاسته می شود. کوه سه پستان، کوه آهنگران، کوه کاز کان، کوه اردکول و کوه گزیک در این رشته ارتفاعات واقعند.بلندترین قله این رشته کوه سه پستان با 2731 مت رمی باشد. مقدار شیب از بلندترین نقطه قله تا دق پتر گان در حدود 42 کیلومتر 10 درصد است. این ارتفاعات منابع آبی بسیار خوبی بوده و قنوات پرآبی را ایجاد نموده اند. به برکت این ارتفاعات بلند روستاهای تاج کوه، بقرایی ، حسن آباد، حسین اباد تاجوه و حسین آباد خانم، آهنگران، جیم آباد، رحیم آباد، اردکول، محمد آباد بر دامنه ها و کوهپایه های آن شکل گرفته اند.
این رشته کوه به طول 30 کیلومتر و عرض 12 کیلومتر دهستان زیرکوه را از دهستانهای زهان و شاخنات د رمیان جدامی کند. از این کوهستان رود شوشک، رود رباط، گزرود، رود لونک، رودگزخت، رود گرماب، رود جرف و رود تگ کوه سفیدک سرچشمه می گیرد.
رشته کوه گزخت این رشته کوه با تراکم زیاد از دره آهنگران شروع شده و آبادیهای دارج علیا، سفلی و کرت آباد در دامنه آن قرار گرفته اند. بر مسیر رود زخت سدی ایجاد شده و آب از آن طریق انال بتونی به مزارع انتقال می یابد.
کوه آهنی ارتفاع آن حدود 1920 متر و در غرب روستای استند واقع است.
کوه آبیز در ارتفاع حدود 2730 متری و د رغرب روستای آبیز قرار دارد.
کوه گشکوه این کوه در دهستان شاسکوه، با ارتفاع حدد 1120 متر در شرق حوض بند خزان کوه کوریکان در دهستان زیر کوه با ارتفاع حدود 911 متر در مرز ایران و افغانستان است.
کهنه کوه در دهستان شاسکوه با ارتفاع حدود 1220 متر در شمال روستای گرماب می باشد.
زردآلو کوه در دهستان زیرکوه با ارتفاع حدود 2450 متر سرچشمه رودکرگسار بوده و در شرق روستای کلاته بیگ قرار دارد.
کوه سه پستان در دهتسان زیرکوه با ارتفاع 2731 متر سرچشمه رودهای لونک، گزخت و گرماب بوده و در غرب روستای گزخت قرار دارد.
کوه خواجه در دهستان زیر کوه با ارتفاع 1123 متر در شمال شرقی روستای تجنود است.
کوه پل سیاه در دهستان شاسکوه با ارتفاع حدود 1720 متر در غرب چاه دو حوض است.
میلاکوه در دهستان شاسکوه سرچشمه کال بیدخت و کال تیغاب بوده ودر غرب روستای بهنا باد قرار دارد.
کوه شکسته در دهستان شاسکوه با ارتفاع حدود 1850 متر سرچشمه رود کریزان بوده و در شمال روستای تیگاب می باشد.
کوه خواجه با ارتفاع 1123 متر در جوار روستای همت اباد خواجه قرار گرفته و به موازات رشته کوه گزختامتداد می یابد. قنات همت آباد آبش زیاد بوده که با مساعدت جهاد سازندگی لوله کشی گردید و اب آن از درون ماسه ها خارج و باغ ومزرعه ای سرسبز در میان ماسه زارها ایجادو عشایر در کنار دامداری به کاشت علوفه دامی و باغستان اقدام نموده اند.
کوه چاپایاب در شمال منطقه زیر کوه قرار داشته و روستاهای چاه پایاب و چاه شط ونهور در دامنه غربی آن واقعند. در اینجا عشایر بار فروش اسکان داشته که از منطقه بار فروش (باب فعلی) به این محل اجبارا کوچ نموده اند.
کوه بمرود دنباله کوه چاپایاب بوده که آبادیهای چاه پایاب، بمرود، شاهرخت و بارنجگان در فاصل نه چندان دور از آن استقرار دارند بلندترین نقطه ارتفاعی آن 1564 متر می باشد.
از مهمترین اراضی هموار بخش زیر کوه، دشت شاهرخت – چشمه بید است که دق پترگان را در برگرفته و شامل آبریز رودهای حاجی اباد، آهنگران تجنود، شوشک، لونک، گزخت، گرماب، گرتیغ، کال اسفاد بوده و این دق با 590 متر گودترین نقطه شهرستان و استان خراسان جنوبی می باشد.
در بخش مرزی از پاسگاه کوریکان در جنوب تا چشمه سیرخوند در شمال پستی و بلندی زیادی دیده نمی باشد. بطوریکه از جنوب تا کبوده تپه ماهورهای کم ارتفاع و از کبوده تا شمال شرق زیر کوه سراسر نوار مرز نسبتا هموار و ارتفاع متوسطی حدود 700 تا 720 متر دارد.
نظرات بسته شده است.