این بنا در روستای بندر آباد در 36 کیلومتری شمال غرب یزد واقع گردیده و از آثار اواخر قرن نهم هجری ( احتمالا 878 ه-. ق) است که در کنار خانقاه تقی الدین دادا و آرامگاه محمود شاه- فرزند تقی الدین دادا – بنا گردیده است . نقشه بنای مسجد- قابل مقایسه با دیگر مساجد منطقه در این دوره- مشتمل بر ایوان، گنبدخانه ، شبستان های سراسری شرقی و غربی، صحن، دهنه ها و ایوان های کوچک رو به صحن است که به نظر می رسد همگی در یک زمان به بنای خانقاه و آرامگاه افزوده شده باشند . ورودی مسجد، از طریق خانقاه و از جانب شبستان شرقی است . صحن مسجد به ابعاد 11×11 متر در ضلع جنوبی، با ایوانی بزرگ و مرتفع و در سه ضلع دیگر، با ایوان های کوچک و دهانه های کوچک اطراف ایوان ها محدود شده است . ایوان جنوبی تقریبا تمام ضلع جنوبی صحن را در برگرفته و اضلاع داخلی آن مشتمل بر درگاه ها و غرفه هایی است که در دو طبقه قرار گرفته اند . درگاه های شرقی و غربی ایوان، از طریق دهلیزی به شبستان های شرقی وغربی راه پیدا می کند . دهنه های طبقه بالا با غرفه های فوقانی گنبدخانه در ارتباط بوده و راه دسترسی بدنها از طریق پلکان هایی است که در زوایای جنوبی صحن تعبیه شده اند . ایوان با یک طاق سه بخشی سرتاسری و با قوس های متکی در زوایا پوشش یافته و پوشش غرفه ها و طاق های درگاه های زیرین نیز از نوع طاق های کوکبی شش ضلعی است . نمای داخلی و خارجی ایوان، ساده و فاقد تزیینات خاصی است و تنها نرده غرفه های فوقانی ایوان است که با کاشی های شش ضلعی آبی روشن در داخل قابی از کاشی معرق پوشش یافته است . ایوان مذکور، از طریق درگاه جنوبی به گنبدخانه راه پیدا می کند . گنبدخانه به ابعاد 9×9 متر دارای شاه نشین ها، درگاه ها و غرفه های فوقانی است . طرح مربع گنبدخانه، در بالای قوس شاه نشین ها، فیلپوش های زوایا و کاربندی میانه این قوس ها به کثیرالاضلاع تبدیل گشته و گنبد بنا با قطر دهانه حدود 9 متر بر آن قرار گرفته است . پوشش خارجی گنبد، آجری ساده است . علی رغم اینکه بخش های دیگر مسجد تزیینات اندکی دارد، در داخل گنبدخانه آثار ارزشمندی دیده می شود . شاه نشین جنوبی گنبدخانه با طرح نیم هشت ضلعی دارای ازاره کاشیکاری، محرابی در ضلع خلفی و پوشش مقرنس زیبایی است . این مقرنس کاری با گچ و در سه ردیف افقی اجرا شده و هر ردیف به طاقچه هایی دسته بندی گشته و در گودی رئوس هر طاقچه، قطعات کاشی معرق را به شکل ستاره های چند پر ( هشت ، هفت ، پنج و چهارپر) نشانده اند که زیبایی خاصی به پوشش مذکور داده است . قطعات کاشی فوق ، با نقوش گل و گیاه به رنگ های آبی روشن، آبی سیر، اخرایی و سفید بر زمینه سیاه تزیین شده اند . محراب در ضلع خلفی شاه نشین دارای ازاره کاشیکاری و پوشش مقرنس گچی است . بر قسمت کاشیکاری محراب، قوسی شبدری با خط سیاه طرح ریزی کرده اند . در طرفین محراب، دو درگاه کوتاه تعبیه شده که ادامه نمی یابند . ازاره شاه نشین، با کاشی های شش ضلعی به رنگ آبی روشن با حاشیه تاریکی از کاشی معرق پوشش یافته است . همین نوع کاشیکاری، در نرده های غرفه های فوقانی و همچنین ازاره منبر نفیس مسجد نیز تکرار شده است . در جانب غربی شاه نشین، منبر سیزده پله ای ساخته و سطوح جانبی آن را با کاشی معرق پوشانده اند . نقوش این کاشیکاری، طرح های هندسی ( گره) و در داخل طرح ستاره شکل، شعایر اسلامی به خط بنایی است . فضای گنبدخانه از طریق درگاه های جانبی به شبستان های سراسری شرقی و غربی مرتبط می شود . این شبستان های مستطیل شکل، با طاق و تویزه و طاق کوکبی پوشش یافته و هرکدام با سه دهنه به صحن راه پیدا می کنند . با توجه به ویِژگی های ساختمانی، تزیینات و مدارک مکتوب در خانقاه و آرامگاه مجاور مسجد، بنای مسجد را می توان مربوط به اواخر قرن نهم هجری ( 878 ه- . ق )دانست . این بنا به شماره 769 به ثبت تاریخی رسیده است . منابع: افشار.1348،ج1،صص128و136؛گلمبک و ویلبر. 1374،صص529-525؛ مجد زاده صهبا. 1338،صص104-96
نظرات بسته شده است.