این بنا در روستای قروه در یک کیلومتری جنوب جاده زنجان- تهران و 18 کیلومتری ابهر واقع گردیده و از آثار ارزشمند معماری دوره سلجوقی است . بنای کنونی مسجد متشکل از یک بخش اصلی و قدیمی و یک بخش الحاقی و نسبتا جدید است . بخش اصلی مسجد، گنبدخانه زیبا و مرتفعی است که در اصل، بناهای دیگری متصل به آن وجود داشته که امروزه از بین رفته اند . بخش الحاقی مسجد متشکل از سه شبستان ساده تیرپوش است که در شرق، غرب و جنوب گنبدخانه، با مصالح خشت و خرده سنگ و آجر مستعمل بناهای قدیمی، ساخته شده اند . تالار جنوبی دارای ایوان ستونداری رو به سمت جنوب و یک حیاط است . گنبدخانه سلجوقی مسجد به ابعاد داخلی 5/5×5/5 متر، از دو نوع آجر مختلف ساخته شده است . قسمت پایین تا زیر قاعده فیلپوش ها، با آجرهای بزرگی به ابعاد 8×5/31×5/31 سانتی متر و بخشی های فوقانی تر که بیشتر حالت تزیینی دارند، با آجرهایی به ابعاد 5×5/21×5/21سانتی متر ساخته شده است . بخش پایینی داخل گنبدخانه با گچ پوشیده شده که سابقا بر روی آن، کتیبه ها و طرح های اسلیمی درهم بافته، نوارها و حاشیه هایی نقاشی شده بوده است، در قسمت فوقانی منطقه گچکاری، یک کتیبه تزیینی گچبری به عرض 50سانتی متر به صورت سرتاسری اجرا شده که متن آن به خط ثلث مشتمل بر آیات قرآنی است و تاریخ تجدید بنای گنبد یا تزیینات داخلی، 575ه-.ق است . در بالای بخش گچبری، در چهار گوشه، چهار فیلپوش با قوس های چهار مرکزی، و در میان آنها، چهار طاقنما به همان ابعاد و شکل اجرا گردیده است . پای قوس های فیلپوش ها، بر روی قطعه تخته پیش آمده ای که با سطح دیوار زاریه 45 درجه ای تشکیل می دهد، استوار گشته است . سطح محصور در بین قوس های طاقنماها دارای تزیینات آجری با طرح های هندسی است . خود قوس ها نیز دارای تزیینات آجری هستند . تیزه هر قوس دارای تزیینی از جنس گچ است که در قوس های جنوب غربی و جنوب شرقی از بین رفته اند . در لچکی های بین هر دو قوس، یک شکل تزیینی، مرکب از قوس های کوچکتر چهار مرکزی اجرا شده که طرح گنبدخانه را به دایره تبدیل می کند . شکل داخلی این قوس ها، همان طور که اشاره شد، چهار مرکزی است؛ ولی شکل خارجی یا فوقانی آنها از نوع قوس های شانه دار است . بر قسمت دایره پاکار گنبد، کتیبه گچبری فوق العاده زیبایی کار شده که ظاهرا به خط کوفی و متضمن آیات قرآنی است . بالای کتیبه، حاشیه باریک تزیینی اجرا شده است . بلافاصله پس از این حاشیه، در سقف گنبد، سه پنجره کوچک مستطیل شکل باز می شود . گنبد بنا از نوع یک پوسته به قطر دهانه 5 متر و مقطع بیضی است . آجرکاری ساده گنبد در سابق دارای طرح های هندسی تزیینی هشت گوش و ترنج درهم بافته گچی بوده که امروز تنها نشانه هایی از آن باقی مانده است . گنبدخانه در وضعیت نسبتا خوبی برجای مانده و تنها نقص عمده آن، ترک هایی است که در قسمت عقب فیلپوش های جنوب شرقی و جنوب غربی دیده می شود . علت احتمالی این ترک ها ممکن است پوسیدگی کلاف چوبی بزرگی باشد که درست در زیر سطح پای فیلپوش ها دور تا دور ساقه گنبد به کار رفته است . در ضلع جنوبی گنبدخانه، محراب گچبری زیبایی وجود دارد که بخش هایی از آن از بین رفته است . این محراب به صورت طاقچه مستطیل شکلی است که به طرز ساده ای گچکاری شده و دارای طاقنما با قوس چهار مرکزی هلالی شکل است که در زیر آن، نیم گنبد خیاری شکل با خیاره هایی مانند خیاره هایی پشت بعضی از صدف ها است . یک مقرنس کاری ساده که فقط قسمت فوقانی آن باقی مانده، احتمالا اطراف محراب را در برمی گرفته است. کتیبه ها و نقوش تزیینی محراب کلا با رنگ های مختلفی اجرا شده و کتیبه های آن به خط کوفی و نسخ است . این کتیبه ها که با رنگ نوشته شده اند، با گذشت زمان از بین رفته اند . در لچکی بالایی، عبارت ذیل خوانده شده است : " امر به بناءهذا المسجد … الطیبه مشهور سنه ثلث عثسره و اربع مائه 413 رحمه الله صالحین المسجد الجامع المتقیه … و ناصر بن محمد التیمی فی شهر الله … فی الدارین آمین یا رب العالمین" . با توجه به کتیبه گنبدخانه – مورخ 575 هجری- و کتیبه محراب – مورخ 413 هجری – چنین به نظر می رسد که بنای اولیه مسجد در اواخر دوره آل بویه ساخته و در دوره سلجوقی- سال 575 هجری – بخش هایی از آن تعمیر و تزیین شده باشد . این بنا به شماره 433 به ثبت تاریخی رسیده است .
نظرات بسته شده است.