گنبد نمکی مورجان، شیراز

نام انگلیسی:  Morjan Salt Dome    نام فارسی :  گنبد نمکی مورجان

گنبد نمکی مورجان در موقعیت جغرافیایی N291033 E520923 در استان فارس واقع است. این کوه نمکی در نزدیکی روستای مورجان در منطقه کوهمره سرخی، جنوب غرب شیراز واقع شده است. گنبد نمکی مورجان در شمال غرب روستای مورجان در منطقه کوهمره سرخی رخنمون یافته است. از نظر تقسیمات کشوری این روستا در دهستان دادنجان، بخش میمند شهرستان فیروز آباد واقع شده است. دسترسی به این گنبد نمکی از دو طریق امکان پذیر می باشد:
١- جاده آسفالته شیراز – آازرون، سه راهی آوهمره سرخی، جاده آسفالته کوهمره سرخی آه تا روستای مسقان ادامه دارد و پساز آن تا روستای مورجان جاده شوسته می باشد.
٢- جاده آسفالته مسیر شیراز- آوار- فیروز آباد، سه راهی باوریان، جاده آسفالته آوهمره سرخی که تا روستای مورجان ادامه دارد.

سابقه تاریخی گنبد نمکی مورجان
بنا به گفته افراد محلی، مردم منطقه از قدیم الایام از نمک این تل نمکی برای مصرف غذایی استفاده می کرده اند. آنها این گنبد نمکی را بر اساس مجرا های خروجی نمک از بخش مرکزی و میزان نمک ته نشست شده در آنها، به طور محلی به ۴ نمکدان به نام های نمکدان دزد، آهله، سر و نو تقسیم کرده اند. مورجانی ها به دو بخش مرتفع، مقاوم و ستیغ ساز این گنبد که از سایر بخش ها بلندتر بوده و از دور نمایان می باشد، قلات سیاه – سرخ و قلات شاه نشین می گویند و مارن های رنگین فرسایش پذیر بین این بلندی ها را چهل مله (چهل گردنه) می نامند.

زمین شناسی گنبد نمکی مورجان
گنبد نمکی مورجان در بین دو کوه مورجان و بویم قرار دارد این دو کوه، دو قطعه جابجا شده از یک تاقدیس می باشند. فعالیت قطعه جنوبی تر گسل کره بس سبب بریدن تاقدیس و تقسیم آن به دو قطعه و جابجا شدن دو قطعه نسبت به یکدیگر شده است. کوه مورجان قطعه شرقی (واقع در شرق خط گسل، جنوب شرق روستای مسقان) و کوه بویم قطعه غربی (واقع در غرب خط گسل، غرب روستای مسقان) می باشد. در مجموع این تاقدیس شکسته و جابجا شده نسبت به تاقدیس های شمالی کم عرض تر و از نظر طول محور، کوتاه تر و از نظر ارتفاع نیز کم ارتفاع تر می باشد (بیشترین ارتفاع کوه مورجان ٢٠٠٠ متر و کوه بویم ١٧٠٠ متر می باشد). در طول این قطعه از گسل کره بس دیاپیر نمکی هرمز به صورت گنبد نمکی پدیدار گشته است. به دلیل ابعاد کوچکتر تاقدیس مذکور نسبت به تاقدیس شمالی تر، فرسایش متعاقب شکسته شدن و جابجایی، کمتر توانسته تأثیر گذار باشد. لذا سازند های قدیمی تر این تاقدیس رخنمون نشده اند و سازند آسماری بدنه سطحی هر دو قطعه از تاقدیس(دو کوه مورجان و بویم) را ساخته است. در تقسیم بندی زمین شناسی ساختمانی، این گنبد نمکی در کمربند چین -گسل خورده زاگرس، زیر واحد زاگرس چین خورده ساده واقع گردیده است.

ژئوتوریسم گنبد نمکی مورجان
تل نمکدان مورجان از دور دست به صورت کوهی سیاهرنگ که از میان تاقدیس ها و ناودیس ها منطقه سر برافراشته با توپوگرافی برجسته و گنبدی خود نمایان می باشد. این گنبد نظم و ترتیب توالی چینه شناسی منطقه را به هم ریخته ها و از نزدیک با تنوع رنگ ها ی مختلف مشخص می شود. درزه ها و شکاف های انحلالی، دره های انحلالی و ریزش توده های سنگی در بیرونی ترین بخش این گنبد به وفور دیده می شود. در بخش جنوب غربی این گنبد، چشمه ای از دل زمین می جوشد و به رودخانه شور می پیوندد. در مسیر عبور آب این چشمه بلورهای سفید رنگ نمک به اشکال زیبایی ته نشست آرده اند آه برای ژئوتوریست ها و گردشگران عادی جالب و دیدنی می باشند.

ارزش های گردشگری گنبد نمکی مورجان
مورجان روستایی قدیمی است که در ناودیس تنگ بین دو تاقدیس مورجان و کوه گورم در در بین تپه های گچی سازند گچساران سکنی گزیده است. دره ای عمیق از میان این روستا می گذرد. در میانه این دره در وسط روستا، از آنار چناری بلند چشمه ای با آب تلخ معروف به آب تلخو از دل زمین می جوشد و به باغ های انار اهالی سرازیر می شود. در بالادست این چشمه درختچه های بنگرو و گز گسترش دارند. گنبد نمکی مورجان در آنار این روستای آوهستانی- جنگلی قرار گرفته است. سایر ارزش های گردشگری این گنبد نمکی به این شرح می باشد:
١- در کنار روستای مورجان قرار گرفته است و روستای مسقان نیز به آن نزدیک می باشد.
٢- دسترسی به آن از طریق شهرهای شیراز، فیروزآباد، فراشبند و جره امکان پذیر می باشد.
٣- دریاچه فصلی گورم در قله کوه گورم در همسایگی آن می باشد.
۴- ناودیسمعلق آوه سرخ در مسیر آن واقع شده است ( مسیر شیراز – آوار- مورجان)
۵- گنبد نمکی رمقان در شمال غرب آن و گنبد نمکی باچون در جنوب شرق آن قرار دارد
۶-رودخانه مورجان از پائین دست این نمکی می گذرد و پسآن به رودخانه شور تغییر نام پیدا می آند.
٧- دره ای تنگ شیب تنگ در شمال غرب آن واقع شده است.
٨- وجود گسل کره بسدر این منطقه عوارض و اشکال منحصر بفردی ایجاد کرده است.
٩- همراهی گسل آره بس، رودخانه مورجان، گنبد نمکی، تاقدیس های بویم، مورجان و کوه گورم مناظر زیبایی را بوجود آورده است.
١٠ – این گنبد در محلی تغییر پوشش گیاهی جامعه جنگلی بلوط به جامعه جنگلی بنه و بادام کوهی قرار دارد.
١١ – آوره های گچ پزی محلی- ساخته دست مورجانی ها- در حوالی روستا دیده می شوند.
١٢ – در منطقه کوهمره سرخی آثار طبیعی فراوان دیگری مانند گنبد نمکی رمقان، کوه بیل (معروف به دیوار آهنی)، رود خانه قره آقاج (واژه ترکی به معنی چوب سیاه )، رود خانه ماصرم، چشمه خانه حاجی، قله دلو، کوه مروک (مرکز سطحی زمین لرزه سال ١٣٧٨ کوهمره سرخی)، تنگ دم اسب،
آبشار اسلام آباد، آبشار دره دریا (دریاهک)، چین و شکن های فراوان، زمین لغزش های دیدنی، خندق های عریض و طویل و روستاهای با بافت قدیمی وجود دارد که برای جهانگردان علاقمند به طبیعت و .( زمین شناسی بسیار دیدنی می باشد.