صاعقه زدگی

آمار : آمار دقیقی در ایران نداریم ولی در امریکا سالانه حدود 1000 نفر اصابت و 100 نفر مرگ گزارش می شود. یعنی میزان مرگ آن 10% است.
مکانیسم و نحوه تولید رعد و برق : دو مکانیسم کلی برای تولید ابرهای تولید کننده صاعقه وجود دارد:
1- انتقال هوا : OROGRAPHIC هوا در سطح زمین در اثر تابش خورشید گرم شده و در دامنه کوه صعود کرده به تدریج سرد شده و ابر توفان زا تولید می شود. معمولا در بعد از ظهر بهار و تابستان دیده شده ناحیه کوچکی را پوشانده و ظرف چند ساعت از بین می رود و هوا آرام میشود.
2- تصادم توده های هوا : COLLIDING AIR MASS توده های عظیم هوا با هم برخورد کرده و ابرهای توفان زا تولید می کنند. روز و شب ندارد و منطقه وسیعی را می پوشاند . سبب تغییرات عمده آب و هوا می شود.
هنگامی که ابرهای توفان زا تشکیل شد، به خاطر حرکت ابر و اصطکاک و همچنین حرکت مداوم قطرات آب و کریستال های یخ، در داخل ابر بار الکتریکی تولید میشود. بار مثبت در بالای ابر و بار منفی در پایین ابر قرار می گیرد. زمین مجاور هم بار مثبت می گیرد. در این وضعیت شرایط برای تخلیه الکتریکی فراهم است.
هر صاعقه از تعدادی جرقه تشکیل شده که هر کدام چند صد متر طول داشته و در حد میلیونیم ثانیه طول می کشند و در جهات مختلفی حرکت می کنند. سرعت آن حدود 2000000 متر بر ثانیه است و با چشم ما به صورت یک جریان پیوسته به نظر می آید. وقتی این جرقه به نزدیکی سطح زمین رسید، یک جرقه برگشتی از یک ناهمواری در سطح زمین تولید می شود که با جرقه اصلی متصل شده و مسیر تخلیه الکتریکی کامل میشود. در نهایت با تخلیه الکترون ها نور تولید می شود.
چون این جریان از کانال باریکی عبور می کند هوای اطراف را تا حد 30000 درجه گرم می کند که سبب اتساع انفجاری هوا شده و رعد را تولید می کند.
برخورد با صاعقه و خطرات آن: انسان به سه روش توسط صاعقه تحت تاثیر قرار می گیرد:
1- برخورد مستقیم : جرقه مستقیما به فرد برخورد می کند.
2- جریان زمینی : جرقه در فاصله ای دورتر به زمین برخورد کرده و از طریق زمین به بدن فرد می رسد.
3- جریان القایی : هوای اطراف باردار است و شرایط برای تخلیه الکتریکی بسیار آماده است.
آسیب های ناشی از صاعقه : با توجه به اینکه صاعقه یک جریان مستقیم و کوتاه مدت است، آسیب های ناشی از اصابت آن با آسیب های ناشی از برق گرفتگی خانگی کاملا متفاوت است.
1- سوختگی خیلی کم است.
2- آسیب احشای شکمی نادر است.
3- وقفه دستگاه تنفسی و سپس قلبی علت اصلی مرگ است.
4- آسیب های روانی شایع است (تغییرات شخصیتی،، کم خوابی، اختلالات حافظه، افسردگی و …)
5- اختلالات سیستم عصبی مرکزی (تشنج، فلج گذرا یا دایم، سردرد و …)
6- افزایش فشار خون
7- آب مروارید
8- پارگی پرده گوش ناشی از رعد
پیشگیری و احتیاطات لازم : اصل اول این است که از حضور در محل صاعقه دور و اجتناب کنیم. سایر روش ها چنان که به طور ناخواسته در شرایط رعد و برق قرار گرفتیم می توانند کمک کننده باشند.
در صورتی که گریز از توفان امکان پذیر نیست می بایست به دنبال مکان های نسبتا امن باشیم و از نقاط خطرناک دوری کنیم:
مکان های خطرناک :
1- نوک قله ها
2- گرده ها و یال های بلند و خط الراس ها
3- درختان بلند و منفرد
4- زمین ای خیس، علفزار و پوشیده از برف خطرناک
5- غارهای کوچک فرو رفتگی های سطح زمین
6- در پناه و کنار صخره های بلند
7- مکان های خیلی باز و مسطح
8- فنس ها و نرده های فلزی

مکان های نسبتا امن
1- دره های کم عمق و پایین تر از اطراف
2- خاک و سنگ خشک
3- کوتاه ترین درختان در بین انبوه درختان
4- غارهای عمیق
5- ماشین های رو بسته
هنگامی که در معرض توفان و برخورد احتمالی صاعقه قرار داریم و رسیدن به محل امن امکان پذیر نیست می بایست سریعا اشیای فلزی را از خود دور کرده کوله پشتی و یا زیرانداز و یا هر چیز عایق دیگری را در زیر پاهای خود قرار داده و به وضعیت چمباتمه قرار می گیریم و سعی می کنیم حداقل تماس را با زمین داشته باشیم.
اگر در پای درخت یا شی مرتفع قرار داریم امن ترین فاصله از آن جایی در حدود ارتفاع آن شی در روی زمین است به طوری که فاصله ما تا آن شی حداکثر کمی کمتر از ارتفاع آن باشد.
زمانی که در معرض جریان القایی قرار می گیریم، در حقیقت شرایط برای بروز صاعقه بسیار محیا است و احتمال آن زیاد است. در این حالت اشیا فلزی وز وز کرده و شبیه زنگ صدا می کنند. همچنین هاله ای آبی رنگ دور آنها پدیدار می شود. موی افراد حالت سیخ سیخ پیدا می کند و دستگاه های صوتی پارازیت دار می شوند. در این حالت می بایست هر چه سریع تر به دنبال محل امن رفت.
در پایان بر این نکته تاکید می شود که می بایست هر چه سریع تر اقدامات احیا فرد مصدوم به خصوص تنفس مصنوعی را شروع نمود زیرا عامل اصلی مرگ این افراد وقفه تنفسی است. همچنین لازم به ذکر است که فرد مصدوم هیچ گونه بار الکتریکی نداشته و لمس او بی خطر است.