قله سبلان – اردبیل

نام انگلیسی:  Sabalan Peak    نام فارسی :  قله سبلان

اثر طبیعی ملی قله سبلان با مساحتی بالغ بر 6643 هکتار در سال 1381طی مصوبه شماره 223 مورخ 21/3/81 شورایعالی محیط زیست به مجموعه مناطق تحت مدیریت سازمان پیوست.

موقعیت جغرافیایی
این اثر با N381604 عرض جغرافیایی و E475008  طول جغرافیایی در استان اردبیل واقع گردیده است.

ویژگیهای منطقه
اثر طبیعی ملی سبلان از محدوده ارتفاع 3600 متر کوه مشهور سبلان بطرف قله آن قرار دارد که شهر اردبیل در شرق، سرعین در جنوب شرق ، مشگین شهر درشمال غرب و نیر در جنوب آن قرار دارد . نزدیکترین شهر به این منطقه شهر توریستی سرعین و مشکین شهر با فاصله 15 کیلومتر می باشد و در مختصات بین 216000 تا 232000 متنر شرقی و4231000 تا4246000 متر شمالی بر اساس سیستم UTM قرار دارد. این قله دومین قله مرتفع کشور به حساب می آید. این اثر به دلیل ویژگیهای منحصر به فرد از جمله وجود یخچالها؛ آبشارها و دره های زیبا و همچنین وجود دریاچه ای زیبا در دهانه آتشفشان اصلی جذابیت های فراوانی را به آن بخشیده است و از این رو کوهنوردان فراوانی را از سراسر کشور و جهان بسوی خود جلب می نماید.ازتنها گونه مهم جانوری میتوان از نوعی سخت پوست از خانواده کروستاسه نام برد.

سبلان (به ترکی آذربایجانی: ساوالان، به تالشی: سفلون)  آتشفشانی خاموش است که شکل تقریبا مخروطی دارد و اکثرا از برف و یخ پوشیده شده است و چشمه های آب گرم و سرد معدنی فراوانی دارد و در حقیقت بلندترین کوه استان های آذربایجان غربی و شرقی محسوب می گردد . کوهستان عظیم وآتش فشان سبلان که به زبان آذری ساوالان خوانده می شود از کوه های متعدد بلندی چون صائین ، نرمیق ، قوشه داغ ، و… تشکیل شده است. دامنه های این کوهستان در بخش مرکزی از چهارسو به شهرستان های مشکین شهر و اهر در شمال ، تبریز در مغرب ، سراب درجنوب و اردبیل در شرق مشرف می باشد. سبلان به شکل مخروط زیبائی است و دهانه آتش فشان خاموش آن در حال حاضر به صورت دریاچه ای در آمده است. اطراف این دریاچه در تمام سال پوشیده از برف و یخ است. قله اصلی یا آتش فشان آن به نام سلطان ساوالان بلندترین نقطه آذربایجان و پس از دماوند بلندترین قله ایران است. کوهستان ساوالان از کانون های مهم آبگیر دائمی رودهای آذربایجان می باشد. دامنه های شمالی آن به دره رود قره سو و اهرچایی و دامنه های جنوبی آن به شاخه ها ی آجی چای منتهی می گردد. بنابراین سبلان بخش عمده ای از آب های حوضه رود ارس و دریاچه ارومیه را تامین می کند در دامنه های سبلان چشمه های فراوان آب گرم وآب سرد معدنی وجود دارد از جمله موئیل سویی ، شابیل ، قوتورسویی و …که در فصول مختلف مورد استفاده اهالی مشکین شهر وگردشگران قرار می گیرد. در بالای قله سبلان حفره ای وجود دارد که دهانه آتش فشان سبلان بوده است و امروزه به صورت دریاچه ای در فصل گرم ظاهر می شود .

سبلان با رودها ، یخچالهای دائمی و طبیعت بکر ، نمونه ای است از هنر بی همتای خلاق آن .این کوه بنا به راوایات محل عبادت زرتشت ، پیامبر ایران باستان ، و جولانگاه بابک خرمدین بوده است .

مسیر صعود
بمنظور صعود به قله بهترین مسیر از طریق شهرستان اردبیل به لاهرود و از آنجا به آب گرم قتور سویی است از آبگرم جاده ای کوهستانی و خاکی آنرا تا ارتفاع 3500 متری مکان موسوم به پناهگاه شرقی می رساند پناهگاه مکان مناسبی جهت اقامت و شب مانی محسوب می گردد صعود به قله از طریق یال شرقی با عبور از سیب های تند سنگلاخی ارتفاع گرفته در حدود 4700 متری از شیب کلی آن کاسته شده و در محل موسوم به سنگ محراب با شیبی ملایم به دهانه آتشفشان و دریاچه جذاب و با شکوه آن می رسد .

آب و هوا
در بهار هر سال و بخصوص ماه های فروردین و اردیبهشت قله مواجه با هوای طوفانی است از ماه های خرداد و تیر که فصل حدود آن آغاز می گردد و تا پایان شهریور ماه هوا از پایداری بیشتری برخوردار می گردد ولی در تمامی بعدازظهرها غالباً با هوای ابری و باران در ارتفاعات توام است . و در پائیز و زمستان ها با طوفان برف سنگین آب مصرفی در تابستان و ایام صعود از ماحصل ذوب برف های قله فراهم می گردد و در پائین دست ها آب بسیار کم می باشد این آب ها از 9 صبح شروع به ذوب و جاری شدن و تا ساعت 18 هر روز یخ می زند

تاریخ تاسیس منطقه از ابتدا تاکنون
این منطقه طی آگهی رسمی  شماره19496-12 مورخه 15/05/1381از تاریخ15/05/1381 بعنوان اثر طبیعی ملی سبلان به تصویب شورایعالی حفاظت محیط زیست کشور رسیده است.

وسعت منطقه
وسعت منطقه 6643 هکتار

ویژگی و سیمای عمومی منطقه( شامل وضعیت توپوگرافی , چشم انداز, پو شش گیاهی وگونه های شاخص گیاهی , وضعیت عمومی حیات وحش و گونه های شاخص و کریدورها ) ارتفاع بیشینه قله 4811 متر از سطح دریاهای آزاد بوده و بلندترین نقطه آذربایجان و دومین قله مرتفع کشور می باشد. آتشفشان سبلان از نوع آتشفشان های نقطه ای و مخروط مختلف است با ارتفاع بیش از 4800  متر از سطح دریا که گدازه های آن حدود 1200 کیلومتر مربع را در بر می گیرد شناسایی 39تیره و256گونه گیاهی که 6 تیره از آنها تا ارتفاع 3900 متری پراکنش دارند این 6 تیره عبارتند از تیره گل استکانی، مرکبان، شب بو، پروانه واران، ترشک وگل سرخ ..
وجود گونه های جانوری شاخص و حمایت شده از قبیل قوچ ومیش ارمنی ، کل وبز، سیاه گوش ، پلنگ ، خرس قهوه ای ،کبک دری و انواع پرندگان شکاری پدیده های طبیعی شامل سنگ مقدس محراب یا محرابه ، سنگ عقاب یا قارتال ، دریاچه دهانه آتشفشان ، یخچال ها و برف چال هایی با قدمت معادل عمر کوهستان، ارتفاعات و قلل با ویژگی های خاص و دره ها و آبشارهای متعدد.

جاذبه های اکوتوریستی
سنگ مقدس محراب یا محرابه، سنگ عقاب یا قارتال، دریاچه دهانه آتشفشان، یخچال ها و برف چال هایی با قدمت معادل عمر کوهستان، ارتفاعات و قلل با ویژگی های خاص اراضی و محیطی شامل هرم داغ یا سبلان کوچک با ارتفاع 4587 متر، کسری یا آقام داغ با ارتفاع 4577 متر و جنوار داغی (قبله داغی) با ارتفاع 3950 متر.
از جاذبه های توریستی منطقه دو گروه عمده جاذبه های طبیعی و جاذبه های تاریخی می باشند. ارتفاعات متعدد و در جوار آن آبهای معدنی موجود، وجود دریاچه های بزرگ و کوچک، دشت ها و جلگه های وسیع پیرامونی و شرایط آب و هوایی مساعد و مناسب، از استعدادها و قابلیت های طبیعی جهت گردشگری و گذران اوقات فراقت و استراحت می باشد.

وضعیت عمومی اقتصادی اجتماعی
قله سبلان از ارتفاع 3600 متر به بالا فاقد مراکز سکونتی بوده لیکن با توجه به کوچ عشایر دشت مغان به دامنه های سبلان جهت ییلاق در فصلهای بهار و تابستان شاهد حضور این عشایر زحمت کش در سبلان هستیم هرچند که حضور عشایر از ارتفاع 3600 متر به بالا به دلیل پوشش گیاهی کم این منطقه به ندرت اتفاق می افتد . فصل تابستان شاهد حضور انبوه کوهنوردانی است که جهت صعود به قله سبلان از سمت پناهگاه شرقی اقدام می نمایند.

تعارضات مهم منطقه
– وجود دام بیش از ظرفیت مراتع
– حضور عشایر و دامها در زیستگاههای حیات وحش
– شکار بی رویه
– جاده کشی غیر اصولی و تخریب زیستگاهها

تجهیزات و امکانات
– وجود پاسگاه محیط بانی در شابیل
–  امکانات خودرویی و موتورسیکلت هر کدام یک دستگاه
– امکانات اقامتی محیط بانان

سایر ملاحظات
– نیاز به احداث پاسگاه محیط بانی در محل پناهگاه کوهنوردان
– جذب نیروی محیط بان از محل طرحهای حفاظت منطقه
– نیاز به تجهیز پاسگاه و محیط بانان به ملزومات انفرادی و اقامتی