گنبد نمکی ملحه، سمنان

نام انگلیسی:  Malhe Salt Dome    نام فارسی :   گنبد نمکی ملحه

گنبد نمکی ملحه در موقعیت جغرافیایی N352230 E534325 در استان سمنا واقع است. معدن ملحه در حال حاضر توسط شرکت ایران باریت مورد بهره برداری است و در 35 کیلومتری جنوب خاوری سمنان و یا 2 کیلومتری جنوب باختری پایگاه هوایی سمنان واقع شده است. مساحت آن حدود 45000 متر مربع است و از معادن بزرگ ایران به شمار می رسود. چنان که نمک آن در شهرهای مختلف مانند اصفهان، نکا، همدان ،کرمانشاه و سمنان به مصارف گوناگون می رسد. طول کارگاه اسخراجی 350 و عرض متوسط آن 80 متر بافراز 10 متر می باشد. نمک ها در این معدن به صورت های کوچک و بزرگ گنبدی است که دارای توپوگرافی پستی درگستره ای به طور چندین کیلومتر و پهنای حدود 5000 متر می باشد. نمک در اکثر نقاط به وسیله نهشته های آبرفتی جوان با ضخامت متوسط 2 متر پوشیده شده است. وجود حفرات قیفی شکل در این معدن مبین وجود نمک است. برای دسترسی به این گنبد و معدن نمک از سمنان 30 کیلومتر در جاده نظامی حرکن کنید. پس از آن تابلوی معدن نمک ملحه به مسیر انحرافی به سمت جنوب بروید و پس از طی 10 کیلومتر به معدن نمک خواهید رسید. در سمت شمال این معدن دلفینهای نمکی قرار دارند که در نوع خود بی نظیرند. ارتفاع این دلفینها 10 متر است و کارکنان معدن نیز برای حفظ آنها تلاش زیادی کرده اند.

رنگ نمک های معدن ملحه غالباً سفید و بی رنگ و تنها در برخی نقاط نارنجی و آبی تیره می باشد. نمک های سفید دارای خلوص بالایی است و بلورهای شفاف و درشت هالیت نیز در اغلب جاها و گاهی با حجم قابل توجه رویت می گردند. در سمت غربی سینه کار معدن یک لایه به ضخامت یک متر حاوی پتاس و بلورهای آبی رنگ وجود دارد که بالاترین عیار آن 21/12 درصد می باشد در قسمت جنوبی لایه فوق یک لایه 13 سانتی متری وجود دارد که حاوی کریستال آبی است و یکی از نمونه های آن دارای 16/15 درصد پتاسیم است، (فنودی، م. 1370) پتاس این معدن از جنس سیلویت است.

معدن نمک ملحه در جنوب شهر سمنان که در حوضه ی دشت کویر بزرگ رسوب گذاری نموده اند  به لحاظ کانی شناسی، از هالیت، سیلویت، پلی هالیت، کارنالیت و لانجبینیت تشکیل شده اند. از بین کانی های نام برده شده، پلی هالیت، کارنالیت و لانجبینیت، به صورت ثانویه و اطراف و حاشیه ی هالیت با بافت های اولیه ی رسوبی مکعبی را احاطه نموده اند. این دسته از کانی های تبخیری زمانی که در شورابه مقدار کافی از یون های پتاسیم و مقادیر ناچیز منیزیم موجود باشد، تشکیل می شوند. علاوه بر لایه ای بودن لایه های نمک، وجود بافت های اولیه ی جناغی، اسکلتی و تجمعی در کانی های هالیت و سیلویت حاکی از این است که آنها در محیط رسوبی کم عمقی نهشته شده اند که آب های دریایی به آن راه داشته اند. برای اثبات دریایی بودن نمک های معدن ملحه، از ژئوشیمی عنصر برم که به صورت بسیار جزئی وارد شبکه کانی های تبخیری سیلویت و هالیت می شود، استفاده گردید. بالاترین میزان برم، ٢٠٠ پی پی ام، در کانی هالیت از افق های مختلف بوده است. به نظر می رسد این رسوبات تبخیری با توجه به لایه ای بودن آن ها و همراهی با رخساره های کم عمق دریایی در یک محیط رسوبی اولیه مرتبط با منشا آب های دریایی تشکیل شده اند. با توجه به این که حوضه ی کویر بزرگ، حوضه ای کم عمق بوده، احتمالاً آب های باقی مانده از حوضه ی دریایی سازند قم منشا تبخیری های جوان تر بوده است.