|
تشکیلات زمین شناسی منطقه کازرون و تالاب پریشان:
تشکیلات دوران چهارم (Quaternery)
رسوبات دوران چهارم که قسمت اعظم منطقه کازرون و حوضه تالاب پریشان را شامل می شود سه نوع رسوبات زیر را تشکیل داده.
الف:رسوبات دامنه ای Pediment
ب:رسوبات آبرفتی alluvium
ج:دریاچه ای Lake de posit
رسوبات تالاب انواع رسوبات مارنی و دانه ریز می باشد رسوبات از ته نشست های آواری (detrete) مخلوط با رسوبات نمکی تالاب تشکیل شده است.
رخنمون رسوبات مذکور نتیجه عقب نشینی آب تالاب بوده و با شیب بسیار کم ظاهر شده که اصطلاحاً کفه نامیده می شود.
حدود رسوبات تالابی و اثر آب تالاب بر روی مناطق مجاور نشان دهنده گسترش وسیع تر تالاب در گذشته می باشد.
رسوبات دوران دوم و سوم زمین شناسی:
رسوبات دوره پلیوسن که با رخساره (faciec ) کنگومرا در ناحیه کازرون ظاهر می شود، بختیاری نام گرفته است.کنگومرای بختیاری به صورت دگر شیب زاویه ای (uncofoumit) بروی سری های قدیمی بخصوص سری میوسن (سری فارسی) قرار می گرد.
کنگومرای بختیاری در دشت کازرون و جنوب و غرب تالاب پریشان از دو سری متفاوت بنام های زیر تشکیل شده است:
سری بختیاری فوقانی Upper bakhtiari
سری بختیاری تحتانی Lower bakhtiari
تشکیلات میوسن (Miocen) یا سری فارسی
رسوبات دوره میوسن که در جنوب ایران سری فارس نام گرفته از رسوبات آواری و تبخیری (evaporate) است که گذرهایی از رسوبات همراه با فسیل در آن مشاهده می گردد.
سری غیر قابل نفوذ فارس سنگ کف اصلی رسوبات دوران چهارم را در دشت کازرون فرورفتگی کازرون و تالاب پریشان را بوجود آورده است.
تشکیلات میوسن از نظر چینه شناسی
الف:تشکیلات آغاجاری (فارس بالائی) agajari formation
ب: تشکیلات میشان (فارس میانی) mishan formation
ج: تشکیلات گچساران (فارس زیرین) gachsaran formation
– تشکیلات آغاجاری
در نواحی جنوبی تالاب پریشان بیرون زدگی دارند و رنگ آنها در قسمت های فوقانی بطور کلی روشن و در ردیف رنگ های خاکستری متمایل به زرد خاکستری می باشد در صورتی که لایه های زیرین با رنگ های تند گروه قرمز ظاهر می شود فسیل ها بیشتر از صدف نرم تنان آب شیرین بوده و ندرتاً رسوبات دریایی در آن دیده می شود.
– تشکیلات میشان
در قسمت هایی از نواحی جنوبی تالاب پریشان رخنمون داشته است.
– تشکیلات گچساران
در نواحی جنوب غربی تالاب پریشان و مغرب شهر کازرون بین دهکده های دریس و فتح آبادی دیده می شود.
تشکیلات آسماری یا رسوبات آهکی یا اولیگوسن – میوسن
تشکیلات آهکی آسماری از اولیگوسن بالایی شروع و به میوسن زیرین ختم می شود.در منطقه کازرون رخساره آهکی مذبور کاملاً مشخص بوده و ضخامت آن در حدود 170 متر می باشد.
این تشکیلات از نظر مورفولوژی کاملاً مشخص بوده و از نوع آهک های توده ای و سخت می باشد این طبقات آهکی ارتفاعات مهم منطقه کازرون را به وجود آورده و اکثر خطوط تقسیم جریان ها سطحی از آن می گذرد.
تشکیلات آهکی آسماری به علت دارا بودن فضاهای داخلی که در اثر انحلال کربنات کلسیم به وجود آمده همچنین درزها و شکاف های فراوانی دارای مشخصات بسیار مناسب مخزنی برای آبهای زیرزمینی می باشد.وجود چشمه های دامنه ارتفاعات شمالی دریاچه در رسوبات آهکی با آبدهی قابل ملاحظه موید این نظر می باشد.از آنجا که فرسایش یا عوامل تکتونیکی مارنها رائوسن را ظاهر نموده آهک آسماری را به شکل پرتگاه هایی (sc a rment) در بالای آن نمودار است.
تشکیلات پابده Pabdeh formation یا سری ائوسن – الیگوسن
تشکیلات پابده شامل پلئوسن – ائوسن و الیگوسن زیرین می باشد در ناحیه کازرون قسمت بالایی آن از رسوبات مارنی که بین آنها لایه های کم ضخامت آهک بارز می باشد تشکیل شده است و در قسمت های پایین تر مارن و مارن های آهکی به وجود آورنده این سری می باشند.این تشکیلات در دامنه پرتگاه های آهک آسماری در شمال تالاب پریشان و شمال شهر کازرون رخنمون داشته و شیب ملایمی را در دامنه های شکستگی های آسماری روجود می آورد.
تشکیلات کرتاسه میانی و فوقانی
رسوبات کوتاسه فوقانی در ناحیه کازرون ضخامت چندانی نداشته و اغلب در زیر واریزه ها پنهان است جنس آن از آهک های مارنی بوده و به نام تشکیلات گورپی معروف است.در شمال شرق کازرون و تالاب پریشان این تشکیلات بیرون زدگی دارد.آهک کرتاسه میانی نیز دارای درز و شکاف بوده و به احتمال قوی آبدار می باشند.
منشاء و چگونگی شکل گیری تالاب پریشان
چاله اغلب دریاچه های بزرگ دنیا منشاء تکتونیکی (زمین ساختی)دارد.
دریاچه مازندران که وسعت آن از بعضی دریاچه های داخلی هم بزرگتر است در اثر حرکات خشکی زائی ایجاد شده است این دریاچه و دریاچه آرال در شرق آن بقایایی دریاهای قدیمی هستند که پس از تحولات سرانجام در دوران چهارم زمین شناسی به شکل کنونی درآمده اند.
همانطور که در مبحث زمین شناسی مشخص گردیده تالاب پریشان و بطور کلی منطقه کازرون در ناودیس واقع شده است که قسمت بزرگی از آن را رسوبات دوران چهارم پر کرده است.
با توجه به اینکه ناودیس ها و تاقدیس ها پدیده هایی هستند که در اثر حرکات کوه زائی تکتونیک ایجاد شده اند بنابراین می توان نتیجه گیری نمود که چاله تالاب پریشان منشاء تکتونیکی (زمین ساختی) دارد.
از طرف دیگر می دانیم که تالاب پریشان در منطقه چین های کوهپایه (foothills) زاگرس واقع شده است چین خوردگی های مزبور تقریباً همزمان با رشته جبال آلپ بوده است از اواخر دوران دوم شروع به اواخر دوران سوم (اوائل دوران چهارم) ختم می شود.خط الراس این کوهها با محور تاقدیس ها غالباً منطبق بوده و هماهنگی وضع مورفولوژی و توپوگرافی را با چین خوردگی های طبقات زمین ظاهر می سازد به طوری که شیب اصلی منطقه کازرون بدون در نظر گرفتن برجستگی های محلی از حوضه آبریز تالاب پریشان به طرف رودخانه شاپور یعنی از جنوب شرق به طرف شمال غرب می باشد.لازم به یادآوری است که شیب خط الراس کوه ها معکوس بوده و جهت آن از شمال غربی به طرف جنوب شرقی می باشد.دشت کازرون و تالاب پریشان با مساحت تقریبی 400 کیلومتر مربع با تپه های متعددی از سری های قدیمی قطع می گردد که نوسانات موقتی در شیب ایجاد می کند.
تپه های شمال غربی دریاچه گسترش آب های سطحی را محدود کرده و از دشت کازرون مجزا می نماید.با توجه به اینکه خط الراس کوه ها حوضه دشت کازرون و تالاب پریشان دارای جهت شمال غربی جنوب شرقی می باشد تقریباً با چین خوردگی های طبقات زمین منطبق می شود.مع الوصف با توجه به دلائل ذکر شده می توان چنین نتیجه گرفت که چون تالاب پریشان در ناودیس قرار گرفته که رسوبات دوران چهارم زمین شناسی قسمت اعظم این ناودیس ها را پوشانده است و از طرفی این تالاب در منطقه چین های کوهپایه زاگرس واقع شده است.بنابراین این چین ها تقریباً همزمان با رشته جبال آلپ بوده و از اواخر دوره دوم شروع و به آخر دوره سوم (اوائل دوره چهارم)ختم شده است.در نتیجه تالاب مزبور در اثر حرکات کوه زایی و تکتونیک (زمین ساختی) ایجاد شده است حال که مشخص شد چاله تالاب پریشان حاصل حرکات کوه زائی و زمین ساختی بوده است،باید ببینیم سیر تکوین و چگونگی تشکیل آن به چه صورت بوده است.آنچه مسلم است، این است که برای تشکیل یک دریاچه یا تالاب دو عامل ضرورت دارد.یکی وجود چاله که از هر طرف محصور باشد و دیگری وجود آب به اندازه کافی که در چاله جمع آوری شود.
شکل سواحل تالاب و عوامل موثر در تغییر شکل آن
به طور کلی مورفولوژی سواحل تالاب پریشان یکنواخت نبوده و در جهات مختلف فرم و شکل بخصوصی دارد و از جهات مختلف با هم فرق دارند و در شمال و شمال شرقی ساحل تالاب بصورت ارتفاعات صخره است که جهت آن ها از شمال غرب به جنوب شرق می باشد.برخلاف سواحل شمال و شمال شرقی در جنوب و جنوب غربی ساحل تالاب را زمین هایی ست و هم مرز با اراضی کشاورزی تشکیل می دهد.
بخش اعظم سواحل را پوشش گیاهان آبزی به صورت نواری پوشانده در برخی نقاط شمال و شمال شرقی ساق سنگ ها مستقیماً با آب در تماس می باشد.یکی از عوامل مهم که در تغییر شکل سواحل دریاچه ها و دریاها موثر می باشد اثرات برخورد امواج و جریان های آبی است در سواحل تالاب پریشان به علت سابقه طولانی رویش پوشش گیاهی تاثیرات جریانات آبی بسیار کم بوده بخصوص این که این تالاب دارای امواج قابل ملاحظه نمی باشد.
در بخش هایی از سواحل سنگ ی شمال و شمال شرق تالاب خلل و فرج های دیده می شود که ناشی از انحلال سنگ های آهکی توسط اسید کربنیک که با بارش باران به وجود می آید می باشد.
ضمناً امواج ملایمی که در جریان آبی پدید می آید در سواحل شمال و شمال شرق اثر فرسایشی دارد که به صورت حفره های کوچک و بزرگ محسوس
می باشد.
با توجه به این که ارتفاعات اطراف تالاب را طبقات آهکی مارلی تشکیل می دهد،زمینه جهت تاثیر عوامل فرسایش ناشی از انحلال مواد آهکی فراهم می باشد.یکی از عوامل تغییر شکل در سواحل تالاب نفوذ آب در طبقات آهکی می باشد که همین انحلال موجب افزایش تدریجی فرسایش و تخریب آن می گردد.
توپوگرافی کف تالاب
آگاهی از شکل ناهمواری های کف دریاچه ها عمدتاً از طریق نشقه برداری صورت می گیرد. پس از عملیات نقشه برداری برای نمایش شکل ناهمواری ها از منحنی های هم ژرفا استفاده می شود. در دریاچه های کوچک فاصله خطوط منحنی هم ژرفا را 2-1 متر و در دریاچه های بزرگ 10-5 متر در نظر می گیرند.با توجه به تصویر ماهواره ای لندست تالاب،وضعیت توپوگرافی آن چنین است.در نواحی شمال و شمال شرقی یعنی نواحی که سواحل تالاب به ارتفاعات منتهی می شود، رنگ آبی تیره دارند.هرچه از طرف شمال و شمال شرقی بطرف جنوب و جنوب غربی آن برویم، رنگ آب از آبی تیره به آبی باز و کم رنگ تغییر می یابد.بنابراین در نواحی شمال و شمال شرقی، تالاب دارای بیشترین عمق یعنی حدود 5 متر می باشد.حال هرچه بطرف جنوب و جنوب غربی حرکت کنیم از عمق آن کاسته شده و شیب آن ملایم تر خواهد شد.حداکثر گسترش تالاب در فصول پرآبی هم در این نواحی صورت می گیرد.
|
