یکی از عوامل تشخیص مارها شکل و مشخصات ظاهری آنها است . در اندام مارها سه ناحیه مشخص وجود دارد ( ناحیه سر، ناحیه شکم و ناحیه دم ) . فاصله بین انتهای سر و قلب را گردن می نامند . شکل مارها متفاوت و اکثرأ استوانه ای شکل و قابل انبساط است . دم مارها معمولأ مدور و یا گرد است مگر در مارهای دریائی که دارای دمی مسطح و پهن هستند (همانند پاروی قایق رانی ) . بعضی مارها خیلی بزرگ مانند بوآ و برخی کوچک که با کرمها قابل اشتباه اند . طول مارها از 15 سانتیمتر تا 4/11 متر می رسد . بدن مارها از پولکهائی پوشیده شده است که در قسمتهای مختلف بدن به نامهای مختلفی موسوم اند . دانستن تعداد ، شکل و طرز قرار گرفتن این پولکها روی بدن ، از نظر شناسائی مارها بسیار حائز اهمیت است . این پولکها در ناحیه سر نامهای مختلفی دارند و در ناحیه بدن در قسمت بالائی بنام پولکهای پشتی که ممکن است صاف یا تیغه دار باشند و در قسمت پائینی بنام پولکهای شکمی و در انتهای بدن و ابتدای دم بنام پولک مخرجی یا آنال و در سطح پائینی یا تحتانی از ناحیه آنال تا انتهای دم بنام پولکهای سطح زیرین دم یا سوب کودال موسوم اند . ناگفته نماند که سطح فوقانی این ناحیه را بنام پولکهای فوقانی دم یا کودال می نامند .
بطور کلی طرز قرار گرفتن پولکهای ناحیه سر و بدن ، شکل مردمک چشم یعنی گرد یا بیضی یا عمودی بودند ( مقصود از عمودی بودند حالتی است نظیر حالت مردمک چشم گربه در مقابل نور آفتاب ) ، زیستگاه و منطقه پراکندگی مارها حائز اهمیت است . اندازه مار در متن کتاب به سانتیمتر تعیین شده است . طول بدن مار با اندازه گیری فاصله ما بین نوک پوزه یا قسمت قدامی دهان تا انتهای دم و طول دم از ابتدای آنال یا پولک مخرج تا انتهای دم به حساب می آید .
مارهای بزرگ ایران تا آنجائی که مشاهده و مطالعه شده است در حدود دو مترند و مارهای کوچک از چند سانتیمتر تجاوز نمی کنند . دم مارهای سمی معمولأ کوتاه است ولی گاهی هم ممکن است که بلند باشد . بطور کلی می توان نشانی های مارهای سمی را چنین خلاصله نمود .
در گروه افعیها سر مثلثی شکل یا گوشه دار و از پولکهای کوچک پوشیده شده است مردمک چشم عمودی و دم کوتاه است و دارای گردن مشخصی هستند . در گروه الاپیده یا مارهای کبرا معمولأ سر مار به اندازه بدن و در امتداد آن قرار دارد و از پولکهای مشخصی یا قرینه که با شکل پولکهای بدن متفاوت است پوشیده می باشد .در حالت طبیعی ناحیه گردن کاملأ مشخص نیست . مردمک چشم گرد یا بیضی و دم نسبتأ بلند است . در مارهای نیمه سمی یا اوپیستوگلیف Opisthoglyphous کم و بیش شبیه مارهای گروه الاپیده یا کبرا می باشند . ولی دندانهای سمی در قسمت خلفی دهان قرار دارد و بندرت گزش آنها باعث مرگ می شود . اما در مارهای دریائی که فقط در آبهای شور (خلیج فارس ) دیده می شوند ، سر کوچک است و در امتداد بدن قرار دارد ، دم مار پهن است و به حرکت مار در آب کمک می کند . تمام مارهای دریائی سمی هستند . رنگ بدن مارها متفاوت است گاهی یکنواخت و ساده و گاهی از خطوط و نقوش و خالهای عرضی و طولی که انواع مختلف مارها متفاوت است توأم می باشد .
نظرات بسته شده است.