این آتشکده توسط اردشیر بابکان ساخت شده است. طول و عرض آن ۱۴ متر در ۱۴ متر می باشد. این بنا پس از یورش تازیان (اعراب) ویران شد ولی سپس توسط مردم بازسازی گشته است و امروز تقریبا سالم می باشد. نیاسر در ۳۵ کیلومتری شمال غربی شهر کاشان قرار دارد و در منطقه ای کوهستانی در ارتفاعات کرکس می باشد.
چشمه ای باستانی به نام چشمه اسکندر نیز در آنجا قرار دارد. در نیاسر غاری که متعلق به دوره پارتیان بوده است نیز وجود دارد. به احتمال زیاد این غار معبد میترایی بوده است که امروزه از مکانهای دیدنی این شهر می باشد یک استثنای مهم در مورد حالت ویرانی این چهار طاقهای کوچک آتشکده بسیار قدیمی ساسانی در نیاسر، احتمالا از سده دوم است که عاقلانه حفظ شده است.
اندازه های متناسب اجزای آن افسون کننده است ولی خیلی مهمتر از آن نشانه های یک راه حل قدیمی برای انتقال از اطاق چهار گوش به گنبد گرد است. از بیرون از سه عنصر مشخص تشکیل شده: یک پی بزرگ چهار گوش با چهار پایه و طاق نمای ورودی متقارن، یک چهارگوش متحدالمرکز کوچکتر بر بالای این پی و گنبدی بر روی این چارگوش واسطه در داخل، در هر گوشه چهارگوش کوچکتر یک طاق مخروطی کوچک، یعنی گوشواره، گنبد را به پایه ها متصل می کند. در واقع این گوشواره ها داخل چهارگوش کوچک را در قاعده به یک هشت گوش (البته با اضلاع نامساوی) و در راس به یک شلجمی تبدیل می کنند. اقسام سنگچینی از لاشه سنگهای بزرگ ناتراش تا قطعه سنگهای تراشیده چهار گوش بالایی طاقنمای درها بر حالت صمیمیت و سادگی بنا می افزاید.
این آتشکده مسلط بر دشت و روستای نیاسر کاشان است و سالم ترین آتشکده بازمانده از ایران باستان میباشد که دیوارهای خسته آن با پهنای چهارده متر گنبد آنرا بر روی چهار وجه خود نگه داشته اند. بنا از سنگ ساخته شده است و سنگها با ملات گچ بر روی هم سوار شده اند و در گذشته طرحهایی از گچ آنرا تزیین کرده بود. گنبد اصلی بنا به شکل تخم مرغی بوده است که پس از تخریب آنرا دوباره بازسازی کرده اند. در وسط کف بنا گودالی است که آتش رادر آن قرار میداده اند. بنای این آتشکده را به اردشیر بابکان نسبت میدهند.
در کنار آتشکده غار نیاسر مشهور به غار تالار قرار دارد. این غار دست ساز به احتمال قوی متعلق به دوره اشکانیان است و معبد میترا بوده و در آن آیین عبادی میتراییسم را اجرا می کردند . غار از مجموعه وسیعی از راهروها، اتاقها، چاهها، دالانها، و تونلهای پیچ در پیچ ساخته شده است. طول راهروها 650 متر و تعداد چاهها 45 عدد میباشد. درون غار هوای تازه وجود دارد و جریان هوا در نحوه طراحی آن در نظر گرفته شده است. در برخی نقاط غار دالانها آنقدر تنگ میشوند که برای عبور باید در آنها خزید .بلند ترین ارتفاع سقف غار 1.7 متر است. انتهای غار به آبشاری ختم میشود که یک بنا از دوره قاجار در کنار آن قرار دارد.
محل بنا
محل: صخره‌های ارتفاعات غربی مشرف به شهر نیاسر، ۳۰ کیلومتری غرب کاشان، ۲۵۰ کیلومتری جنوب تهران، استان اصفهان. (تصویر ۱٫۱)
مختصات جغرافیایی چارتاقی: ۳۳ درجه و ۵۸٫۲۸ دقیقه شمالی، ۵۱ درجه و ۰۸٫۵۳ دقیقه شرقی (دقت اندازه‌گیری ۰٫۰۱± دقیقه). ارتفاع از سطح دریا ۱۷۶۰ متر (دقت اندازه‌گیری ارتفاع‌ها ۵± متر)، ارتفاع از سطح دشت مجاور ۳۸۰ متر (نقطه منتخب برای شاخص دشت مجاور: تقاطع جاده نیاسر با جاده کاشان- دلیجان با ارتفاع ۱۳۸۰ متر).
اطلاعات بنا
شکل بنا: متقارن چهار وجهی با قاعده مربع، چهار پایه با چهار تاق به سبک کلیل پارتی بر روی آنها و گنبدی به واسطه چهار فیلپوش بر روی بنا. چهار روزن به سوی چهار جبهه در بالای بنا و شانزده روزن کوچکتر با فاصله نامساوی در پاکار گنبد (اکنون پُر شده). چهار سوی بنا چشم‌انداز باز بدون هیچگونه دیوار، در یا پنجره.
محور بنا: ۱۱ درجه میل شرقی (دقت اندازه‌گیری ۰٫۵± درجه) نسبت به شمال جغرافیایی/ ستاره قطبی. (نقشه ۲)
اندازه‌های بنا: مساحت ۱۴۲ متر مربع، ارتفاع کلی ۱۰٫۵۰ متر، طول کلی هر ضلع ۱۱٫۹۰ متر (دقت اندازه‌گیری طول‌ها ۲± سانتیمتر)، طول بیرونی پایه‌ها در سطح زمین ۴٫۲۰ متر، فاصله میان پایه‌ها ۳٫۵۰ متر، طول بیرونی پایه‌ها در ارتفاع یک متری از سطح زمین ۳٫۳۵ متر، فاصله میان پایه‌ها ۴٫۳۰ متر، طول بنا در این ارتفاع ۱۱ متر.
جنس سازه: سنگهای رسوبی و متخلل محلی با جرم حجمی ۲٫۱٫ سنگهای تراش‌خوردهٔ مکعب مستطیل شکل از ارتفاع ۳ متری به بالا، لاشه‌سنگ‌های بی‌شکل از کف تا ارتفاع ۳ متری. ملات گچ با آمیختهٔ ماسه برای جرز سنگها و نیز برای اندود نمای بیرونی پایه‌ها تا ارتفاع ۳ متر و نمای داخلی پایه‌ها تا ارتفاع ۴ متر.
نظرات بسته شده است.