خانواده حشره‌خورها
FAMILY SORICIDAE
افراد این خانواده از کوچک‌ترین پستانداران دنیا هستند. شباهت زیادی به موش‌ها دارند ولی بر خلاف آنها پوزه‌شان دراز و خرطوم مانند است. به همین خاطر به موش‌های خرطوم‌دار نیز معروف هستند. حشره‌خوردها شباهت زیادی به یکدیگر دارند. برای شناسائی آنها لازم است با استفاده از ذره‌بین، دندان‌های یک دندانه (Unicuspid) فک بالا (تابلوی شماره 2) مورد مطالعه قرار گیرد. اندازه‌های حیوان نیز به شناسائی آن کمک می‌کند. حس بینایی ضعیف ولی بویایی و شنوایی بسیار قوی دارند. غدد مولد بو در حشره‌خورها نقش مهمی در جفت‌یابی، تعیین قلمرو و راندن دشمنان دارد. بعضی از حشره‌خورها غدد تولید سم نیز در دهان دارند که با آن طعمه خود را به سرعت بی‌حس می‌کنند (گاز گرفتن این حیوانات برای انسان بسیار دردناک است). اغلب آنها به علت داشتن جثه کوچک و متابولیسم بالا در اکثر ساعات روز و شب در جستجوی غذا هستند و اگر چند ساعت به آنها غذا نرسد از گرسنگی خواهند مرد. بعضی از حشره‌خورها روزانه بیش از وزن خود غذا می‌خورند. غذای اصلی آنها حشرات، لارو و مدفوع حیوانات است. اکثر حشره‌خورها پر سر و صدا، عصبی و بسیار ترسو هستند. در هنگام ترس، ضربان قلب آنها گاهی به 1200 بار در دقیقه می‌رسد. صداهایی مانند رعد و لمس کردن و گرفتن حیوان حتی باعث مرگش می‌شود. حشره‌خورها مدت کوتاهی پس از اسارت به دلیل شوک وارده می‌میرند بنابراین پس از گرفتن بلافاصله باید آنها را در محلی که شانس پنهان شدن در زیر خاک و یا برگ را داشته باشند نگهداری نمود. در برخی از گونه‌ها، حشره‌خورهای جوان به محض احساس خطر دم یکدیگر را با دندان می‌گیرند و به صورت کاروان حرکت می‌کنند.
ارزش اقتصادی: حشره‌خورها تعداد زیادی از حشرات مضر و لارو آنها را نابود می‌کنند و در کنترل آفات و به خصوص آفات جنگل نقش مهمی دارند.
وضعیت فعلی: حشره‌خورها دشمنان متعددی دارند که مهمترین آنها گربه، سگ، روباه، راسو، خارپشت، جغد و مار است. معمولاً این حیوانات پس از کشتن حشره‌خور به علت بوی بدن حیوان، از خوردن آن امتناع می‌کنند. در ریمه (پلت) جغدهائی که در زیستگاه حشره‌خورها زندگی می‌کنند، جمجمه این حیوانات را مشاهده می‌شود. در حال حاضر اطلاعات زیادی در مورد وضعیت گونه‌های این خانواده در ایران در دست نیست ولی به علت تخریب زیستگاه و استفاده از سموم گیاهی جمعیت اکثر گونه‌ها کاهش یافته است.
از خانواده حشره‌خورها تا کنون 12 گونه در ایران شناسایی شده است.
خانواده حفارها
FAMILY TALPIDAE
این پستانداران جثه‌ای بزرگ‌تر از موش خانگی دارند، معمولاً زیر زمین زندگی می‌کنند ولی گاهی میان برگ‌های پوسیده جنگلی نیز مشاهده می‌شوند. بدن قوی و استوانه‌ای شکل آنها برای این نوع زندگی تغییراتی یافته است. دست‌ها بزرگ و پهن، پوزه بلند و حساس، گوش‌ها بسیار کوچک، چشم‌ها ریز و اغلب زیر پوست مخفی است، موها یک اندازه، نرم، قابل انعطاف و شبیه مخمل، که می‌تواند به هر طرف بخوابد. این خصوصیات، حیوان را قادر ساخته تا در تونل‌های بزرگ زیرزمینی به سرعت جلو و یا عقب برود. برای کندن زمین فقط از دست‌های استفاده می‌کنند، در کمتر از یک دقیقه 20 سانتی‌متر تونل حفر می‌کنند، و با پشت خت.د توده خاکی را که متجاوز از 20 برابر وزنش است به بالا فشار می‌دهند. معمولاً دو نوع تونل حفر می‌کنند یکی در نزدیک سطح زمین که به صورت نوار برجسته‌ای مشاهده می‌شود. تونل دیگر عمیق و دائمی است که محل زندگی و نگهداری بچه‌ها است. خاک این تونل به صورت گنبدی که ارتفاع آن به 25 سانتی‌متر می‌رسد در سطح زمین مشاهده می‌شود که «تپه حفار» نامیده می‌شود.
حفارها روز و شب فعالند. خواب زمستانی و تابستانی ندارند. غذای اصلی آنها را کرم و لارو حشرات تشکیل می‌دهد ولی گاهی اوقات از مار، موش و پرندگان کوچک نیز تغذیه می‌کنند. حفارها باید بدون وقفه غذا بخورند. اگر 10 تا 12 ساعت غذا نخورند می‌میرند. برای زمستان غذا ذخیره می‌کنند. در انبار غذائی یک حفار نزدیک به 2000 کرم خاکی به وزن تقریبی دو کیلوگرم مشاهده شده است. کرم‌ها به صورت ردیف‌های منظمی روی هم چیده می‌شوند. همگی زنده‌اند، ولی به علت گاز گرفتن و له شدن سرشان قادر نیستند فرار کند.
ارزش اقتصادی: حفارها با از بین بردن لارو حشرات مضر کمک مؤثری به انسان می‌کنند. پوست باارزشی دارند . تا چندی قبل که استفاده از پالتوپوست رایج بود همه ساله متجاوز از چهار میلیون پوست این حیوان از انگلیس به امریکا صادر می‌شد. از طرف دیگر حفارها با ایجاد تونل‌های زیرزمینی به حفاظت و ایجاد خاک زراعی کمک می‌کنند.
وضعیت فعلی: دشمن فعلی حفارها پرندگان شکاری به خصوص سارگپه و پرندگان دیگری نظیر جغد و لک‌لک هستند، اغلب در زمانی که به علت آبیاری و یا بارندگی مجبورند لانه را ترک کنند، شکار می‌شوند. گربه‌ها نیز حفارها را می‌کشند ولی به علت بوی بدی که دارند به ندرت آنها را می‌خورند. از وضعیت فعلی گونه‌های این خانواده اطلاعات زیادی در دست نیست، ولی به نظر می‌رسد به علت داشتن زندگی زیرزمینی خطر چندانی آنها را تهدید نکند.
تشخیص ظاهری گونه‌های حفار از یکدیگر بسیار مشکل است و نیاز به مقایسه جمجمه و دندان‌ها دارد.
از خانواده حفارها تا کنون سه‌گونه در ایران شناسایی شده است.