ذخیره گاه زیست کره کویر

نام انگلیسی:  Kavir Biosphere reserve     نام فارسی :  ذخیره گاه زیست کره کویر

وضعیت منطقه
فلور پارک ملی کویر مشتمل بر 302 گونه گیاهان گلدار تک لپه ای و دو لپه ای و باز دانه است که بخش عمده ای از آنها را گیاهان یکساله کوتاه عمر تشکیل داده اند . تقریبا تمامی گیاهان خشکی زی کویر ، گزروفیت هستند و تنها معدودی از آنها آبزی و نم پسند می باشند . از نظر ارتباط اکولوژیک خاک – گیاه تعدادی از گیاهان کویر هالوفیت و گروهی پساموفیت هستند، تعدادی اندک نیز حالت ژیپسوفیل دارند .طبقه بندی گیاهان کویر که تمامی آنها از عناصر ایران و تورانی خشکی پسند ( به جز معدودی ) محسوب می شوند از نظر شرایط اقلیمی در داخل میکرو کلیماهای پارک ملی غیر ممکن است و اصولا وجود میکرو کلیما تاثیری در گسترش گیاهان کویری ندارد . لذا طبقه بندی اکولوژیک منطقی بر اساس ساخت ژئو بتانیک امکان پذیر است .

فیزیو گرافی
پارک ملی کویر به مساحت 686598 هکتار حدود 50 کیلومتری جنوب تهران واقع شده و شهر های اطراف آن، ورامین در شمال،  گرمسار در شمال شرق، کاشان در جنوب و قم در غرب می باشند . راه اصلی دسترسی به آن، از ورامین صورت می گیرد.
این منطقه در سطح وسیعی به صورت دشتهای آبرفتی انتهایی و پلایا بوده و تنها در سطح محدودی از آن،  مناطق کوهستانی با ارتفاع کم دیده می شود به طوری که اختلاف ارتفاع در آن، حدود 1000 متر است . ارتفاعات منطقه به طور عمده در جنوب و جنوب شرقی دیده می شوند و سیاه کوه به صورت تنها ،  در میانه و غرب منطقه قرار دارد و حداکثر ارتفاع در آن 1865 متر است . کوه سفید آب در جنوب غربی دارای ارتفاع 1431 متر و کوه طلحه در شرق منطقه ارتفاعی برابر 1608 متر دارد . ارتفاع دریاچه نمک در غرب منطقه، 797 متر است .این منطقه بر روی نقشه های توپوگرافی به مقیاس 25000 :1 از سری K551  در چهار شیت زیر قرار دارد :
NI-39-3   ، NI-39-4 ، NI-39-7 ،   NI-39-8 

اقلیم و هوا شناسی
پارک ملی کویر در منطقه ای خشک و بیابانی و در جنوب تهران قرار دارد . رژیم بارش آن به طور عمده از نوع مدیترانه ای بوده و تابستان خشک و طولانی دارد و بیشترین مقدار بارش در زمستان می بارد . تغییرات سالانه بارش در آن زیاد بوده به نحوی که میانگین آن در سطح منطقه 146 میلیمتر در سال بوده و بین 53 تا 279 میلیمتر در مدت 30 سال متغیر بوده است .
میانگین بارش در دشتهای پست حاشیه دریاچه نمک  سالانه 80 میلیمتر و در ارتفاعات منطقه 250 میلیمتر می باشد . بیش از 51 درصد بارش در زمستان ، 9/26 در صد در پاییز، 4/20 در صد در بهار، 6/1 در صد در تابستان صورت می گیرد .
میانگین تعداد روزهای برفی، 7 روز در سال بوده مه بین 3/ تا 3/16 روز در نقاط مختلف پارک متغیر است . روز های برفی در فاصله نوامبر تا آوریل اتفاق می افتند .
دمای متوسط سالانه در پارک ملی، 1/17 درجه سانتیگراد بوده و از 3/14 تا 1/19 درجه سانتیگراد در نقاط مختلف پارک تغییر می کند. تعداد روزهای یخبندان سالانه در این پارک ،  بین 60 روز در مناطق پست تا 110 روز در ارتفاعات سیاه کوه بر آورد می گردد . حداقل و حداکثر دمای مطلق در این پارک 15- و 45 درجه سانتیگراد بر آورد شده است .میانگین سالانه رطوبت نسبی هوا 41 در صد بوده که کمترین آن 24 در صد در ژوییه و بیشترین آن 65 در صد در ژانویه اتفاق می افتد . ارتفاع تبخیر پتانسیل به طور متوسط سالانه 2600 میلیمتر می باشد و سرعت متوسط باد سالانه ،2متر بر ثانیه است . در این پارک سالانه 2900 ساعت تابش مستقیم آفتاب وجود دارد و ابر گرفتگی آن 8 / 6/1می باشد .
اقلیم پارک در سیستم طبقه بندی دومارتن، تا ارتفاع 1560 متری ، خشک و پس از آن نیمه خشک است .

زمین شناسی، ژئو مورفولوژی و خاک

زمین شناسی
در این منطقه تشکیلات مختلف زمین شناسی از پالئوزوئیک تا زمان حاضر رخنمون دارند . از نظر سنگ شناسی،  سنگهای دوران اول ،  تریاس ، ژوراسیک ، کرتاسه ، پالئوسن ، ائوسن زیرین و میانی ،  اولیگوسن زیرین،   الیگومیوسن ، میوسن ، پلیوسن و کواترنر در آن دیده می شوند . سه ارتفاع مهم منطقه ( سیاه کوه ،سفید آب و ملک آباد کوه نخجیر،  کوه طلحه ، کوه قلعه سردار ) دارای هسته مرکزی آتشفشانی با پوشش رسوبی هستند . توده آتشفشانی متعلق به ترسیر است . در کوه پایه ها ، مارنهای گچی و نمکی میوسن ظاهر می شوند . در بخش شرقی پارک ، تپه های ماسه ای نیز دیده می شود .
معادن موجود در پارک شامل استرونسیم ، زئولیت ، بنتونیت ،گچ، سولفات آلومینیوم و باریت است .
 

ژئومورفولوژی
– مناطق کوهستانی با شیب تند،  خاکهای کم عمق و رخنمونهای سنگی زیاد ، سازندهای نسبتا مقاوم به فرسایش آبی
– مناطق تپه ماهوری، دارای سازندهای حساس به فرسایش و املاح فراوان گچ و نمک
– دشت سرها با خاکهای سنگین و املاح فراوان
 

خاک
خاکهای از نوع Emtisols در 5/46 در صد از سطح منطقه و بقیه آن از نوع Aridosols  می باشد . در بیشتر نقاط، خاکها دارای تجمع گچ ، آهک و املاح بوده و سنگریزه، سطح وسیعی از خاکها را پوشانده است .
اراضی دشت سیلابی در حاشیه دریاچه نمک دارای رسوبات خیلی دانه ریز بوده و در مناطق شرقی نیز، تپه های ماسه ای متحرک دیده می شوند . حاصلخیزی خاکها بسیار کم بوده و محدودیت جای برای رشد گیاهان فراهم می باشد .

منابع آب
کمبود بارش، دمای شدید و تبخیر زیاد و وجود تشکیلات نا مناسب زمین شناسی باعث شده تا آبهای منطقه از نظر کمی محدود و از نظر کیفی نا مناسب باشند . دریاچه نمک که در حاشیه غربی پارک قرار دارد رودخانه های متعددی به آن وارد می شوند که زهکش مناطق وسیع کشاورزی می باشند و از آن جمله می توان به رود خانه های کرج، جاجرود ، شور و گسیله اشاره کرد . رود ورگی نیز که از شاخه های حبله رود است مرز بخش شرقی پارک را تشکیل داده و دارای آب متوقی است . مشکل عمده آبهای سطحی،  شور بودن شدید متوقی بودن آنهاست به طوری که تنها نقش آنها ، تنظیم هیدرولوژیکی دریاچه نمک می باشد . جریان تند سیل در بعضی موارد باعث تخریب جاده های دسترسی به پارک می گردد .
آبهای زیر زمینی نیز به دلیل بارش کم و تشکیلات نا مناسب نفوذ ناپذیر آذرین و مارن های گچی و نمکی میوسن ، ذخیره بسیار کمی داشته و کیفیت بسیار نا مناسبی دارند . تنها در ارتفاعات کوهستانی، آهکهای محدود کرتاسه و توف ها نقش کوچکی در تامین آب چشمه ها دارند .
تعداد چشمه ها که به طور عمده درمناطق کوهستانی قرار دارند 26 دهنه بوده و میانگین دبی سالانه آنها به صورت زیر است :
6 چشمه با دبی 50 تا 200 لیتر بر دقیقه
8 چشمه با دبی 10 تا 50 لیتر بر دقیقه
12 چشمه با دبی کمتر از 10 لیتر بر دقیقه
آب 5 چشمه برای شرب موقتی انسان مناسب بوده و یک چشمه نیز دارای آب گرم گوگردی است . هدایت الکتریکی آب چشمه بین 1500 تا بیش از 10000 میکرو موس است .
در مناطق دشتی ، 7 حلقه چاه حفر شده مه دو حلقه از آنها دارای تلمبه بادی است . سطح آب زیر زمینی بالا بوده و هدایت الکتریکی آبهای زیر زمینی از 17000 میکرو موس بر سانتیمتر نیز تجاوز می نماید .

ذخیره گاه زیستکره کویر

هسته های مرکزی :
1. قصر بهرام
2. سفید آب
3. ملک آباد
4. طلحه
5. چشمه شکر آب
6. قیلوله
7. میش مست
8. چاه قرقره
9. لکاب
اسامی سپر های حفاظتی :
1. دروازه امام
2. مبارکیه
3. سیاه پرده
4. شکرآب
5. عزیز آباد
6. حصار گلی
7. امامزاده عبدالله
8. سید علیخان

شکل فضایی مناطق
وسعت خشکی هسته های مرکزی :492896 هکتار
وسعت آبی هسته های مرکزی  :-
وسعت خشکی سپر حفاظتی : 193702 هکتار
وسعت خشکی منطقه بینابینی : 123752 هکتار

زیستگاههای پارک ملی کویر
1. اراضی کوهستانی ( سنگلاخی و صخره ای )
2. اراضی سنگلاخی واریزه ای
3. اراضی ماسه ای
4. اراضی آهکی – گچی ( رویش های استپی )
5. اراضی شور

گیاهان غالب
1. pistacia khinjuk stocks.
2. Amygdalus scoparia  spach .
3. Gypsophila pilosa Huds.
4. Atraphaxis spinosa  L.
5. Sisymbrium spinosa  L.
6. Artemisia sieberi Besser .  subsp.  Sieberi
7. Pteropyrum olivieri Jaub.
8. Seidlitzia rosmarinus EHRENB
9. Anabasis setifera Moq.
10. Artiplex griffthii (Moq) Allen
11. Pennisetum orientale L.C Rich
12. Salsola aucheri (Moq) Bunge
13. Cerastium inflatum link ex Desf.
14. Peganum harmala L
15. Dendrostellara lessertii [ wiksti ] van tiegh

پستانداران
1. Lepus capensisخرگوش
2. Lynx caracacکاراکال
3. Martes foinaسمور سنگی
4. Ovis orientalisقوچ و میش
5. Panthera pardus saxicolorپلنگ
6. Vulpes rueppelliروباه شنی
7. Vulpes vulpesروباه معمولی
8. Acinonyx jubatus venaticusیوز پلنگ
9. Canis aureusشغال
10. Canis lupusگرگ
11. Capra aegagrus aegagrusکل و بز
12. Equus hemionus onagerگورخر
13. Felis margaritaگربه شنی
14. Gazella bennettii fuscifrons جبیر
15. Gazella subgutturosa آهو
16. Hemiechinus auritus جوجه تیغی
17. Hyaena hyaenaکفتار
18. Hystrix indica تشی

پرندگان
1. Acanthis cannabinaسهره سینه سرخ
2. Accipiter nisusقرقی
3. Aegypius monachusدال سیاه
4. Ammoperdix griseogularisتیهو
5. Anas creccaخوتکا
6. Anser anserغاز خاکستری
7. Anthus spinolettaپیت تالابی
8. Aquila rapaxعقاب دشتی
9. Aythya ferinaاردک سر حنایی
10. Buteo bubo شاه بوف
11. Buteo rufinusسار گپه پا بلند
12. Carduelis carduelisسهره معمولی
13. Chlamydotis andulataهوبره
14. Circus macrourusسنقر سفید
15. Columba liviaکبوتر چاهی
16. Corvus coraxغراب
17. Cuculus canorusکوکو
18. Emberiza ciaزرده پر کوهی
19. Falco cherrugبالابان
20. Falco peregrinusبحری
21. Aquila heliaceعقاب شاهی
22. Fulica atraچنگر
23. Grus grusدرنای معمولی
24. Gyps falvusدال معمولی
25. Hirando rusticaپرستوی معمولی
26. Lanius isabellinusسنگ چشم دم سرخ
27. Merpos apiasterزنبور خور معمولی
28. Motacilla flavaدم جنبانک زرد
29. Neophron percnopterusکرکس
30. Oenanthe desertiچکچک بیابانی
31. Oenanthe oenantheچکچک کوهی
32. Otus scopsمرغ حق
33. Petronia brachydectylaگنجشک خاکی
34. Phoenicopterus ruberفلامینگو
35. Sturnus vulgarisسار معمولی
36. Tadorna ferrugineaآنقوت
37. Tardus iliacusتوکای بال سرخ
38. Tardus pilarisتوکای پشت بلوطی
39. Upupa epopsهدهد
40. Sylvia atricaphillaسسک سر سیاه
41. Prunella modularis صعوه باغی
 

خزندگان
1. Agama agilisآگامای سفید
2. Agama ruderataاگامای پوست شنی
3. Bunopus tuberculatus
4. Coluber karelinمار خالدار
5. Ehis carinatus pyramidumمار جعفری
6. Eremias velox persicaلاسترمای دشتی ایرانی
7. Mabaya aurataآسکینگ لرزان
8. Natrix tessellataمار آبی
9. Ophisops elegansمارمولک چشم آبی
10. Phrynocephalus maculatusآگامای سر قورباغه ای دم سیاه
11. Psammophis schokarisتیر مار
12. Pseudocerastes persicumافعی شاخدار
13. Spalerosophis diademaشتر مار
14. Testudo graeca iberaلاک پشت مهمیز دار شرقی
15. Varanus griseus caspiusبز مجه دشتی خزری
16. Vipera lebetina obtusaافعی کوفی

دوزیستان
1. Bufo viridis
2. Rana ridibunde

گونه های در حال انقراض
پستانداران
1. Acinonyx jabatus ssp. Venaticus (CR  c2b,D)
2. Capra aegagrus ssp. Aegagrus (vu  A2cde)
3. Equus hemionus ssp. Onager  (EN  c1)
4. Gazella bennettii (LR/cd)
5. Gazella subgutturosa (LR/ nt)
6. Hyaena hyaena (LR/nt)
7. Ovis orientalis
8. Panthera pardus ssp. Saxicolor (EN  c2a)
9. Vulpes ruppelli (DD)

پرندگان
1. Aegyius monachus (LR/nt)
2. Anser erythropus (vu  A1acd+2bcd)
3. Aquila heliaca (vu  c1)
4. Chlamydotis undulata ( LR/nt)
5. Circus macrourus (LR/nt)
 

آمارهای مربوط به جمعیت و اشتغال و رابطه مردم با ذخیره گاهها:
در ذخیره گاه کویر 187 آبادی با مجموع جمعیت 35000 نفر زندگی می کنند . به علت شرایط سخت کویری و کمبود شدید آب تاسیسات قابل توجهی در کویر ساخته نشده است و در این منطقه به جز چند مسیر دسترسی محلی و چند معدن و دکلها و ایستگاه های مخابراتی و انتقال نیرو تاسیسات دیگری وجود ندارد .

اشتغال مردم
                                        
فاصله ذخیره گاه از شهر ورامین 12 کیلومتر از شهر گرمسار 25 کیلومتر و از شهر تهران ( پایتخت ایران )50 کیلومتر فاصله دارد .
بومیان ذخیره گاه هم روستایی و هم عشایر هستند که از طوایف مختلف شکل گرفته اند .
طوایف کله کوه پرورش دهنده یک نژاد گوسفندبسیار مرغوب پشمی و سفید به همین نام هستند و فصول زمستان و پاییز را در این منطقه سپری کرده و ییلاق را به دامنه های دماوند و لار می روند .
طوایف عرب که به دو تیره عرب کوتی و ناصر کوتی تقسیم شده اند و تعدادشان حالا خیلی کم شده است
طوایف ترک تبار شاهسون که تعدادشان حالا خیلی کم شده است .
طوایف میش مست که گوسفندهای پشمی پرورش می دهند .
طوایف هداوند که ریشه لری دارند و گویا در زمان کریم خان زند به آنجا آمده اند . این طوایف اکثرا امروزه ساکن روستاها شده اند .
شتردارهای کویر

استفاده از منابع توسط محلی ها
هسته مرکزی : چرای دام به صورت فصلی و محدود توسط عشایر
سپر حفاظتی : چرای دام به صورت فصلی و محدود توسط عشایر
منطقه بینابینی : چرای دام، کشاورزی، باغداری به صورت محدود و صنایع دستی
اثرات نا سازگار عمده چرای بی رویه دام و بوته کنی و شکار غیر مجاز است . فعالیتهای چاره جویانه جلوگیری از چرای بیش از اندازه دام، تامین سوخت برای بومیان و جلوگیری از شکار غیر مجاز و همچنین آموزش بومیان نسبت به ارزشهای ذخیره گاه و جلب مشارکت ایشان در مدیریت پایدار منطقه .
بهره مندی بومیان از منابع گیاهی برای چرای دام و تامین سوخت و استفاده های دارویی می باشد . شکار حیات وحش نیز به صورت محدود برای تامین غذا صورت می گیرد . از منابع آب و خاک بسیار محدود منطقه نیز برای کشاورزی استفاده می شود. در کویر 187 آبادی با مجموع جمعیت 35000 نفر به اضافه حدود 2500 نفر عشایرزندگی می کنند .

مشارکت بومیان در نحوه بهره برداری از منابع طبیعی در گذشته نسق و عرف رایج و بسیار محکمی داشته و جالب اینکه بسیار منطبق با اصول توسعه پایدار بوده است  به طوریکه نظارت کافی بر نحوه بهره برداری از منابع ذخیره گاه توسط رهبران محلی و مکانیسمهای تعریف شده آنها صورت گرفته است .
متاسفانه با تغییر ساختارهای اجتماعی و فرهنگی دردهه های گذشته این مشارکت بسیار کمرنگ شد .خوشبختانه اخیرا مشارکت مردم در تصمیم گیریها در الویت سیاست دولت قرار گرفته و شوراهای مردمی در سالهای اخیر شکل گرفته اند .این شوراها با انتخاب مردم از بین معتمدین محلی مشخص و مسئولیت هدایت بسیاری از امور جوامع محلی را به عهده دارند .

فعلا از 187 روستای منطقه در 33%شورای روستا تشکیل شده و این شورا ها هر چند فعلا مکانیسم مشخص و تعریف شده ای برای مدیریت منابع ذخیره گاه ندارند  ولی آلترناتیو بسیار مناسبی برای مشارکت رهبران محلی و مردم در مدیریت ذخیره گاه در آینده نزدیک هستند . وضعیت فعلی مشارکت بومیان در مدریت ذخیره گاه رضایت بخش نیست ولی به علت شکل گیری گروههای مردمی تصمیم گیر و با جایگاه قانونی تعریف شده امید می رود روند مشارکت سیر مثبت به خود بگیرد .
پارک ملی کویر به عنوان مهمترین بخش ذخیره گاه زیستکره کویر به شمار می رود . در طی تهیه طرح جامع مدیریت این منطقه از مطالعات : فیزیو گرافی، خاکشناسی، پوشش گیاهی، حیات وحش و زیستگاهها، زمین شناسی، اقلیم، هیدرولوژی و اقتصادی اجتماعی استفاده گردید .

طی فرایند زون بندی زونهای واجد توان در پارک شناسایی شده و روی نقشه به نمایش در آمدند . دراین راه، با استفاده از مطالعات پوشش گیاهی و جانوری زونهای قابل حفاظت شناسایی شدند . از آنجاییکه پوشش گیاهی پارک ملی کویر به واسطه شرایط سخت اقلیمی و محدودیتهای خاک و آب همواره با محدودیت رشد همراه بوده است لذا تراکم چندانی نداشته و گونه های این منطقه از جنبه حفاظتی کمتری برخوردار بوده اند ولی وجود حیات وحش غنی و منحصر به فرد سبب گردیده است تا عرصه های زیادی از پارک به واسطه حضورگونه هایی همچون  Acinonyx jubatus ،  Equus hemionus ، Chlamydotis  undulata ، Gazella bennettii  به حفاظت اختصاص یابند. زیستگاههای آسیب دیده نیز به عنوان زون باز سازی Rehabilitiation در نظر گرفته شدند و اماکن واجد آثار تاریخی در زون Cultural/Historical  قرار گرفتند. ارزیابی توان پارک برای توریسم بر مبنای مطالعات فیزیوگرافی ( شیب ، جهت،  ارتفاع ) اقلیم (دما ،بارندگی )، هیدرولوژی ( چشمه های قابل شرب )، تاسیسات و تسهیلات موجود انجام گرفته است.

طرح جامع مدیریت پارک ملی کویر برمبنای الگوی فائو  (FAO) انجام گردید . در این طرح به منظور ارزیابی توان اکولوژیکی ذخیره گاه و مکانیابی زونهای واجد توان در گام نخست شناسایی منابع اکولوژیکی و اقتصادی اجتماعی قرار گرفت . پارامترهای اکولوژیکی شناسایی شده عبارت بودند از : فیزیوگرافی، پوشش گیاهی ، خاک، فرسایش خاک حیات وحش و زیستگاهها ( پستانداران، پرندگان، دوزیستان و خزندگان) ، هیدرولوژی ( آبهای سطحی و زیر زمینی )، اقلیم و پارامترهای اقتصادی اجتماعی شامل : سیمای تفرجی پارک، تاسیسات و تسهیلات موجود در پارک ، وضعیت روستاییان و عشایر پارک مورد شناسایی قرار گرفتند .
در گام دوم فرآیند تجزیه تحلیل و جمع بندی داده ها به شیوه سیستمی   ( Systemic approach)  انجام شده که ماحصل رویهم گذاری نقشه ها و کدگذاری آنها 863 یگان زیست محیطی بدست آمد. در فرآیند ارزیابی توان اکولوژیکی از مقایسه ویژگیهای واحدهای فوق الذکر با مدلهای اکولوژیکی ویژه، توان اکولوژیکی نقاط مختلف پارک برای زونهای مختلف به دست آمد . در گام بعدی از داده های اقتصادی – اجتماعی زون بندی انجام گرفت و بر مبنای کارکرد زونهای قابل انتظار برنامه ریزی ذخیره گاه زیست کره کویر از منطقه تشکیل شده است :

1.  پارک ملی کویر  ( به مساحت 686598 هکتار )
2.  منطقه حفاظت شده کویر ( به مساحت 250000 هکتار )
مجموعه ذخیره گاه زیست کره کویر فاقد طرح جامع مدیریت می باشد ولی پارک ملی کویر به عنوان مهمترین عرصه قابل حفاظت ذخیره گاه دارای طرح جامع مدیریت می باشد . ولی منطقه حفاظت شده کویر فاقد طرح مدیریت می باشد .
از عمده ترین تاسیسات موجود می توان به جاده های موجود و چند مرکز مورد استفاده بازدیدکنندگان اشاره کرد.

عمده ترین جاده های ورودی ذخیره گاه عبارتند از :
1. راه اصلی- راه ورودی تهران به ورامین و پیشوا
2. راه بند علیخان
3. راه سیاه پرده
4. راه مسیله
5. راه مرنجاب
6. راه ابوزید آباد
7. راه مهاباد
8. راه زواره
9. راه شهرآب
10. راه انارک
11. راه کهک
عمده ترین راههای داخل ذخیره گاه عبارتند از :
1. جاده سفید آب
2. جاده کاروانسرای قصر بهرام
3. جاده ملک آباد
4. راه کاروانسرای شاه عباسی به ملک آباد
5. راه سفید آب به ملک آباد
6. راه کاروانسرای شاه عباسی به سفید آب
7. جاده شوسه معدن استرانسیوم
8. جاده گدار تاغی
9. جاده بابا همت
10. جاده عین الرشید
11. جاده قدیمی چاه نفت
12. جاده چاه قرقره به پاسگاه سفید آب
13. جاده سفید آب به آقا علی عباس
14. جاده سفید آب به مرنجاب
15. جاده آب باریک
 

عمده ترین مرکز اقامتی مورد استفاده بازدیدکنندگان عبارت است از کاروانسرای شاه عباسی یا قصر بهرام که هر سال مورد مرمت و بازسازی قرار می گیرد .
ذخیره گاه زیستکره کویر نمونه بارزی از بیابانها و استپهای کم آب می باشد . این منطقه شبه جزیره ای است که بین دریاچه نمک کویر ریگ جگن کویر مرکزی و کویر گرمسار محصور شده است . عمده ترین جاذبه های توریستی این منطقه را می توان حضور گونه های حیات وحش خشک زی وجود آثار و ابنیه تاریخی وجود منابع طبیعی منحصر به فرد و … را نام برد .
عمده ترین آثار تاریخی و بعد جاذبه توریستی در ذخیره گاه عبارتند از :
1. کاروانسرای بهرام گور یا قصر بهرام
2. کاروانسرای عین الرشید
3. جاده سنگفرش به طول 12 کیلومتر
4. نهر سنگی مخصوص انتقال آب به کاروانسرا ها
5. کاروانسرای حوض
6. کاروانسرای پل دلاک
7. کاروانسرای قلعه سنگی محمد آباد کاج
8. کاروانسرای مرنجاب
9. کاروانسرای دیر
10. کاروانسرای کلاب
11. زیارتگاه بابا همت
12. برج سنگی چاه میل
13. آب انبارهای قدیمی هفت لول – قیلوله

عمده ترین فعالیتهای بازدید کنندگان را می توان در موارد ذیل خلاصه نمود :
دوچرخه سواری
پیاده روی
کوهنوردی
عکاسی
فیلم برداری
خورگشت
اردو زدن
مطالعه گیاهان و جانوران