این منطقه از هزاران سال قبل نیز از مزاکز تمدن و زندگی بوده و آثار متعدد باستانی که در سال 69 و آواخر 73 در حوالی رباط کریم از شش هزار سال قبل تا دوران قاجاریه بدست آمده مبین این ادعاست. مضافاٌ اینکه در حوالی بازارک معروف به چاله بازارک کارشناسان بر این باورند که روستا یا شهری در زیر خاک مدفون شده است.
رباط کریم به دلیل واقع شدن بر سر راه "جاده ابریشم" و راه زیارتی "خراسان به بغداد" از قدیم الایام دارای اهمیت و توجه بوده است و از این روست که کهنترین و بی نظیرترین کاروانسراهای ایران مانند کاروان سنگی در این منطقه ساخته میشود و به تدریج با متروکه شدن آن احکام و رجالی که از این راه رفت و آمد میکردند به فکر ساختن یک کاروانسرای دیگر بنام کاروانسرای فتحعلیشاهی افتاده و چون رباط کریم طبیعت زیبا و مصفا و باغها و مزارع فراوان و رودخانه های پر آب (در بازارک) برخوردار بوده از این رو این امر ظاهرا با گذر خواجه کمال حرمسرای فتحعلیشاهی قاجار تحقق میابد.
بعد از این که آقا محمد خان قاجار تهران را به پایتختی انتخاب و به عمران و آبادی آن همت گماشت و تهران مرکز دوائر دولتی و حکومتی شد لاجرم از نقاط مختلف مملکت مراجعات مردم برای رفع نیازها و مشکلات اداری و غیره که قبل از آن به اصفهان و قزوین بود بیشتر به تهران متوجه شد و بنابراین مردم مناطق جنوبی مملکت از جمله شیراز ، اصفهان ، قم ، ساوه و … می بایست از رباط کریم که در مسیر جاده ساوه به تهران عبور نمایند و کاروانیان ، قافله های بازرگانی و دسته های نظامی از این محل عبور می نمودند.
1-1- سایر علل تجدید حیات و ترمیم رباط کریم :
– وجود کاروانسراهای موجود
– عبور راه آهن تهران – خرمشهر از رباط کریم و وجود ایستگاه راه آهن
– کشف معدن منگنز در کوههای جنوب غربی رباط کریم
– موقعیت جغرافیایی رباط کریم که به علت نزدیکی به تهران استعداد شهرک اقماری را پیدا کرده و شهرک پرند در نزدیکی رودخانه شور احداث شده است
1-2- شهر رباط کریم :
سابقه شهر رباط کریم بسیار زیاد نبوده و بطوریکه از قرائن و دلایل موجود برمی آید سابقه تاریخی آن حدود 280 سال می باشد .
محدوده سابق رباط کریم بیش از 3 الی 4 هکتار نبوده و خانه های روستایی در اطراف کاروانسراها جای داشته است و بعد از اینکه رباط کریم تا حدودی توسعه یافت دارای چهار دروازه گردید که به ترتیب به شمال ، جنوب ، مشرق و مغرب منتهی می شد بطوریکه آثار دروازه غربی آن نزدیک امامزاده محمد تقی تا چندی قبل نیز به چشم می خورد ، بعدها با توسعه شهر رباط کریم و احداث باغهای میوه کنترل دروازه ها از بین رفت و خیابانها و کوچه های فراوانی احداث گردید .
1-3- راهها:
قبل از احداث محور تهران – ساوه و جاده های آسفالت و شوسه و راه آهن تهران – جنوب ، جاده کاروانرو از داخل رباط کریم عبور و به تهران ، ری ، خراسان و قزوین منشعب و منتهی می شد که بقایای پل سنگی قدیمی بر روی رودخانه کرج در غرب شهر رباط کریم در محله بازارک را می توان مشاهده کرد.
در سطح منطقه رباط کریم برای اکثر روستاها ، قلعه ها و حصارهای مستحکمی وجود داشته که دارای دیوارهای بلند و برج و باروی بودند و آثار برخی از آنها در سطح دهستانهای امامزاده ابوطالب ( آدران ) ، اسماعیل آباد و منجیل آباد نظیر قلعه های آدران ، اورین ، اسماعیل آباد ، میمون آباد ، وجه آباد ، حصارمهتر ، انجم آباد و بازارک همچنان به چشم می خورد.
این بناها به لحاظ استحکام و نوع ساخت اماکن مطمئن و امنی برای زندگی جمعی و روستائیان به حساب می آمده و ساخت بیشتر قلعه های مورد اشاره به دوران حکام قاجاریه باز می گردند.
2- آثار باستانی و تحقیقات باستان شناسی در رباط کریم :
2-1- انبارهای یخی ( یخچالها ) :
برای تهیه یخ در فصول بهار و تابستان از چند قرن گذشته در برخی از مناطق کشور انبارها و کارگاههای یخ ابداع و ساخته می شد تا یخ مورد نیاز ساکنین این مناطق از این طریق تامین شوند.این انبارهای یخی که بصورت مخروطی شکل همانند یک کله قند از خشت و گل با ارتفاع 7 تا 8 متر ساخته می شد در فصل زمستان در داخل چاله بزرگ به وجود آمده ، آب را رها نموده و سپس درب ورودی و کلیه محفظه های آنها بطور کامل مسدود می شد و به تدریج با فرا رسیدن فصول بهار و تابستان و گرم شدن هوا یخهای قطور تولید شده مورد استفاده قرار می گرفت .
لازم به ذکر است که این انبارها در دورانهای زندیه و قاجاریه در ایران بیشتر ساخته شد و در رباط کریم برای تامین یخ این منطقه و کاروانیان سه انباریخی در فواصل مختلف وجود داشت که در اصطلاح محلی به یخچال معروف بودند . از این انبارها تا حدود 30 سال پیش نیز استفاده می شده است که با جایگزین شدن یخچالهای برقی این انبارها عملاً غیر قابل استفاده شده اند.
2-2 – کاروانسرای سنگی :
کهن ترین کاروانسرای فلات ایران نزدیک رباط کریم و در کنار دشت آباد و حاصلخیز شهریار وجود دارد . دیوار ضخیم کاروانسرای رباط کریم ارتفاعی معادل دو برابر ارتفاع ساختمانهایی را دارد که در داخل کاروانسرا قرار دارند. طرح بنا بسیار ساده و شامل تعدادی اتاق است که درهای آنها بطرف حیاط مرکزی باز می شود. در سه طرف حیاط مرکزی سه ایوان وجود دارد که عرض این ایوانها حدود 5 متر می باشد. طرح ساختمان این کاروانسرا به طرح مسجد جامع ساوه شباهت دارد . این مسجد در فاصله تقریبی 50 کیلومتری از کاروانسرا قرار گرفته ، در مسجد جامع در دوران صفوی تغییرات جزئی انجام گرفته و تنها اختلاف مسجد جامع ساوه با کاروانسرای رباط کریم این است که در کارونسرای سنگی فضای خالی گوشه ها را با اتاق گنبد داری پر کرده اند.
2-3-کاروانسرای فتحعلیشاهی داخل شهر (بافت قدیم ):
کاروانسرای مذکور در سال 1245 هجری قمری در زمان پادشاهی فتحعلیشاه قاجار بنا شده و در کیلومتر 37 جاده تهران – ساوه قرار گرفته است ، مشخصات و شناسنامه این بنا که در اداره کل میراث فرهنگی استان تهران ثبت شده بقرار ذیل است:
نام بنا : کاروانسرای فتحعلیشاه
محل بنا : رباط کریم
تاریخ ایجاد : قرن سیزدهم هجری
سابقه تاریخی : دوره قاجاریه
مصالح ساختمانی : آجر، گچ ، خاک و ملات محلی
نوع سقف : مسطح
نمای ورودی : طاقنماهای تزئینی
تزئینات و ملحقات : آجر کاری
3 – زبان و فرهنگ :
رباط کریم قبل از انتخاب تهران به عنوان پایتخت کشور در دوران قاجاریه و دوران های قبل از آن جزئی از بلاد بزرگ ری بوده و مردم محلی و بومی آن علاوه بر تکلم به زبانی که هم ریشه زبان مردم ری باستان و با بهره گیری از اصطلاحات خاص محلی در گویش چون دیگر مناطق کشور دارای فرهنگ و آداب و رسوم خاصی در جشنها و اعیاد و عزاداریها و سوگواریها و سایر آئینها میباشند.
4 – آداب و رسوم :
مهمترین نذریها و غذاها رسم سمنوپزان میباشد که برای برآورده شدن حاجات و طلب شفای عاجل بیمار خود ریشه گندم نذر حضرت صدیقه کبری میکنند. و در فصل بهار از 15 فروردین به بعد در بیشتر خانه ها دیگ سمنو برپا و پس از حدود 12 ساعت با تلاش زنان سمنوی نذری پخته و دم کشیده میشود و صبح زود به نیت تبرک بین اهالی محل توضیع میشود.
نظرات بسته شده است.