بلوچستان بخش بزرگى از جنوب شرقى فلات ایران است که نسبت به سایر مناطق این فلات ناشناخته تر است. این منطقه در واقع مرز بین دو تمدن بزرگ ایران و هند بوده است که به دلایل خاص از جمله وضعیت خاص جغرافیایى، جمعیت کمى در خود جاى داده است. تا 50سال پیش تصور مىشده که در بلوچستان اثرى از تمدن هاى بزرگ و اجتماعات بشرى و از شهر و آبادى خبرى نبوده است، و تنها راهرویى ارتباطى بین تمدنهاى هندى و تمدنهاى غرب ایران( سومر،ایلام) بوده است. این پندار اشتباه در مجموع باعث شده بود که کمتر مورد توجه باستان شناسان و محققان تاریخ قرار گیرد.
بررسىها و پژوهشهاى باستانى این بخش از ایران تاریخچه چندانى ندارد و دوران آن بسیار کوتاه است و اطلاعاتى که غربیان درسفرنامه هاى خود نوشته اند از نظر باستان شناسى اطلاعات جسته و گریختهاى بیش نیست. تعداد محوطه هاى باستانى در بلوچستان که باروشهاى جدید و علمى مورد تحقیق و بررسى قرار گرفته اند بسیار اندک است و بیشتر آنها تنها بصورت سطحى شناسایى شدهاند و تنها از آنها یک سرى ابزار و اشیاى قدیمى بدست آمده است. تنها تپه بمپور از جمله مناطقى است که نسبت به سایر محوطه هاى باستانى بلوچستان بیشتر مورد کاوش و بررسى قرار گرفته، امّا اطلاعات زیادى به علت محدودبودن زمان کاوش و کوچک بودن کارگاههاى حفارى در اختیار باستان شناسان قرار نمىدهد.
اقدامات زیر در خصوص باستان شناسى بلوچستان صورت گرفته است:
«مارک اورل اشتین» باستانشناس انگلیسى مجارىالاصل نخستین کسى بود که با سفر به شمال و جنوب بلوچستان و کناره هاى دریاى مکران (عمان) در اوایل سده حاضر بسیارى از محوطه هاى باستانى این مناطق را مورد بررسى و شناسایى قرار داد (1932م). هدف او از این توجه و مسافرت شناخت رابطه بین تمدنهاى سند و رودان (هرمزگان) بوده است. چون این منطقه بر سر بزرگراه شرق و غرب واقع شده است و راه ارتباطى بین سند و رودان در واقع قاعده مثلثى است که رأس این مثلث در شمال خراسان بزرگ قرار دارد.
«هرتسفلد» دومین کسى است که پس از «اشتین» به این منطقه مسافرت و چندین محوطه باستانى از دوره هاى مختلف را مورد شناسایى و بررسى قرار داده است. اطلاعات داده شده وى و «اشتین» هنوز پس از گذشت چندین سال به قوت خود باقى و قابل اعتنا مىباشند.
«ژوزف کالدول» و «صادق شهمیرزادى» در دهه 1340 ه .ش تپه باستانى ابلیس در بردسیر کرمان را مورد بررسى قرار دادند. و به نظر آنها این منطقه راهرویى ارتباطى بین تمدنها بوده و همچنین سفالهاى بدست آمده در طول رودخانه هلیل رود (کرمان) با سفالهاى تپه حسینى نزدیک بمپور با هم شبیه هستند. آنها بیان کرده اند که اقوامى از مناطق مرکزى فلات ایران پس از طى 1200 کیلومتر ابتدا به کرمان رسیدهاند و سپس به سوى رودخانه سند حرکت نموده وتمدنهایى را پىریزى کرده اند.
خانم «بئاتریس دکاردى» باستان شناس انگلیسى در سال 1347 ه.ش بعد از شناسایى تپه هاى بمپور عقیده دارد که به دلیل مشابه بودن سفالهاى بدست آمده از تپه هاى حصار و سیلک با سفالهاى بلوچستان، خاستگاه اولیه تمدنهاى مستقر در بلوچستان باید مناطق مرکزى فلات ایران باشد. لازم به ذکر است این باستان شناس به مدت 3 ماه براى انجام پروژه مدرک دکتراى خود در بمپور به کار کاوش و بررسى مشغول بوده است.
«سکرین» در سال (1307 ه.ش- 1928م) در منطقه خاش قبرستان عجیبى را کشف نمود.
«جودیت ماروچک» در سال 1353 ه.ش منطقه وسیعى به وسعت 1500 کیلومتر مربع در شهرستان خاش را مورد شناسایى قرار داد که شامل چندین محوطه باستانى از کهن ترین دورانها تا 200 سال پیش است.
نظرات بسته شده است.