قطاعی

هنر کاغذبری یا به اصطلاح قدیم قطاعی  رشته ای از هنرهای تزئینی و دستی است این هنر در ایران ناشناخته و گمنام مانده و در حدود سدهٔ نهم هجری قمری از چین به ایران زمین آمده و از اینجا به کشور عثمانی ( ترکیه ) راه یافته است و از این طریق به اروپا رفته و گسترش جهانی یافته است . متأسفانه درایران ( با آنکه یکی از کانونهای پرورش این هنر بوده است ) استادان و هنرمندان چیره دست و بزرگی دست بدان و یازیده و شاهکارهای زیبائی پدید آورده اند لکن از سوی هنرشناسان عنایت کافی به این هنر و شاخه های آن مبذول نگشته وآن را کاری کودکانه یا کودک پسندانه وانمود کرده اند از مقایسه و سنجش دقیق آثار کاغذبری ایرانیان با کاغذبری های دیگر مردمان جهان این نسخه بدست می آید که هنرمندان ایرانی در این رشته ذوق و استعداد و مهارت و خلاصه برتری داشته اند و دقت دست و چشم خود را به همگان ( بجز چینی ها ) نشان داده اند .


کاغذبری با خوشنویسی – نگارگری – جلدسازی ( سوخت ) ، وصالی و سوزندوزی همبستگی نزدیک دارد . هر کس از زمان کودکی خود بخاطر دارد که گهگاه مقراض و کاغذ رنگین در دسترس داشته و با تا کردن کاغذ و بریدن آن به شکلهای گوناگون از قبیل ستاره های منظم ، ترنجهای مشبک ، شکل جانوران و پرندگان ، نقشهای زیبا و چشم نوازی از کاغذ پدید آورده و از این کار و بریده های خود ، دلشاد و خوشنود گشته است ، لیک شاید هیچگاه در این اندیشه نبوده است که آن بازی کودکانه ، زمانی یکی از رشته های هنرهای سنتی و دستی مردم ایران به شمار می رفته و سالهای سال رواج و گسترش فراوان داشته و هنرمندان نامداری در آن پدید آمده بودند که اینک با گذشت زمان گرد فراموشی بر چهرهٔ آنان نشسته و نام این هنر و هنرمندانش از یادها پاک شده است .


کاغذبری ، یکی از رشته های ظریف و دقیق و زیبای هنری است که در آن هنرمند پس از طراحی روی کاغذ ساده یا رنگین ، نقش را با مقراض یا کار مخصوص ( شفره ) آن چنان با دقت و ظرافت از میان کاغذ در می آورد که شکل اصلی خود را کاملاً نگاه می داشت و با چسبانیدن آن بر زمینه ای برنگ دیگر خود را هم چون قطعه ای خوس یا نقاشی زیبا نشان می داد . موضوع بیشترین بریده ها ، نقش جانوران ، پرندگان و برگهای و نقشهای هندسی یا خطهای خوش بود و گاه در بریدن برخی طرحها ، بویژه خطهای خوش ، این کار با چنان تردستـی و استادی انجام می گرفت که جای جای خالی آنها ، با قرار دادن روی زمینهٔ تیره تر و یا روشنتر ، خود قطعهٔ مستقل دیگری را تشکیل می داد .


در تعریف این هنر در فرهنگ نظام آمده است :
قطعه بریدهٔ آن را گویند که اول ، قطعه یا خط را بر کاغذ رنگین سوای سفید ، نویسند بعد آن حروف را بریده و برآرند و آن را بر کاغذ سفید چسبانند ، حروف سفید به نظر می آید .
با بررسی نمونه ها و نام و جای زندگی کاغذبران ، چنین پیداست که رواج و گسترش این هنر در میان مردم شهرهای هرات – تبریز – شیراز – بیش از جاهای دیگر ایران بوده است لکن در مورد پیدایش این هنر در ایران و سرچشمه های آن سه نظر می توان انگاشت :
نظر نخست : آنکه بنیاد و سرچشمه کاغذبری از ساختن لعبتها یا فیگورهـا یـا صورتکها چرمی و مقوائی ( هنر سایه بازی ) پدید آمده است و چون پیشینهٔ این هنر نمایش در ایران بسیار پیش تر از کاغذبری است ، ازاین رو آغاز تاریخ هر دو را می توان یکسان دانست .

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.