این قلعه طبیعی، که در شمال شرقی مشهد قرار دارد، در سابق یکی از استحکامات نادرشاه افشار و از مستحکمترین قلعههای شمالشرقی در مرز ایران محسوب میشد. قلعه طبیعی کلات محوطهای بیضی شکل با طول بیش از 30 کیلومتر و عرض 25 کیلومتر در امتداد شمال غربی و جنوب شرقی است. اطراف این قلعه طبیعی را کوههای مرتفع فرا گرفته، و در شش محل شکافهای عریضی (دربند)در این کوهها قرار دارد. آثاری که در این قلعه طبیعی بجا ماندهاند عبارتند از:
- برجهای دیدهبانی اطراف شهر کلات که در فاصله سالهای 1155 و 1160 هجری قمری ساخته شدهاند و برخی از آنها سالم ماندهاند.
- دروازه ارغونشاه یا دربند ارغون شاه، که تنها دروازه کلات بوده است؛ این دروازه از سنگ بوده و 20 متر عرض داشته است. در مدخل دروازه ارغون شاه کتیبهای سنگی قرار دارد، که حدود 15 متر بالاتر از سطح زمین نصب شده است. کتیبه دارای 24 بیت شعر میباشد که دو بیت آن فارسی، و بقیه به زبان ترکی درگزی است.
– دروازه(دربند)وهچه یا دهچه.
- دروازه نفته یا نفتی.
- دروازه(دربند)گشتانه.
- دروازه(دربند)چوب بست.
- تخت نادر،شامل مجموعه بنایی بر روی تپهای نزدیک دروازه نفته (نفتی)که به امر نادرشاه ساخته شده است و اکنون آثاری از آن بناها برجای مانده است.
- آب انبارهای تاریخی عهد نادر شاه، واقع در روستای خشت، در 4 کیلومتری شمال کلات.
- عمارت خورشید که مربوط به عهد نادرشاه است.
- سد نادری واقع در چند کیلومتری شمال کلات، که به«سد شرق»نیز معروف است. این سد، که بر روی رودخانه عمیقی بنا شده، مربوط به دوره سلجوقی است؛ ولی به نام نادرشاه شهرت یافته است.
- مسجد نادری که با گنبدی ساقه بلند با روکش کاشی کاری به امر نادرشاه افشار ساخته شده است.
سایر قلعهها: قلعه قدیمی روستای «استاج» در 51 کیلومتری جنوب سبزوار، قلعه تاریخی بزنگان روستای«بزنگان» در 128 کیلومتری شرق مشهد و برجهای دیده بانی روستای «ریاب»در 3 کیلومتری جنوب غربی گناباد.