کفتار

نام علمی : Hyaena hyaena نام انگلیسی:  Striped Hyaena   نام فارسی: کفتار

 (بلوچی: هَپ تار) (ترکمنی: سَرتَلان) (کردی و لری: خرم شیر، کم تار، کفتر قورت)

مشخصات: جثه شبیه سگ، سر بزرگ، قوی‌ترین آرواره را در میان جانوران دارند، گوش‌ها نسبتاً بزرگ و نوک‌دار، دم متوسط و پرمو است. دست‌ها قوی و از پاها بلندتر است. دست و پا هر کدام چهار انگشت دارند. ناخن‌ها قابل جمع شدن نیست. به طور کلی سر و یک چهارم قسمت جلویی بدن بزرگ ولی یک چهارم عقبی بدن لاغر است. در موقع راه رفتن، برخلاف سگ‌سانان، سر خود را پایین نگه می‌دارد و حالتی قوزمانند به خود می‌گیرد و مانند شتر دست و پای هر طرف بدن را با هم حرکت می‌دهد. موها بلند و به نسبت خشن است. یال بلند و سیاه رنگی در ناحیه پشت گردن و روی ستون مهره‌ تا ناحیه دم دارد. رنگ بدن خاکستری روشن تا خاکستری متمایل به زرد است و نوارهایی به رنگ قهوه‌ای تیره تا سیاه بر روی آن دیده می‌شود. در ناحیه دم غدد توسعه یافته تولید بو وجود دارد.

اندازه‌ها: طول سر و تنه ۹۰ تا ۱۲۰ سانتی‌متر، دم ۲۵ تا ۳۵ سانتی‌متر، ارتفاع ۶۰ تا ۹۰ سانتی‌متر، وزن ۲۵ تا ۵۵ کیلوگرم.

زیستگاه: مناطق کوهستانی، استپی، بیابانی و بلوچی.

پراکندگی: اکثر مناطق ایران به جز مناطق خزری و آذربایجان.

پراکنش جهانی: آفریقا و آسیا.

عادات: شبگرد است. ولی در اوایل غروب و صبح زود نیز مشاهده می‌شود. به صورت انفرادی و گاهی جفت و خانوادگی زندگی می‌کند. معمولاً در غارها و حفره‌های طبیعی و یا انسان ساخت ساکن می‌شود. در اطراف و داخل لانه، جمجمه و استخوان‌هایی که توسط کفتار به این محل حمل گردیده است مشاهده می‌شود که در بین آنها جمجمه و استخوان‌های سگ، گوسفند اهلی و وحشی وجود دارد. در سال ۱۳۸۴ در پناهگاه حیات وحش نایبندان در داخل یک معدن متروکه به نام کال زرد که کفتار در آن ساکن شده بود در بین استخوان‌های مختلف، جمجمه یک انسان که توسط کفتار به آنجا حمل شده بود مشاهده شد. کفتار حس بویایی بسیار قوی‌ای دارد، قادر است از فاصله چند کیلومتری بوی غذا را حس کند. در گذشته که تعداد کفتار زیاد بود در برخی از روستاها برای این که کفتار اجساد مردگان را بیرون نیاورد تا چند شب بر سر قبر آتش روشن می‌کردند. کفتار در موقع دفاع موهای یال را سیخ می‌کند و ازغدد تولید بو نیز استفاده می‌کند. زمانی که توسط سگ‌ها در تنگنا قرار گیرد، خود را به مردن می‌زند، ولی به مجرد دور شدن سگ‌ها با آخرین سرعت فرار می‌کند. قادر است مسافت طولانی را با حالتی شبیه یورتمه بدود. در مواقعی که در جستجوی غذا است با سرعتی حدود دو تا چهار کیلومتر در ساعت حرکت می‌کند. راه رفتنش صدادار است. رد کفتار را می‌توان از رد بزرگ دست‌ها در دنبال آن رد کوچک پاها که با انحنائی به طرف خارج است به آسانی تشخیص داد.

غذا: از لاشه حیوانات اهلی و وحشی، تخم پرندگان، پستانداران کوچک، خزندگان، تخم لاک پشت دریایی و حشرات و همچنین میوه‌هایی مانند هندوانه و خرما تغذیه می‌کند. کفتار با آرواره ها و دندان‌های قوی خود استخوان‌های م حکمی مانند استخوان ران الاغ را به آسانی خرد می‌کند. در سواحل نزدیک بندر لنگه یک کفتار در حالی که مغشول حفر محل تخم‌گذاری و خوردن تخم لاک پشت دریایی بود، مشاهده شد. معده کفتار بسیار اسیدی است و قادر به هضم بخش‌های زیادی از غذای خورده شده نظیر استخوان می‌باشد. کفتارها بخش‌های هضم شده غذا از قبیل شاخ و سم را به صورت ریمه بر می‌گردانند. کفتار خال‌دار که در آفریقا زندگی می‌کند برخلاف کفتار راه راه مهاجم است و حتی گاهی به صورت گروهی به شیرها حمله می‌کنند.

تولیدمثل: احتمالاً در زمستان جفت‌گیری می‌کند. آبستنی حدود ۹۰ روز است. دو تا چهار و گاهی شش بچه کور می‌زاید. چشم‌ها پس از یک هفته باز می‌شوند. چهار تا پنج ماه از بچه‌ها مواظبت می‌کند. در ۱۵ ماهگی قادر به تولیدمثل است. طول عمر در اسارت حدود ۲۵ سال است.

وضعیت فعلی: کفتارها دشمن طبیعی خاصی ندارند، گاهی توسط پلنگ شکار می‌شوند. همه ساله تعدادی از آنها به علل مختلف نظیر خوردن طعمه مسموم، شکار و تصادف با اتومبیل از بین می‌روند و در برخی از مناطق نیز غارها و سایر سکونت‌گاه‌های این حیوان مورد تخریب قرار گرفته و به همین علت در سال‌های اخیر جمعیت آنها به شدت رو به کاهش نهاده است. در سال ۱۳۸۵ تعدادی از این حیوان در پناهگاه حیات وحش نایبندان طبس، منطقه حفاظت شده بیدوئیه کرمان، پارک ملی کویر، پارک ملی توران، پارک ملی خجیر و مناطق حاشیه خلیج‌فارس و دریای عمان توسط مولف مشاهده شد. به تازگی نیز عکس‌هایی از کفتار در حال حمل سرقوچ و سر کل توسط دوربین‌های تله‌ای نصب شده در پناهنگاه حیات‌وحش نایبندان گرفته شده که بسیار جالب است در سال ۱۳۸۷ نیز یک کفتار در پارک ملی گلستان (منطقه آلمه) مشاهده شده است.