مسجد رحیم خان، اصفهان

مسجد دارای سه ایوان جنوبی ، شرقی و غربی است . و در سمت شمالی شبستان زمستانه قرار دارد . همچنین سه سردر شرقی ، غربی و شمالی دارد .

شبستان اصلی در سمت قبله متشکل از سه قسمت است . دو قسمت چپ و راست هر کدام دارای چهار ستون بزرگ سنگی به قطر حدود 80 سانتیمتر با پایه ستون و سرستون ها به قطر بیش از 120 سانتیمتر هستند . قسمت مرکزی شبستان در زیر گنبد دل نما قرار دارد . کف گنبد خانه با کاشی های 20*20 فیروزه ای و کف دو قسمت چپ و راست با خشت خام فرش شده است . دور گنبد 16 پنجره وجود دارد و در زیر گنبد چوبهای زیادی بصورت شبکه ای به گنبد متصل هستند که سنگینی وزن گنبد را تحمل میکنند و همگی آنان به تیرک بزرگی اتکا دارند . احتمالا این چوبها را بعدها به گنبد متصل کرده اند . در ورودی ایوان قبله یک سنگاب به بلندی تا کمر انسان قرار دارد و در شمالی ترین قسمت حیاط هم یک سنگاب کوچکتر قرار دارد .

درون حیاط مسجد دو سکوی نماز شمالی و جنوبی در دو طرف حوض قرار دارد که هر کدام از این سکوها محرابی جداگانه دارد . در دو سوی شرقی و غربی مسجد نزدیک فضای گنبد خانه دو راهروی ورودی است که به کوچه های شرقی و غربی مسجد باز میشود . در سمت جنوبی سردر شرقی ، حوضخانه و سرویس بهداشتی مسجد قرار دارد که یک در از بیرون و یک در از داخل مسجد دارد . این حوضخانه دارای چهار ستون سنگی و حوضی چهارگوش در میان آنها میباشد .

بر بالای ایوان شرقی مسجد یک مأذنه چوبی مستطیل شکل با گنبد رک قرار دارد و در دورادور سه طرف این ایوان شبستان کوچکی است که احتمالا محل درس بوده . در دو طرف شرقی و غربی مسجد اتاقهایی قرار گرفته و در بالای دالان ورودی شرقی (پشت سردر) سه حجره برای طلاب علوم دینی قرار دارد . در سمت غربی مسجد هم در طبقه دوم دیوارها و نیم طاقهایی است که احتمال میرود برای زیبایی مسجد ساخته شده است .

شبستان شمالی ، فضایی چهل ستونی زیبا و یک متر پایینتر از حیاط مسجد است . این فاصله یک متری را ازاره های سنگی دورتادور گرفته اند . شبستان دارای هفت درگاه است که درگاه میانی در ورودی و بقیه پنجره هستند . شبستان در امتداد شرقی – غربی دارای چهار ردیف ستون سنگی و دو ردیف ستون آجری در طرفین است . در امتداد شمالی – جنوبی 6 ردیف ستون قرار دارند . ستونهای سنگی هشت ضلعی با قطر حدود 40 و ستونهای آجری مربع با قطر حدود 60 سانتیمتر هستند .

در سمت غربی شبستان دالانی زیبا قرار دارد که در هر طرف دارای 9 دهنه ، هر کدام به طول حدود 2 متر است و در هر کدام از این دهنه ها صفه ای بزرگ برای نشستن و استراحت وجود دارد . به سمت شمالی که برویم در دهانه ششم در سمت شرقی یک در به شبستان زمستانی و در سمت غربی یک در به راهرویی باز میشود . در بالای این دهانه هم نورگیری کوچک قرار دارد .

دالان پس از یک چرخش به سمت غرب به یک هشتی بزرگ وارد میشود . سردر شمالی مسجد از این هشتی به داخل بازارچه باز میشود . در ضلع شرقی هشتی درگاهی کوچک است که به حیاط پشت شبستان زمستانی باز میشود . در داخل حیاط حوضی کوچک است و یک سنگ قبر بزرگ به ارتفاع نزدیک یک متر و در ضلع شرقی حیاط بنای مقبره آیت الله سید حسن مدرس قرار دارد .

* مقبره آیت الله مدرس گنبد خانه ای بزرگ به طرح چلیپایی است که گنبدی ویژه دارد . این گنبد در واقع ترکیب دو گنبد بر روی هم است . گنبد پایینی بزرگ و نیم کره است و گنبد بالایی که بر روی استوانه ای قرار دارد شکلی پیازی کشیده دارد . مقبره به وسیله پنجره ای به کوچه شرقی ارتباط دارد که مردم در کنار این پنجره شمع روشن میکنند . در وسط مقبره یک ضریح بزرگ آلومینیومی قرار دارد و داخل آن سه سنگ قبر بلند است به ارتفاع بیش از یک متر . چند سنگ قبر در پایین پای ضریح ، یک سنگ قبر در جلوی رو و سه قبر در پشت سر متعلق به خاندان مدرس است و در بالای سر نیز سنگ قبر مرمر نفیس و قدیمی است که مربوط به « میرزا آقا خان محاسب الدوله » فرزند حسینقلی خان می باشد (از مشایخ نعمت الهی صفی علیشاهی و صاحب تالیفات متعدد). بنا به گفته مرحوم مهدوی احتمالا رحیم خان بیگلر بیگی و برادرانش نیز در این مکان مدفون هستند لیکن در حال حاضر سنگ قبری از آنان دیده نمی شود .

بازارچه رحیم خان در ضلع شمالی مسجد است و در کوچه سمت شرقی مسجد بوستان کوچک محلی رحیم خان قرار دارد . سطح حیاط مسجد و مقبره حدود چهار پله از سطح بازار و کوچه های اطراف پایینتر قرار دارد .

* مسیر دسترسی :

1- خیابان طالقانی – کوچه نارون         2- خیابان میرداماد – کوچه رحیم خان

3- دروازه دولت – پشت ساختمان جهان نما – کنار مادی فدن – کوچه سرلت