منطقه حفاظت شده خانگرمز، تویسرکان

نام انگلیسی :  Khangormoz protected area     نام فارسی :  منطقه حفاظت شده خانگرمز

منطقه حفاظت شده خانگرمز، منطقه ای است با الکوسیستم کوهستانی، که نام خود را از کوهی به همین نام گرفته است و محدوده ای قله مخروطی شکل خان گرمز، با چشم اندازی زیبا و ارتفاع 2853 متر از سطح دریا، در 34 کیلومتری غرب تویسرکان و جنوب غربی رشته کوه الوند و شرق دشت اسدآباد قرار گرفته است، که راه دسترسی آن از طریق جاده تویسرکان به کنگاور و جاده فرعی روستاهای و لاشجرد و کنجوران علیا فراهم می باشد این منطقه از لحاظ پوشش گیاهی و تنوع گونه های گیاهی و مرتعی و منابع تغذیه ای وحوش بسیار غنی است و عمدتاً از نوع گون و بله گوش هستند و سایر گیاهان عبارتند از: گندمیان، علف باد بزنی، کاکوتی، علف گوسفند، فرفیون و…. شش رشته چشمه دائمی و یک سرآب در دل کوه منابع آب خان گرمز و آب شرب وحوش را جهت احداث آبشخور فراهم نموده است. با توجه به برخورداری این منطقه از شرایط و عوامل زیستی مناسب حیات وحش، از جمله: دور بودن از مسیر جاده اصلی، محصور بودن جبهه شمالی آن توسط رشته کوه الوند و منابع آب کافی، جمعیت جانوری قابل توجهی را در خود جای داده است و مهمترین زیستگاه کل و بز وحشی، قوچ و میش استان به شمار می رود سایر وحوش عمده موجود در این منطقه عبارتند از:

الف- پستانداران شامل: بز و پازن، گربه وحشی، کفتار، گورکن، سمور، گرگ معمولی، گرگ سیاه، روباه، خرگوش، شغال و سنجاب نقره ای.

ب- پرندگان بومی و مهاجر شامل: عقاب طلایی، کبک، تیهو، اکراس، کبوتر، غاز خاکستری، کوکره، اگرات، قرقی، باقرقره، کلاغ نوک سرخ، کلاغ نوک زرد، سینه سرخ و بالابان.

ج- پرندگان آبزی مهاجر مانند: خروس کولی، حواصیل خاکستری، لک لک، کله سبز، آنقوت، کشیم بزرگ و…. لازم به ذکر است که زمین شناسان، جغرافیدانان، علاقمندان طبیعت وحش و گردشگران می توانند با رعایت مقررات و ظوابط سازمان حفاظت محیط زیست این اکوسیستم را مورد بازدیدهای علمی، آموزشی و تفرجی قرار دهند.

موقعیت جغرافیایی
این منطقه با مساحتی بالغ بر 5000 هکتار در میان 16 روستای اطراف آن در غرب شهرستان تویسرکان و جنوب شهرستان اسدآباد و جنوب غربی قله الوند و به لحاظ مختصات جغرافیایی بین مدار N3435 تا N3440 عرض شمالی و E4810 تا E4815 طول شرقی قرار گرفته است ، این منطقه از شمال به روستاهای قلقل،گنبله ، بهارآب، ترمیانک ، هوش و از شرق به روستاهای حاجی آباد ، سوتلق ، قلی لاله بالا و از طرف غرب به روستاهای مین آباد ،تقی آباد ،سازیان ، کنجوران سفلی و از طرف جنوب به روستاهای کنجوران علیا و وسطی،قلی لاله پایین ، ولاشجرد محدود می شود.

وضعیت اقلیمی
این منطقه دارای آب و هوای نیمه خشک و سرد و معتدل بوده و رژیم بارندگی آن از تیپ اقلیم مدیترانه ای است متوسط میزان بارندگی آن در سال 400 میلی متر و میانگین درجه حرارت در سال 13 درجه سانتی گراد می باشد . گرمترین ماههای سال اواسط تیر و مردادماه و سردترین ماه سال بهمن می باشد، دراین منطقه 2 ماه یخبندان داریم که در ماههای اواسط دی و بهمن اتفاق می افتد .

زمین شناسی و ناهواریها
این منطقه با ارتفاع 2853 متر از سطح دریا در ضلع شمالی ، دارای صخره ها و پرتگاههای مرتفع و صعب العبور می باشد. که در معرض فرسایش شدید ناشی از بارندگی و یخبندان می باشد ، همچنین در ضلع جنوبی نیز شاهد وجود صخره های سنگی و غارهای متعددی چون غار بهرامی ، غار مر لرستانی ، غار عبدا… خان مباشیم ، همچنین در این منطقه دره های عمیق و طولانی چون دره تقی آباد ، دره کفتاران ، دره وزم در و غیره وجود دار دکه آب ناشی از بارندگی و ذوب برفهای منطقه را به پایین دست منطقه هدایت می کند. جنس سنگهای منطقه بیشتر از جنس آهک و سیلیس می باشدکه غارهای موجود بر اثر حل شدن این سنگهای آهکی دراثر بارندگی بوجود آمده است، جنس خاک منطقه بیشتر رسی لومی می باشد .

منابع آبی منطقه
آب وحوش منطقه از دو دسته آب تامین می شود :1ـ آب چشمه های منطقه که به سطح زمین جاری می شود .

2 ـ آب ناشی از بارندگی و ذوب برفهای ارتفاعات منطقه که به صورت نهرهای کوچک و بزرگ از شکاف صخره ها و دره های عمیق جاری می شود ، ویا به صورت آبگیر و تالابهای کوچک فصلی ظاهر می شود مثل آبگیر تخت سر منطقه که تا اواخر بهار دارای آب می باشد و منبع تامین کننده آب وحوش در فصل بهار می باشد .

چشمه های اصلی وتامین کننده آب شرب وحوش و پرسنل منطقه و آبیاری فضای سبز پاسگاه 5 دهنه چشمه به نامهای چشمه شرشره ، کفتاران ، کنی خان . علی زمان و چشمه وزمان می باشند . که بیشترین میزان دبی آب را در اواسط فصل بهاروکمترین میزان دبی را در اواخر فصل تابستان دارا می باشند . چشمه های کفتاران و شرشره دو چشمه اصلی و پر آب منطقه هستند که با ذخیره کردن آب چشمه شرشره در استخر ذخیره کشاورزی آب ،آبیاری 2 هکتار فضای سبز منطقه با استفاد ه از سیستم آبیاری قطره ای تامین می شود.

پوشش گیاهی منطقه
به طور کلی پوشش منطقه حفاظت شده خانگرمز به دو دسته تقسیم می شود :

1 ـ پوشش علفزار ( گراس لند ) بیشتر در ارتفاعات بالا و تخت سر دیده می شوند .

2 ـ پوشش بوته زار ( بوش لند ) در ارتفاعات پایین تر و تپه ماهورهای اطراف دیده می شود .

3 ـ پوشش پهن برگان ( فرب ) که بیشتر دست کاشت و مصنوعی و در حدود 2 هکتار می باشد.

بیشترین نوع پوشش گیاهی منطقه را پوشش علفزار تشکیل می دهد که تیپ مرتعی و از خانواده گرامینه ها می باشند . به طور کلی گونه های غالب گیاهی عبارتند است: خانواده گرامینه ها ، علف گوسفندی ، گل قاصد ، سریش ها ،گونه های فرفیون ، گونه شقایق، جامعه گونه ای گون ،لاله ، کلاه میرحسین ، درمنه کاکوتی ،کنگر ،بله گوش ، میخک ، بابونه ، داغداغان ، شیرخشت ، چای علفی ، رزوحشی ، نخود وحشی ، گل ماهور ، بادام کوهی ، ولیک ، آلبالوی وحشی وسایر گونه های دیگر موجود که بایستی مورد تحقیق و مطالعه وسیع جهت شناسایی و رده بندی گونه ای قرار گیرند .

گونه های جانوری منطقه
این منطقه به دلیل پوشش گیاهی غنی و منحصر به فرد و صخره های مرتفع بهترین زیستگاه کل و بز و قوچ و میش در غرب کشور است که از رشد 25 درصدی جمعیت در سال برخوردار است که مرهون تلاش و زحمات شبانه روزی پرسنل اجرایی در مسیر حفظ و حفاظت از زیستگاههای منطقه است .گونه های شاخص و مهم جانوری منطقه عبارتند از پستانداران : کل وبز ـ قوچ ومیش ـ گربه وحشی ـ گرگ ـ روباه ـ شغال ـ کفتارـ خرگوش ـ سمور ـ گورکن ـ تشی ـ زردبره ـ رودک عسل خوارـ خارپشت ـ حشره خوارـ حفار و انواع موشها

پرندگان : عقاب طلایی ـ کبک ـ تیهو ـ دلیجه ـ کلاغ نوک سرخ ـ کبوتر ـ کمر کولی ـ زاغی ـ چکچک ـ سهره ـ سارـ جغد ـ سبز قبا ـ سنگ چشم ـ دم جنبانک .

انواع خزندگان : چوخ مار سمی ـ افعی زنجانی ـ مار نیمه سمی : یلدمار ـ سوسن مار ـ مارهای غیر سمی : شلاقی ـ چلمبر ـ مار پلنگی وانواع مارمولکها و عقرب زرد و رتیل را می توان نام برد .

امکانات منطقه
در ضلع جنوبی منطقه پاسگاه محیط بانی با وسعت 120متر که مجهز به آشپزخانه ، اتاق گارد ، مهمانسرا ، اصطبل، خودرو ،موتور سیکلت و محیط بانان مجهز به سلاح کلاشینکف و بی سیم و دوربین چشمی اند ضمناً اولین سیستم انرژی خورشیدی در استان در سال 1383 با اعتباری غالب بر 350 میلیون ریال در پاسگاه خانگرمز ایجاد گردید که برق آن 5/1 کیلو وات بوده و دارای 2 پانل با 16 ماژول و نیز دارای غابلیت ذخیره شارژ برق تا 3 روز می باشد. خانگرمز از لحاظ تراکم شکار موجود در منطقه نسبت به سایر مناطق موجود در استان اولویت بالاتری دارد .علاوه بر منطقه حفاظت شده خانگرمز مناطق آزادی در شهرستان تویسرکان وجود دار دکه زیستگاه پرندگان و پستانداران می باشد به طور مثال زیستگاه کبک در ارتفاعات کمانکران ، بوستاندره ،گزندر، توچال ، قزل ارسلان و زیستگاه باقرقره در سید شهاب ، پیرغیب ، باباکمال ، میاندوآب می باشدو در این منطقه خرگوش ، روباه و قمری نیز یافت می شود .