منطقه حفاظت شده کوه باز

نام انگلیسی :  Kouhbaz protected area     نام فارسی :  منطقه حفاظت شده کوه باز

کوه باز با ارتفاع 2449 متر در شمال بخش فین از توابع بندرعباس قرار دارد. این کوه دارای خط الراسی پیوسته با کشیدگی از غرب به شرق می باشد. دامنه ها ی جنوبی این کوه پر شیب و در شمال با دره ها و بریدگیهای ناشناخته احاطه شده است. کانون های زیستی منطقه عبارتند از : فین، مارم، تیربوئیه، پشتنگ، کهتک، باغستان، گهره، قطب آباد. قله اصلی این بلندی تقریبا در مرکز خط الراس واقع شده است.

کوه باز یکی از بلندترین کوه های فین است که به اعتقاد بنده طلای زرنگار فین همین کوه باز است. کوه باز از روستای نارکان شروع و به روستای مزدون- چلو- گلدنو – دمتنگ مصری – دازان – باغستان – کهنه بالا – مینگو – کهتک – تربکستان -تربوییه و به تنگحیدری ختم می شود. کوه باز با ارتفاع 2500 یا 2485 متر که طبق اظهار کوهنوردان هرمزگانی که موفق به صعود چندین قلل کوه باز شده اند 2485 متر یکی از قلل را تأیید کرده اند. کوه باز دارای شش قله است بنامهای کلات مغ با ارتفاع 2350 متر ، کلات بی نصری با ارتفاع 2305 متر، کلات پهن، کلات جفتی، کلات ریز، کلات غار 2485 متر .

کوه باز دارای دو آبگیر مهم است، یکی از این آبگیرها بنگر بینصری است که تقریبا پایین کلات بی نصری است یکی دیگر از آبگیرها بنگر هفتایی است که هفت بنگر پشت سر هم است که در معدن کهتک قرار دارد و دارای راه صعب العبوری است.  کوه باز دارای سه معدن بنامهای گُهره – معدن باغستان – معدن کهتک است. گیاهان دارویی کوه باز مانند مور – دریم خاش و یا پیچ ( درمنه) -دریم خری – آویشن استکو کوهی – مرزنگوش – گنجر – گل گن ( گل بنه ) – هفت برگ – زیره -گوزیر است که به وفور یافت می شود همچنین درختان موجود در کوه باز شامل زیتون کوهی – بادام وحشی – اَرچن – اَورز و درخت رز می باشد .

پوشش جانوری منطقه عبارت است از  بز کوهی، خرس، پلنگ، – روباه و … از حیواناتی هستند که در کوه باز زندگی می کنند پرندگانی چون کبک و تیهو ، گنال و عالی سی یوهم از جمله پرندگانی هستند که درکوه باز یافت می شود. راههای صعود به کوه باز تنگ در بید تنگ گلدنو – تنگ مصری – تنگ دازان -تنگ کهتک – و تنگ تربوئیه است.

در سال 1387 به عنوان منطقه حفاظت شده پیشنهاد  و سپس طبق مصوبه 352 در تاریخ 14/9/89 به عنوان منطقه حفاظت شده باز آگهی رسمی گردید.
 

موقعیت عمومی منطقه
کوه باز در شمال استان هرمزگان و در حوزه سیاسی شهرستان بندر عباس قرار دارد .   این منطقه جغرافیائی  در بین دو محور ارتباطی جاده  ترانزیتی بندرعباس سیرجان  در سمت شرق و خط راه آهن  بندرعباس –  بافق در سمت غرب و جنوب به صورت  کشیده  قرار دارد .  در بخشهای حنوبی و شمالی آن نیز جاده ارتباطی روستایی  منطقه را احاطه نموده است .  این منطقه در کیلومتر 80 جاده بندرعباس – سیرجان و درموقعیت جغرافیایی حد فاصل مدار N2743 تا  N2748 عرض شمالی و E5535  تا E5601  طول شرقی  واقع شده است .
واقع شده است.
 

وسعت منطقه: 34109 هکتار

ویژ گی و سیمای عمومی منطقه(شامل وضعیت توپوگرافی،چشم انداز، پوشش گیاهی و گونه های شاخص گیاهی، وضعیت عمومی حیات وحش و گونه های شاخص و کریدور ها)
 

اقلیم
منطقه باز به دلیل ساختار کوهستانی از آب و هوای معتدل تری نسبت به اراضی پیرامونی خود برخوردار است . به طور کلی آب و هوای  منطقه در ردیف گرم وخشک بوده و درارتفاعات زمستان ها سرد و تابستان ها معتدل می باشد. میزان  نزولات آسمانی این منطقه بین200 تا 250 میلی متر بارندگی، درسال گزارش شده است .

زمین شناسی
زون زاگرس چین خورده ، بزرگترین واحد ساختمانی ایران بوده که با روند شمال غرب – جنوب شرقی در شمال خلیج فارس و دشتها آنها ادامه دارد. با توجه به نظریه غالب زمین شناسان ، فشارهایی که از جانب صفحه عربستان به فلات ایران می شود موجب ایجاد چین خوردگی های زاگرس و ایجاد گسل های متعددی در جنوب و جنوب غربی ایران شده است .  که با توجه به موقعیت منطقه استان هرمزگان که در منتهی الیه جنوب و جنوب شرقی گسل زاگرس واقع شده است تحت تاثیر آن قرار گرفته و باعث به وجود آمدن ناهمواری های متعدد شده است .  از نظر ساختار ، سازندها دارای تنوع زیادی است در بخش های مرتفع و پر شیب حوزه سازندهای آسماری جهرم ،  آهک گوری ، رازک میشان و بصورت محدود سازند بختیاری وجود دارد که سنگ شناسی آنها شامل آهک دولومیتی ، آهک ریفی ، مارن سیلتی و آهک سیلتی مارن و واریزه های مسطحی شیل و کنگلومرا است . تنوع ساختاری فوق باعث شده است که بیرون زدگی های سنگی فراوان پرتگاه ها و دامنه های واریزه ای به اشکال و جهات مختلف در منطقه دیده شود .
 

سیمای طبیعی
کوه باز  که بصورت  یک بیضی کاملاً کشیده در منطقه  واقع شده است خود مجموعه ای از کوه های فاریاب، مزدان،  کوه بشکارو – کوه دم تنگ ، کوه کهتک و کوه بوتک بوده و بترتیب از شرق به غرب کشیده شده است. بیشترین ارتفاع آن قله کوه باز در میانه ارتفاعات با 2476 متر بلندی از سطح دریا می باشد .  تغییرات ارتفاعی آن از حدود 700 متر در منطقه فاریاب شروع شده و  با یک شیب تند به ارتفاعات بالای 2000 متر می رسد . طول منطقه در حدود 35 کیلومتر و بیشترین عرض آن نیز در حدود 9 کیلومتر است .
کوه باز  که با شیب بسیار تند در دامنه جنوبی و نیز شمالی کشیده شده است   بسیار صعب العبور بوده و صعود به ارتفاعات آن به سهولت امکان پذیر نیست  . همچنین به علت شیب تند منطقه در زمان بارندگی فرسایش آبی بسیار مخرب و تاثیر گذار است .
 

پوشش گیاهی
پوشش گیاهی منطقه به یمن تغییرات ارتفاعی  و تغییرات شدید آب و هوائی و ادافیکیو در پی آن  تغییرات لیتو لوژیکی و سایر عوامل ، از تنوع بسیار زیادی برخوردار است .  از گونه های خلیج عمانی همچون انواع کهورProsopis sp.   ، کنارZiziphussp  و  سپس گونه هائی همچون کسور P. atlanticacabulica ، بنه Pistaciaatlantica ، انجیر کوهی Ficusjohamis ، بادام کوهی Amygdalusscoparia  و سپس به  ، کیکم   Acer monspessulanum ، ارس Juniperusexcelsa، زیتون وحشی Oleaoucheri ، گون Astragalus sp. تغییر می کند و این تغییرات پوشش گیاهی در دامنه جنوبی کندتر و با تراکم کمتر و در ارتفاعات و دامنه شمالی این تغییرات شدید تر و با تراکم پوشش گیاهی بیشتر مشاهده می گردد . که این تغییرات پوشش گیاهی به تبع خود تغییرات و پراکنش جانوری و گونه های مختلف را در پی دارد .
 

پراکنش جانوری
وجود ارتفاعات ، تپه ماهورها و دشتهای این منطقه شرایط زیستگاهی مناسبی رابرای گونه های مختلف فراهم ساخته است، قوچ ومیشOvissp، کل وبز Capra aegagrus، پلنگPanderapardus، گربه وحشیFelissilvestris، کفتارHyaena h.، شغالcanisaureus، روباه معمولیVulpes v.، تشیHystrixindica، خرگوشLepuscapensis وگراز Susscoroaازمهمترین پستانداران منطقه می باشد .
ازبین پرندگان تیهو AmmoperdixGriseogularisوکبکAlectorischukarازفراوان ترین ومهمترین گونه های قابل شکار منطقه بوده ومی توان از پرندگانی نظیر هماgypaetusbarbatus، دالAegypiusmonachus، دلیجهFalco tinnunculus، سارگپه ها(Buzzard )، سسک ها( Warbler)، زنبورخورها(Bee-eater)، سنگ چشم ها (Shrike)، دارکوب ها (Woodpecker)، چک چک ها( Wheatear)  وغیره …… نیز نام برد. ازخزندگان می توان افعی ها (Viper )، مارجعفریEchiscarinatus، وانواع مارمولک ( Lizard )اشاره کرد .
 

جاذبه های اکوتوریستی
این منطقه به علت نزدیک بودن با محورهای ارتباطی جاده بندرعباس – سیرجان و راه آهن بندرعباس بافق و نیز جاده توسعه شمال و جنوبی آن می تواند از نظر دسترسی بسیار با اهمیت باشد و از پتانسیل بالایی همچون کوهنوردی ، کوهپیمایی ، تحقیقات گیاه شناسی ، زمین شناسی ، و اکولوژیکی برخوردار می باشد .
 

وضعیت عمومی اقتصادی اجتماعی
شهرستانهای بندرعباس و حاجی آباد دو کانون بزرگ زیستی اطراف منطقه به شمار می روند. این دو مرکز بر اساس سرشماری نفوس و مسکن سال 1385 به ترتیب 119486 و 15056  خانوار و 498644 و 62442 نفر جمعیت دارند .  کوه باز از جنوب در محدوده روستاهای گهره – چلو –  فاریاب – دم تنگ – باغستان – منگوئیه – کهتک – تیزج – تربوئیه و از شمال با روستاهای پشت تنگ ، مورک ، گرو ، نارنگان ، مزدان محصور شده است .
 

تعارضات مهم منطقه
– منطقه کوه باز به علت ارتفاعات تند و صعب العبور بودن آن با تعارض چندانی روبرو نبوده و تنها محصور شده در بین محورهای ارتباطی جنوب به شمال باعث جزیره ای شدن آن شده است .
– شکار بی رویه.
– وجود معادن در منطقه.
– بهره برداری سنتی دامداری و عشایری و نیز فعالیت های کشاورزی و پراکندگی مناطق مسکونی انسانی  تنها در دامنه ها وجود دارد . لذا این منطقه از نظر توسعه و دست اندازی های انسانی بسیار بکر باقی مانده است .

تجهیزات و امکانات
این منطقه فاقد هر گونه امکانات می باشد.

سایر ملاحظات
 این منطقه به علت یکپارچی و بکر بودن عدم توسعه یافتگی و عدم دست اندازی های انسانی ، و عدم تعارضات و محدودیت راههای دسترسی به مناطق عمق آن و حفاظت آن سهل الوصول بنظر می رسد .
 تنوع زیستی و اقلیمی این منطقه به علت تغییرات شدید ارتفاعی، باعث تنوع پوشش گیاهی و تنوع جانوری را شده است  که از نظر ارزشهای حفاظتی بسیار با اهمیت می باشد .
 این منطقه به علت شباهت ساختار زمین شناختی و صعب العبور بودن ، تاکنون مورد توجه فعالیت های توسعه ای اقتصادی اجتماعی همچون دامداری کشاورزی صنعتی و معدنی نبوده است . لذا نمی توان حفاظت آنرا مانعی بر سر توسعه منطقه دانست و از طرفی به علت حفظ ارزش های اکولوژیکی و زیست محیطی و ایجاد جاذبه های طبیعی گردشگری می تواند فشار محدودیت های اکولوژیکی را در مناطق اطراف کاهش داده و پایه ای برای توسعه هرچه بیشتر مناطق اطراف باشد .