منطقه حفاظت شده کوه شیر

نام انگلیسی :  Kouh Shir protected area     نام فارسی :  منطقه حفاظت شده کوه شیر

منطقه مذکور به واسطه ثبت در فهرست نواحی مهم برای پرندگان(IBA) البته تحت نام ده بکری و همچنین دارا بودن چشم اندازهای منحصر بفرد به صورت موردی توسط واحد گشت اداره حفاظت محیط زیست شهرستان بم کنترل می گردد.

 

موقعیت جغرافیایی( عوارض و منابع فیزیکی، آدرس موقعیت جغرافیایی نسبت به شهر – روستا):
این منطقه از N2859 تا N2809 عرض شمالی و E5754 تا E5805 طول شرقی از نصف النهارگرینویچ قرار گرفته است. این منطقه در170 کیلومتر ی جنوب شرق مرکز استان و در 20 کیلومتری غرب شهرستان بم واقع شده است. وسعت منطقه 58519 هکتار است.

 

دامنه تغییرات ارتفاع از سطح دریا
حداکثر ارتفاع3100 متر مربوط به کوه شیر و حداقل ارتفاع1420 متر در حوالی دشت پدوا می باشد.

 

نوع اقلیم
با توجه به قرار گیری بخش شمالی منطقه در حاشیه کویر گرم و خشک لوت و بخش جنوبی به نواحی کوهستانی، اقلیم منطقه بری، خیلی خشک، نیمه گرم تا خنک بوده و دارای تابستانهای گرم و خشک و زمستان های معتدل می باشد.

 

تشریح وضعیت طبیعی( شرح اجمالی سیمای منطقه)
کوه شیر با دره ها و تپه های جنگلی با قله های صخره ایی تا ارتفاع 3100 متر در انتهای جنوب شرق رشته کوه زاگرس واقع شده است. شایان ذکر است منطقه از شمال به دشت دارزین که به عنوان دومین کریدور مهم مهاجرت هوبره های زمستان گذران در استان کرمان محسوب ختم می گردد. همچنین در بین ارتفاع 2000 تا 2400 متری منطقه، پوشش وسیع جنگلی عالی از انواع درختان بادام و پسته وحشی قرار دارد که برخی از آنها با تاج پوشش 80 درصد جزو درختان منحصر به فرد در استان کرمان محسوب می شوند. 70 درصد رسوبات عمده منطقه مربوط به عصر سنوزوئیک و دوره کواترنری بوده که شاملبادبزنهای آبرفتی، بازالتی و مخلوط افکنه می باشد. 25 درصد رسوبات ائوسن فوقانی می باشد که ماسه سنگهای نمولیتی و پیرو کلاستیک ها را شامل می شود و 5 درصد باقیمانده شامل رسوبات مزوزوئیک مربوط به دوره کرتاسه می باشد که شامل توربیدایت، فلش و دایکهایی بازالتی است. بیش از 60 درصد شیب منطقه 0 تا 14 درصد بوده که مهمترین بخش ان دشت دارزین می باشد و در بخش جنوبی نیز به دلیل وجود کوه شیر و تعدادی کوه کم ارتفاع تغییرات شیب بین 14 تا 38 درصد می باشد. جهت شیب غالب منطقه شمال شرق، شرق بوده و در بخش جنوبی از شمال غرب تا جنوب شرق می باشد.

 

منابع بیولوژیکی( پوشش گیاهی – حیات وحش):
الف) تیپ گیاهی:
براساس مطالعات صورت پذیرفته در حوزه آبخیز ده بکری در بخش شرقی حوزه که منطبق با محدوده پیشنهادی کوه شیر می باشد تیپ های گیاهی شامل درمنه- گون(Artemisia aucheri – Astragalus glaucacanthes) و تیپ کیکم- قوسک (Acer persicum – Amygdalus eburnea)، تیپ گون- پرند (Artemisia aucheri- Pteropyrum aucheri) و در ارتفاعات 2000 متر به بالا تیپ گون-درمنه (Artemisia aucheri- Astragalus glaucacanthes) استقرار دارد.

ب) درصد پوشش گیاهی:
پوشش گیاهی کوه شیر و نواحی پیرامونی آن نسبتاً خوب ارزیابی شده است. شایان ذکر است بر اساس نقشه پوشش گیاهی موجود، 55 درصد منطقه دارای تراکم تاج پوشش گیاهی یکساله و چند ساله بین 25 تا 50 درصد، 35 درصد دارای تراکم تاج پوشش گیاهی یکساله و چند ساله بین 5 تا 25 درصد، 8 درصد دارای اراضی جنگلی با تراکم تاج پوشش بین 5 تا 25 درصد و 2 درصد باقیمانده شامل بستر رودخانه های بزرگ می باشد.

 

گونه های گیاهی منطقه
از جمله درختان و درختچه های غالب منطقه می توان به بنه( Pistacia atlantica )، کسور( Pistacia kinjuk )، کیکم(Acer monspessulanum)، بادام کوهی( Amygdalus scoparia )، بادامک( Amygdalus lycioides ) اشاره داشت و همچنین پوشش گیاهی استپی با غالبیت گونه گیاهی درمنهArtemisia sp.)) با ارتفاع متوسط 30 سانتی متر را نیز می توان نام برد. در بستر رودخانه ها و کانال های آبیاری گیاه خرزهره Nerium indicum)) و به صورت پراکنده درخت ارسJuniperus sp.)) تنومند بر روی شیب صخره ها وجود دارد. به صورت محدود در دره های کوه شیر می توان باغات، مزارع گندم، صیفی کاری، صنوبر کاری و دامداری را نیز دید.

 

گونه های جانوری منطقه
این منطقه یکی از زیستگاههای مهم پرندگان جوجه آور جنگل های کوهستانی جنوب شرق ایران محسوب می شود که عقاب دوبرادر(Hieraatus fasciatus)، پیپت نوک دراز(Anthus similes)، سسک چشم سفید( Sylvia hortensis)، چرخ ریسک سرسیاه( Parus lugubris)، سنگ‌چشم دم‌سرخ(Lanius isabellinus)، گنجشک گلوزرد(Petronia xanthocollis) ، سهره پیشانی سرخ( Serinus pusillus)، زرده پره سرخاکستری(Emberiza buchanani)، سینه سرخ ایرانی(Irania guttularis)، سسک کوچک(Phylloscopus neglectus)، چکچک ابلق خاوری(Oenanthe picata)، مرغ حق جنوبی( Otus brucei) و گنجشک خاکی( Carpospiza brachydactyla) از آن جمله می باشند. تیهو(( Ammoperdix griseogularis ، چکچک دم سرخ (Oenanthe xanthoprymna)، چرخ ریسک سرسیاه( Parus lugubris) نیز جزو گونه های مقیم و سسک سبز( Phylloscopus trochiloides) نیز در زمان مهاجرت بهاری خود در کوه شیر دیده می شود.

 

تعداد و نوع منابع آبی
رودخانه دائمی و فصلی شامل طاغوئیه، ساوات، داردیم، دربر، کهنه شیر، دریجان، ده بکری می باشند. همچنین دو بند سیمانی با نام های دریجان و دربر جهت جلوگیری از خطر سیلابها و تامین آب اراضی پایین دست در منطقه احداث شده است( سایر اطلاعات در خصوص منابع آبی در جدول شماره 3 ارائه شده است).

 

وجود آثار و ابنیه تاریخی- مذهبی-فرهنگی
در ضلع غربی منطقه کوه شیر منطقه گردشگری نمونه ده بکری وجود دارد.

 

وجود آثار و پدیده های طبیعی( آبشار-غار و …)
الف) چشم اندازهای منحصر به فرد:
در دره های دربر، ساوات و دارزین تعداد آبشار دائم وجود دارد. همچنین وجود غار کوه چاله ( کوه چاه) در مختصات 3219956 – 590836 R 40 به ثبت رسیده است. شایان ذکر است به واسط دو شرایط اقلیمی متفاوت در حد فاصل کوه شیر و دشت دارزین، چشم اندازهای منحصر به فرد چه از نظر توپوگرافی و پوشش گیاهی به وجود آمده است.

 

وضعیت جوامع محلی
الف) جمعیت مناطق مسکونی داخل:
تنها آبادی های داخل منطقه با تعداد 5 خانوار می توان به کبارو در مختصات 3219982 – 591362 R 40 و چشما در مختصات 3216162 – 592712 R 40 اشاره داشت. همچنین در حاشیه منطقه آبادی های دریجان، جزین، دربر، گل انداز، سابات و گواروئیه وجود دارد.

 

ب) روش عمده امرار معاش جوامع:
کشاورزی و دامپروری

 

ج) میزان درآمد سالیانه افراد محلی:
حدوداً چهل میلیون ریال

 

د) وضعیت وابستگی جوامع محلی به منابع موجود در منطقه:
تنها تعدادی کمی از عشایر و دامداران محلی در فصل بهار از مراتع پایین دست منطقه بهره برداری می نمایند. ضمناً تعداد اندکی نیز به صورت غیر قانونی اقدام به شکار جانوران منطقه می نمایند.

 

ه) وضعیت آگاهی جوامع محلی از مسایل زیست محیطی:
اقشار تحصیل کرده نسبت به مسائل زیست محیط حساسیت زیادی از خود نشان داده به طوری که با حضور هیات های مختلف کوه نوردی شهرستان بم در منطقه مذکور علاوه بر جمع آوری زبالات کوه شیر در راستای تنویر افکار عمومی جوامع محلی نیز اقدام می نمایند.

 

عوامل آسیب پذیری منطقه
از جمله تهدیدات منطقه کوه شیر می توان به تخریب جنگل ها توسط جوامع محلی، ورود دام توسط عشایر غیر بومی و شکار غیر مجاز اشاره نمود.

 

کمبودها و نیازها
الف) تعداد آبشخور مورد نیاز( با تعیین محل بر روی نقشه):
با توجه به وجود منابع ابی غنی در اطراف کوه شیر نیاز به ساخت آبشخور در مناطق مرکزی و جنوبی نمی باشد. شایان ذکر است در صورت ساخت آبشخور در داخل دشت دارزین شرایط زیست آهوان از مطلوبیت بیشتری برخوردار خواهد بود.

 

ب) تعداد پاسگاههای مورد نیاز( با تعیین محل بر روی نقشه):
ده بکری در مختصات 3213700-587721 R 40
دریجان در مختصات 3211376-597597 R 40

 

ج) تعداد وسایل نقلیه مورد نیاز:
ماشین کمک دار یک دستگاه
موتور سیکلت دو دستگاه

 

د) تعداد نیروی اجرایی مورد نیاز:
6 نفر

 

ه) سایر نیازها:
بیسیم، اسلحه و سایر تجهیزات رفاهی به تعداد پاسگاههای پیشنهادی

 

سایر قابلیت های منطقه
ثبت در فهرست نواحی مهم برای پرندگان(IBA) با نام ده بکری که یکی از 105 نواحی مهم ذکر شده در ایران محسوب شده، قرار گیری در کریدور حرکتی خرس سیاه از منطقه زریاب به سمت نواحی جنوبی استان، شرایط آب و هوایی منحصر به فرد بخصوص در فصول گرم که باعث جذب تعداد کثیری از دوستاران طبیعت می گردد. وجود تعداد قابل توجه ای از درختان کهن سال ارس، بنه و بادام کوهی در حوزه کوهستانی می توان از دیگر قابلیت های منطقه بحساب آورد.

 

حد و حدود پیشنهادی
شمالاً از زیارتگاه دوراهی جزین در امتداد جاده خاکی تاراه آهن کرمان- زاهدان و سپس در امتداد جاده آسفالته دارزین-ده بکری و سرپشت.
شرقاً از آبادی دلبر، جزین، داردیم، ده رضا.
جنوباً آبادی چناری در امتداد رشته کوههای شیر تا دره شورریز.
غرباً از منطقه گردشگری نمونه ده بکری آغاز و درامتداد رودخانه ده بکری کلستان و از پای کوه شیر از حاشیه آبادی باغ خشک و چناری عبور می نامید.