منطقه شکار ممنوع در انجیر، آریز و باجگان

نام انگلیسی:  Dar Anjir, Ariz & Baygan hunting prohibited region     نام فارسی :  منطقه شکار ممنوع در انجیر، آریز و باجگان

منطقه ممنوعه کوه بافق، بخشی از منطقه شکار ممنوع دره انجیر، آریز و باجگان است که در حوزه استحفاظی شهرستانهای اردکان و بافق قرار گرفته و از سالها پیش به طور غیر رسمی تحت نظر سازمان حفاظت محیط زیست بوده است. در اوایل سال 1357 تا 1360 لطمه های فراوانی به این منطقه وارد شد. کوه بافق شامل دو رشته کوه بزرگ است و از بیشه درب بهاباد تا کوه سنگ قصاب واقع در دهانه پنج درخت، نقطه انتهایی استان یزد ادامه دارد. وضعیت آب و هوایی و اقلیمی منطقه ممنوعه کوه بافق مانند سایر نقاط استان یزد تابع سیستم و شرایط و وضعیت آب و هوایی حاکم بر نقاط کویری است که اقلیمی خشک و بیابانی دارد.

مأمن یوز و پلنگ

دره های بافق زیستگاه مناسبی برای یوز آسیایی است منطقه حفاظت شده کوه بافق به دلیل دارا بودن زیستگاه های نسبتا بکر، چشم اندازهای زیبا و گونه های ارزشمند حیات وحش از سال 1367 به عنوان منطقه شکار ممنوع، تحت کنترل اداره حفاظت محیط زیست استان یزد بوده و در سال 1375 با تصویب شورای عالی حفاظت محیط زیست به عنوان منطقه حفاظت شده معرفی شد.

موقعیت جغرافیایی

شهر بافق در 110 کیلومتری جنوب شرق یزد و منطقه حفاظت شده کوه بافق در فاصله 10 کیلومتری شمال شرق شهر بافق واقع شده است ؛ مساحت آن 88528 هکتار است و در مختصات E552825 تا E555528 طول شرقی و N312218 تا N314526 عرض شمالی قرار دارد.

این منطقه رشته کوه بزرگی است که از بیشه درب بهاباد تا کوه سنگ قصاب واقع در دهانه پنج درخت، مرز استان یزد با کرمان ادامه دارد و طول آن 70 کیلومتر است.

کوه و از زیستگاههای شاخص یوزپلنگ آسیایی به عنوان گونه در حال انقراض است.

ویژگیهای محیطی و زیستی

وضعیت آب و هوایی منطقه حفاظت شده کوه بافق مانند سایر نقاط استان یزد تابع شرایط و وضعیت آب و هوایی حاکم بر نقاط کویری است و اقلیمی خشک و بیابانی دارد. تابستانهای این منطقه در کفه های کویری بسیار گرم، خشک و سوزان و دارای زمستانهای نسبتا سردی است.

اختلاف درجه حرارت در شبانه روز، بویژه در تابستان، بسیار زیاد است و دمای هوا در تابستان تا 45 درجه بالای صفر و در زمستان تا چند درجه سانتی گراد زیر صفر نوسان دارد. متوسط بارندگی سالانه منطقه حدود 5/100 میلی متر است.

ارتفاعات منطقه با جهت شمال غربی – جنوب شرقی در دو طرف به زیستگاههای دشتی با ویژگیهای کاملا متفاوت مشرف می شوند. مرکز

منطقه دارای بیشترین ارتفاع است و هرچه از مرکز به اطراف منطقه برویم ارتفاع کم می شود.

در نواحی غربی زیستگاه های دشتی با پراکنش گونه هایی نظیر جبیر مواجه ایم که به دشت جبیری معروف است. از نواحی دشتی شرق نیز می توان به دشت شیطور اشاره کرد که به همراه دره ها و تپه ماهورهای منتهی به ارتفاعات قلمروی یوزپلنگ آسیایی می شود. از این رو مرغوبیت اراضی مرتعی این دشت، چرای دام را به عنوان یکی از تعارضات اصلی منطقه بدنبال داشته است .

دامنه تغییرات ارتفاعی منطقه بین 2860 – 1060 متر است که کمترین ارتفاع در شمال غرب منطقه به میزان 1060 متر و بیشترین ارتفاع 2860 متر به نام کوه باجگان در جنوب شرق منطقه حفاظت شده قرار دارد. ارتفاعات عمده منطقه شامل کوه بافق و کوه ریگو در شمال و شمال غرب، کوه نه سر در مرکز و کوه باجگان، کوه انارون و تاج کوه در جنوب و جنوب شرق منطقه، زیستگاه و پناهگاه مناسبی برای انواع گونه های کوه زی بویژه کل و بز محسوب می شود.

در محدوده ارتفاعات کوه بافق، تعدادی چشمه و سنگ آبهای فراوانی که حاصل فرسایش در تشکیلات آهکی منطقه است وجود دارد که مهمترین منابع تأمین کننده آب مورد نیاز حیات وحش منطقه محسوب می شود. ضمن اینکه اداره کل حفاظت محیط زیست استان یزد نیز به منظور تکمیل منابع آبی اقدام به احداث آب انبار و بعضا مرمت چشمه ها در بخشهای مختلف کرده است که در خشکسالی ها نقش بسیار مهمی در بقای حیات وحش ایفا می کند. از جمله چشمه های طبیعی و منابع آبی منطقه می توان به چشمه باراف، چشمه خری، آب موگردی، چشمه گوشین، ماکو، آب انبار کرینو، سارتو، سنگ قصاب، چاه نباتو، گزو و … اشاره کرد.

مأمن گونه های جانوری

منطقه حفاظت شده کوه بافق به دلیل وجود ویژگیهای منحصر بفرد، پوشش گیاهی مناسب، وجود ارتفاعات، تپه ماهورها و دشتها و تعارضات اندک در برخی قسمتها، زیستگاه و مأمن مناسبی جهت زندگی انواع مختلفی از گونه های جانوری است.

ویژگی مهم محدوده های کوهستانی منطقه حفاظت شده، بکر بودن نسبی آنها و اندک بودن تعارضات انسانی است. همین عامل موجب شکل گیری جمعیتهای مناسبی از گونه های علفخوار وحشی شده و پیامد آن رو به احیاء شدن جمعیت گونه های گوشتخوار بویژه پلنگ در ارتفاعات است. همچنین تصور می شود امنیت حاصله در دره ها و دامنه کوهها محیطهای نسبتا امنی را برای گونه در معرض خطر انقراض یوزپلنگ آسیایی ایجاد کرده است.

به هر حال از مهمترین پستانداران منطقه می توان یوزپلنگ، پلنگ، کل و بز، قوچ و میش، جبیر، گرگ، شغال، شاه روباه، کفتار، کاراکال، تشی، خارپشت ایرانی، جرد ایرانی، جربیل، خرگوش، دوپای کوچک و … را نام برد.

و از گونه های مهم پرندگان منطقه حفاظت شده کوه بافق : هوبره، زاغ بور، کبک، تیهو، باقرقره شکم سیاه، باقرقره شکم سفید، چکاوک کاکلی، چکاوک بیابانی، چکچک دشتی، کمرکولی بزرگ، سارگپه پا بلند، بالابان، دلیجه،عقاب شاهی، عقاب طلایی، دال و … است.

و نیز از گونه های مهم خزندگان می توان آگامای استپی، لاک پشت مهمیزدار شرقی، شترمار، آگامای صخره ای فلس درشت و … را نام برد.

موقعیت جغرافیایی منطقه و شرایط نسبتا مساعد محیطی، دامنه تغییرات ارتفاعی 1800 متری، تنوع پستی و بلندی و وجود دره های عمیق، ارتفاعات بلند و دشتهای نسبتا وسیع، رویشگاه های جنگلی و مرتعی متنوعی از انواع رویشهای بخش کوهستانی ایرانی – تورانی را به وجود آورده است.

ارتفاعات باجگان در داخل منطقه حفاظت شده تقریبا تنها رویشگاه طبیعی ارس در استان محسوب می شود. در ارتفاعات پایین تر و دشتها نیز فرمهای رویشی مختلفی از گیاهان مشاهده می شود که از جمله گونه های گیاهی مهم منطقه می توان به بنه (پسته وحشی)، قیچ، درمنه، آویشن، گون، کلاه میرحسن، خارشتر، بادام کوهی، انجیر کوهی، چوبک، درمنه، اسکمبیل، گز، اشنان، تاغ و … اشاره کرد.

منطقه حفاظت شده کوه بافق با وجود اینکه در منطقه خشک و کویری استان یزد قرار دارد دارای چشم اندازهای زیبای کوهستانی و تپه ماهوری نظیر صخره های بلند و پرشیب مشرف بر دره های پیچیده و عمیق است. علاوه بر آن طیف ارتفاعی گسترده منطقه و وجود چشمه های متعدد زمینه شکل گیری تفرجگاههای نسبتا ییلاقی را در منطقه موجب شده که مورد استقبال گردشگران محلی قرار گرفته است.