مواد تشکیل دهنده شورابه های دریاچه نمک

نام انگلیسی :  Masileh Salt Lake     نام فارسی :  دریاچه نمک مسیله

از سری مقالات اندیشگان مناطق بیابانی و کویری – آران و بیدگل – 5 و 6 دیماه ١٣٨١
مطالعه موردی تولید صنعتی منیزیم ،کلسیم هیپوکلریت از منابع عظیم دریاچه نمک

دریاچه نمک بعنوان یکی از عظیم ترین معادن سطحی کشور به وسعت تقریبی 3000 کیلومتر مربع ، حدفاصل سه استان ، اصفهان ، قم و تهران قرار دارد.
تاکنون به شیوه های سنتی ، تنها از نمک طعات موجود در این عرصه بسیار گسترده جهت مصارف صنعتی ، مورد استفاده قرار گرفته است. این در حالی است که به استناد تحقیقات انجام گرفته در خصوص ترکیبات تشکیل دهنده نمکهای دریاچه ، موادی از قبیل سدیم کلرید، سدیم سولفات ، منیزیم کلرید و منیزیم سولفات از جمله بارزترین و مهمترین ترکیبات تشکیل دهنده این منبع عظیم خدادادی به شمار می آید.

بنابراین باتوجه به اهمیت مواد شیمیایی نظیر منیزیم بویژه در زمینه های مختلف صنعتی همچون داروسازی و صنایع فولاد ، تحقیقات گسترده ای در این خصوص با همکاری شرکت ملی فولاد ایران انجام گرفت ، براساس دستورالعمل های تدوین شده در طرح تحقیقاتی ترکیبات شورابه های دریاچه نمک ، ابتدا در عرصه 3000 کیلومتر مربعی دریاچه ، نقاطی جهت نمونه برداری مشخص شد و باتوجه به ابزار و امکانات پیشرفت شرکت ملی فولاد ایران، سکوهای بتنی به فواصل چند کیلومتر از یکدیگر در نقاط از پیش تعیین شد ه ، احداث گردید و همزمان با آن ، عملیات حفاری و نمونه برداری انجام گرفت. نمونه ها را پس از کد گذاری به روش دقیق آنالیز دستگاهی و آزمایشگاهی مورد آنالیز ترکیبات شیمیایی قرار گرفت و میزان درصد منیزیم در هر نمونه مورد بررسی و تحلیل واقع شد.

منیزیم از نظر فراوانی هشتتمین عنصر در قشر خارجی زمین به شمار می آید و اغلب این فلز ، بصورت ترکیبهای محلول در آب دریاها و یا بصورت سنگ معدن منیزیم کلرید ، در طبیعت یافت می شود . میزان منیزیم استحصالی از آب دریا تنها 2/0 تا 3/0 درصد می باشد. نتایج حاصل از تحقیقات انجام گرفته پیرامون ترکیبات منیزیم دریاچه نمک ، میز ان منیزیم استحصالی را 35 تا 50 برابر منیزیم آب دریا ( یعنی 10 تا 7/14 درصد ) نشان می دهد. بنابراین شورابه های دریاچه نمک یکی ازغنی ترین معادن و منابع عظیم تولید منیزیم به شمار می آید. علاوه بر این مزیت استحصالی منیزیم دریاچه نمک از لحاظ اقتصادی حتی قابل مقایسه با منیزیم حاصل از آب دریا نمی باشد و از هر 100 کیلوگرم نمک ، 10 تا 14 کیلوگرم منیزیم بدست می آید.

گزارش و محاسبات ذیل اهمیت میزان سود دهی سرمایه گذاری این پروژه عظیم ملی را اثبات می کند. به ازای هر 100 کیلوگرم نمک دریاچه 10 تا 14 کیلوگرم Mg ، 20 کیلوگرم – Mgo ، 84 کیلوگرم – ، ءMgc12 6H20، 58 کیلوگرم – Mgc12 6H20 افزون بر این ، مصرف سالیانه هیپو کلریت کلسیم Ca ( clo)2 در ایران بالغ بر 000/000/75 کیلوگرم پیش بینی می شود که تنها مقادیر کمی از این ماده توسط شرکت پتروشیمی ملی ایران تولید می شود و مابقی آن از سایر کشورهای جهان جهت مصارف صنعتی وارد می شود . از جمله موارد کاربرد این ماده در صنایع نساجی ، رنگرزی، تاسیسات آبرسانی ( بعنوان ماده گندزدایی) ، ضدعفونی کننده و سفید کننده در انواع شوینده ها (پودر لباسشویی) و صنایع کاغذ سازی به مصرف می رسد. قیمت تقریبی هیپو کلریت حدود 2 دلار است ، از طرفی ماده اولیه این نیز ، نمک طعام و آهک بوده که منابع عظیم آن در بیابانهای مرکزی کشور موجود می باشد بعنوان مثال معادن وسیعی از سنگ آهک در مجاورت دریاچه نمک وجود دارد که باید از این نعمت خدادادی بهره برداری نمود. بنابراین با مشارکت ملی می توان از این دو ذخیره معدنی (نمک طعام و آهک) ده ها فرآورده من الجمله سود سوز آور (NaoH) کلر (C12) سدیم هیپوکلریت (Naclo) یا آب ژوال ، کلسیم هیپوکلریت (Ca (clo)2)، پر کلرین و… تولید نمود که ارزش افزوده فرآورده های حاصله ، صدها برابر ماده اولیه است.