انواع نقشه ها
یک شکل گرافیکی که معرفی کننده بخشی از سطح زمین است را شکل خاص و روابط نسبی را نقشه گویند. روابط نسبی به عنوان مقیاس نقشه معروف است.
نقشه ها مناطق و اجسام روی زمین و زیرزمین را نشان میدهند.
بیشتر نقشه ها برای مکان و هدفی خاص تهیه میشود مثل نقشه خیابان، نقشه بزرگراه، نقشه ارتفاعات (توپوگرافیک)، شکل خاک و سنگهای زیرزمین، نقشه های دمایی نشان دهنده جریان رودخانه و غیره.
کارتوگرافی
کارتوگرافی یا ساختن نقشه یعنی هنر و علم بیان کردن موارد و عوامل معلوم فیزیکی روی زمین و انتقال آن به صورت گرافیکی به روی کاغذ.
نقشه، تصویر گرافیکی قسمتی از سطح زمین که از بالا دیده شده و با مقیاس مشخص میباشد. علایم و موارد روی زمین به وسیله نشانه ها، خطوط رنگها و اشکال نشان داده میشود.
مقیاس نقشه
نقشه ها قسمتی از سطح زمین را نشان میدهد. در نقشه سطح زمین در مقیاس بسیار کوچکتر است. مقیاس، بیان کننده نسبت اجسام در زمین و نقشه است.
مقیاس عددی نقشه نسبت فاصله افقی روی نقشه را با فاصله افقی همان قسمت در روی زمین بیان میکند که معمولاً به صورت کسری نوشته میشود و کسر نماینده (RF) نامیده میشود. که از تمام اندازه گیری ها مستقل تر است.
مثلاً RF 50000/1 یا 1:50000 یعنی که یک واحد اندازه گیری شده در نقشه برابر است با 5000 واحد یکسان در روی زمین.
فاصله روی زمین
فاصله دو نقطه روی زمین از طریق اندازه گیری فاصله همان دو نقطه در روی نقشه محاسبه میشود و ضرب آن در مقیاس نقشه ازطریق نسبت RF به دست می‌آید.
خط مستقیم در فاصله زمین:
برای معین کردن فاصله زمینی مستقیم بین دو نقطه روی نقشه این گونه عمل میکنید که:
لبه صاف یک تکه کاغذی را روی نقاط قرار دهید. هرکدام از نقاط را بر روی کاغذ علامت بزنید. کاغذ را به مقیاس گرافیکی تبدیل کرده و فاصله زمینی بین نقاط را محاسبه کنید.
فاصله زمینی در امتداد جاده ای پیچ در پیچ
برای اندازه گیری فاصله جاده های پیچ در پیچ، رودخانه یا هر مسیر مورب و منحنی از لبه کاغذ استفاده کنید. در روی کاغذ یا نزدیک لبه کاغذ یک علامت بزنید و در جایی که منحنی اندازه‌گیری میشود علامت دوم را بزنید. کاغذ را تا نقطه ای که مسیر مستقیم است ادامه دهید و هم روی کاغذ و هم روی نقشه علامت بگذارید. دو علامت ضخیم را روی هم قرار دهید. نوک مداد را روی کاغذ بگذارید و آن را نگه دارید و کاغذ را بچرخانید تا مسیر مستقیم دیگر بدست آید. دوباره روی کاغذ نقشه علامت بگذارید. این عمل را ادامه دهید تا اندازه گیری کامل شود. بعد کاغذ را روی مقیاس گرافیکی قرار دهید و فاصله آنها را محاسبه کنید.
نقشه های توپوگرافی
نقشه های توپوگرافی شکل مناطق و نواحی را نمایش میدهند. این نقشه ها به خوبی موقعیتهای افقی اجسام و موارد قابل اندازه گیری را نشان میدهند.
موقعیتهای عمودی معمولاً با خط فاصل نشان داده میشود. دره ها، گودالها، ارتفاعات و contour ها روی نقشه از سطح دریا سنجیده میشود.
دانش نقشه به صورت علامتها، گریدها، مقیاسها و فاصله ها است که برای مشخص کردن دو نقطه، شناسایی آن، اندازه گیری بین آنها و تعیین فاصله بین دو نقطه اطلاعات کافی را به شما میدهد. چه اتفاقی می افتد اگر یک صخره 300 فوتی در مسیر حرکت باشد؟ استفاده کننده نقشه با نگاه به نقشه توپوگرافی تنوع بی نظمی ها و تغییرات سطح زمین در اثر عوامل طبیعی را می‌بیند همچنین بلندی ها و اختلاف ارتفاعات در نواحی مختلف مشخص میشود.
سطح تراز: اندازه گیری های عمودی را نشان میدهد.
سطح تراز در اغلب نقشه ها از میانگین سطح دریا سنجیده میشود.
ارتفاعات: مشخص کننده های ارتفاع (فاصله عمودی) اشیاء و اجسام زیر و بالای سطح تراز است.
موانع عمودی: شکل و ارتفاع تغییرات زمین اثر عوامل طبیعی را نشان میدهد.
استفاده از رنگها در نقشه های نظامی
سیاه: نشان دهنده فرهنگ (بشر- مصنوعات) اشکال و خصوصیات (ساختمانها و جاده ها) است.
آجری رنگ: ترکیب قرمز و قهوه ای است نشان دهنده خصوصیات فرهنگی، خصوصیات موانع عمودی و ارتفاعات است مثل قرمز روشن منحنی تراز نقشه های خواندنی.
آبی: نشان دهنده هیدروگرافی یا خصوصیات آبی است مثل دریاچه ها، باتلاقها، رودخانه ها و زهکش‌ها.
سبز: گیاهانی با خصوصیات نظامی مثل جنگل ها، باغ میوه ها، تاکستان ها.
قرمز: خصوصیات فرهنگی طبقه بندی شده مثل مناطق پر جمعیت، جاده های اصلی و مرزبندی نقشه های قدیمی.
دیگر رنگها: هرکدام اطلاعات خاصی را نشان میدهد. این اطلاعات اکثراً جزیی و حاشیه ای است.
منحنی های تراز
چندین روش برای شناسایی ارتفاعات و relief روی نقشه وجود دارد. معمولی ترین روش منحنی تراز است.
منحنی تراز خطوط فرضی روی زمین است با توجه به اینکه همه نقاط در ارتفاع یکسان هستند.
منحنی تراز نشان دهنده فاصله عمودی بالا و پایین plane datum است.
شروع آن در سطح تراز سطح صفر است که نشان دهنده سطح دریاست. هر منحنی ترازی بیان کننده یک ارتفاع است.
فاصله عمودی بین منحنی های تراز به نام تراز فرجه است. اندازه هر تراز فرجه ای در اطلاعات حاشیه نقشه نوشته میشود.
منحنی های تراز معمولاً با رنگ قهوه ای کشیده میشود.
منحنی شاخص: هر پنج منحنی با یک خط ضخیم تر نشان داده میشود و به نام منحنی شاخص معروف است. ارتفاعات روی این خطوط نشان داده میشود.
منحنی های میانی: منحنی های تراز بین منحنی های شاخص، منحنی های میانی نامیده میشود. آنها معمولاً با خطوط کم رنگ تر کشیده میشوند و ارتفاعات در روی آن نوشته نمیشود.
کاربرد منحنی تراز
* فاصله منحنی ها را از اطلاعات حاشیه ای روی نقشه پیدا کنید.
* منحنی تراز شماره گذاری شده (یا ارتفاعات ارائه شده) را به وسیله نزدیکترین نقطه ای که ارتفاع به آن نسبت داده شده پیدا کنید.
* جهت شیب را از روی تراز منحنی شماره گذاری شده، پیدا کنید.
* تعداد منحنی های تراز را بشمارید.
* برای محاسبه تقریبی نوک ارتفاع یک کوه علامت گذاری نشده، نصف تراز فرجه به بلندترین تراز منحنی اطراف کوه اضافه کنید.
* برای محاسبه تقریبی عمق گودی ارتفاعات، نصف تراز فرجه را از کمترین مقدار منحنی اطراف گودی کم کنید.
توصیف خصوصیات زمین مشخص شده توسط منحنی های تراز
خصوصیات زمین به تنهایی مدنظر نیست بلکه خصوصیات همجوار مشابه مدنظر است. این نقشه ها از بالا به زمین نگاه میکنند. ارتفاعات را با استفاده از منحنی های تراز نشان میدهند. منحنی های تراز نشانه های گرافیکی هستند که خصوصیات و حالات ناحیه را دربردارند و داستان خود را میگویند.
علائم و رنگهای نقشه توپوگرافیک
هدف نقشه دادن آگاهی و دیدن یک ناحیه در روی زمین است. نقشه کش از علایم و نشانه برای نشان دادن طبیعت و خصوصیات ساخته بشر در روی سطح زمین استفاده میکند.
علائم توپوگرافیکی
نشانه های توپوگرافیکی برای آسان شناختن خصوصیات و عوامل نقشه با رنگهای مختلف کشیده میشود. هر رنگ بیان کننده خصوصیاتی است. رنگها در نقشه مختلف متنوع است اما در نقشه‌های استاندارد از رنگها و نمادهای خاص استفاده میشود مثل:
سیاه: فرهنگ و دست ساخته های بشر را نشان میدهد.
آبی: نماد آب است مثل دریاها، رودخانه ها و باتلاق ها.
سبز: رستنی ها و گیاهان مثل جنگلها و باغات.
قهوه ای: نمادها و مشخصات اصلی مثل منحنی های تراز.
قرمز: جاده های اصلی، مناطق ساختمانی و مشخصات و نمادهای خاص.
روند کشیدن نقشه به گونه ای است که همه چیزها باید از مقیاس اصلی خود به مقیاس کوچک نقشه تبدیل شود. گاهی لازم است که بعضی از نمادها واضح و روشن و دقیق نشان داده شود. این نمادها باید در مکان اصلی خود قرار گیرند. به استثنای شرایط قرار گرفتن اشکال در مجاورت راه اصلی مگر این که عرض جاده اغراق آمیز و بزرگتر از حد خود نشان داده شود.
مسیر رشته کوه
توده پیچیده زمین از شرق به غرب یک خط رشته کوه است. مسیر رشته کوه در امتداد مناطق مرتفع است. معمولاً با توجه به زمین های مرتفع و پست تغییر میکند. تغییرات در ارتفاعات در 3 قله و 2 برآمدگی درامتداد رشته کوه وجود دارد. از بالای هر تپه ای زمینهای پست ارتفاع را میتوان دید. منحنی های تراز انتهای بسته U شکل دور از مناطق مرتفع هستند.
عوامل به وجود آورنده آب
شکاف: دره‌ای کوچک است که با گذشت زمان به دره ای بزرگ تبدیل خواهد شد. منحنی های تراز اینها شبیه به هم است. معمولاً موانع زیاد در بستر آب جاری در شکاف وجود دارد.
دره: یک دره معمولاً از فرسایش رودخانه و نهر به وجود می آید. یک دره از دو طرف شیب‌دار است. یک شیب ملایم از منبع آب (با جایی که منبع آب بوده است.) و شیب دیگر به طرف جایی است که آب در آن جریان داشته است. در روی نقشه دره های V شکل یا منحنی تراز U شکل را پیدا کنید. آب در ته این U و V جریان داشته یا جریان دارد.
آب باریکه: معمولاً از پیش رفتگی زمین به وجود می آید، زمینهای بین دره های موازی که به وسیله رودخانه ها و نهرها شکل گرفته اند. آنها معمولاً از یک نوع هستند. آب باریکه ها غالباً به شکل U و V هستند.
هدف از یک بررسی کلی شناسایی نقاط ازطریق جهت یابی در جنگلها به وسیله نقشه و قطب نما. این روش در گروهها حالت رقابتی دارد. هر تیمی سعی میکند که تا حد ممکن سریعتر مسیر را طی کند. هر مسیر حدوداً 10 کیلومتر طول دارد.
هر مشاهده گری یک نقشه توپوگرافیکی و یک قطب نما با اختیارات مناسب و متنوع در حوزه کنترلی خود دارد. هر نقطه کنترل شده یک پرچم مخصوص دارد که با رسیدن به هریک از این مناطق امتیاز پرچم را صاحب میشوید. رقابت orienteering مستلزم رفتن از یک نقطه امتیازدار به نقطه دیگر است.
مراقبت از نقشه ها
تمام نقشه ها باید به درستی جمع شوند. نقشه ها باید برای کوچکتر شدن و قابل حمل شدن، تا شوند تا به راحتی مورد استفاده قرار گیرند. لازم نیست که برای هر بار استفاده کل تاها را باز کنیم. پس از تا کردن، نقشه را در مکانی مطمئن بگذارید تا خراب نشود. طوری آن را تا بزنید که لبه ها و گوشه های نقشه در هنگام باز شدن صدمه نبیند.
نقشه های ضد آب
بیشتر نقشه ها چاپی هستند بنابراین باید دربرابر آب، رطوبت و گل و لای محافظت شوند. برای حفاظت بیشتر نقشه ها را در جلدهای ضد آب بگذارید. برای این کار پوشش های مناسب و قابل حمل دردسترس هست. در گردشهای پیاده از نقشه هایی استفاده میشود که روی کاغذ پلاستیکی که ضدپارگی و ضد آب چاپ شده باشند.
علامت گذاری نقشه
اگر لازم است که نقشه را علامت گذاری کنید از ماژیک های روشن استفاده کنید که بتوان، بدون اینکه نقشه کثیف یا لکه شود آن را پاک کرد. اطلاعاتی که لازم است باید مرتب و تمیز در حاشیه نقشه نوشته شود. اطلاعاتی مثل: اطلاعات گرید و اطلاعات خمیدگی و مورب شدن مغناطیسی.
انواع شیب ها
مثالهای زیر نشان میدهد که منحنی های تراز شیب های مختلف چگونه است.
شیب ملایم: منحنی های تراز جدا از هم و با فاصله هستند.
شیب محدب: فضای منحنی تراز در بالا عریض و در پایین نزدیک به هم است. توجه داشته باشید که جاده ای ممکن است در سرازیری باشد که این جاده باعث بوجود آمدن منطقه ای مسطح در روی شیب میشود.
تپه: تپه را با منحنی های تراز متحدالمرکز نشان میدهند. بالاترین نقطه تپه با کوچکترین دایره نشان داده میشود. نوک تپه با X یا ارتفاع عددی آن نوشته میشود.
دره ها: وقتی که منحنی تراز دره را با A نشان میدهند یعنی اینکه همه منحنی های تراز به هم رسیده و با هم سقوط کرده اند B یعنی اینکه خط های به هم رسیده با خطی ضخیم و پر رنگ‌تر مشخص شده و بعد خطوط سقوط داشته اند. این علایم کوچکتر از علامتهای تو رفتگی ها هستند.
شیب با زاویه ای تند: منحنی های تراز خیلی به هم نزدیک هستند و به ندرت فاصله دارند. هرچه منحنی ها نزدیکتر باشند شیب تندتر است.
شیب مقعر: منحنی های تراز از نوک تپه نزدیک به هم هستند در میانه تپه فضای بین منحنی‌ها کمی بیشتر از نوک تپه است و در پایین تپه فاصله منحنی های تراز کاملاً باز و جدا از هم است.
برش ها و پرشدگی ها: ساخته دست بشر است در موارد زیر کاربرد دارد:
1- ساختن راه آهن، 2- جاده ساختن، 3- ساختن تراس (بهار خواب)، 4- ساختمان سازی روی شیب.
برش زمانی است که خاک از ارتفاع بلند برداشته شود.
پرشدگی زمانی است که خاک به جایی اضافه شود. خط منحنی های تراز در امتداد برشها و پرشدگی ها عریض و پهن میشوند.
اگر برش و پرشدگی، 10 فوت یا بیشتر باشد نشان داده میشوند
1- نوک تپه
2- دره یا میان کوه
به سمت جنوب که برویم به دره می رسیم. شیب دره رو به پایین از شرق به غرب است. به یاد داشته باشید که نقاط U شکل منحنی تراز به سمت شرق است که نشان دهنده ارتفاع بیشتر در این ناحیه است و ارتفاع کمتر در غرب است. با نگاهی دیگر به دره می‌فهمیم که مناطق مرتفع به سمت شمال و جنوب دره است.
3- خط الرأس
چهار تا خط الرأس وجود دارد. در انتهای خط الرأس یک خط الرأس و در جنوب آنها دو خط‌الرأس وجود دارد. در هر سه جهت تمام خط الرأس ها در مناطق کم ارتفاع هستند و هریک جهت در نواحی مرتفع.
4- ستیغ کوره
ستیغ دارای زمین پست در دو جهت و زمین مرتفع تر در دو جهت مخالف میباشد. منحنی تراز هر ستیغ به شکل یک نیمه ساعت شنی است.
به خاطر اندازه های متفاوت نواحی مرتفع در طرفین مخالف ستیغ، شکل یک ساعت شنی کامل امکان‌پذیر نیست.
5- فرورفتگی
در سمت غربی دره یک فرورفتگی وجود دارد. در ته فرورفتگی، نواحی مرتفع در تمام جهات دیده میشود.
6- گودی
بین خط الرأس ها و برآمدگی ها، گودی ها هستند. آنها به دره هایی شبیه اند. از سه طرف به مناطق مرتفع و از یک طرف به مناطق پست می‌رسد. نقاط منحنی تراز u و v به سمت مناطق مرتفع است.
7- برآمدگی ها
چندین برآمدگی وسیع در جنوب رشته کوه وجود دارد. مانند کوهها از سه طرف به مناطق پست و از یک طرف به مناطق مرتفع می‌رسد. منحنی های تراز u شکل از مناطق بلند دور است.
8- دره
سه منحنی تراز شمالی نوک کوه تقریباً قابل لمس است. علاماتی روی آن است که نشان دهنده شیب یا دره عمودی یا تقریباً عمودی است.
9- شکاف cut
10- پرشدگی fill
مقطع جاده در قسمت شرقی شروع شده شکافها و پرشدگی آنها مشخص شده است.
برشها در منحنی تراز نشان دهنده شکاف است و نقاط هاشورزده دور از بستر جاده نشانه پر شدن است.
نظرات بسته شده است.