خاکها از نظر قابلیت اراضی وسریهای دارای محدودیت در استان تهران وهمچنین با درنظر گرفتن تعاریف موجود از بیابان و شرایط اکولوژیک مناطق بیابانی، پارامترهائی مد نظر قرار گرفته‌اندکه محدودیت رشد بیولوژیکی و شرایط اکولوژیکی را تداعی کنند. لذا مناطق بیابانی استان تهران از دید کارشناسی و بر اساس مطالعات انجام گرفته و اطلاعات موجود بشرح ذیل تعیین گردیده است.
– شوری خاک
از نظر شوری خاک با توجه به اهمیت و ارزش بالای افق سطحی متوسط وزنی شوری در کل افق خاک مد نظر قرار گرفته است. لذا متوسط شوری بر اساس تناسب اراضی بشرح ذیل تعیین و خاکهائی که دارای E C بزرگتر از چهار دسی زیمینس بیشتر باشند. جزء خاکهای مناطق نیمه‌بیابانی و بیابانی محسوب می‌شوند. جهت متوسط وزنی افقهای خاک بشرح جدول 3ـ21 تعیین می‌‌گردد. لازم به ذکر است که در خصوص رقم مذکور باید هماهنگ کنندگان ملی به نتیجه مشخص با توجه به شرایط موجود برسند.
پس از مشخص شدن EC خاک تقسیم‌بندی بشرح ذیل صورت می‌گیرد.
1 ـ خاکهائی با EC بزرگتر از 8 دسی زیمنس بر متر خاکهای بیابانی
2 ـ خاکهائی با EC بین 4 تا 8 دسی زیمنس بر متر خاکهای نیمه بیابانی
3 ـ خاکهائی با EC کوچکتر از 4 دسی زیمنس بر متر خاکهای غیر بیابانی
– عمق خاک
بدلیل اهمیت عمق خاک در رشد و توسعه گیاهان و افزایش عمق باعث گسترش شرایط مناسب اکولوژیکی در اراضی می‌شود. لذا خاکهائی که دارای عمق کمتر از 10 سانتیمتر باشند مد نظر قرار گرفته‌اند.
بنابراین از نظر عمق خاک خاکهای مناطق بیابانی بشرح ذیل تقسیم‌بندی می‌شوند.
1 ـ خاکهائی با عمق کمتر از 10 سانتیمتر جزء مناطق بیابانی.
2 ـ خاکهائی با عمق بین 10 تا 20 سانتیمتر جزء مناطق نیمه بیابانی.
3 ـ خاکهائی با عمق بیش از 20 سانتیمتر جزء مناطق غیر بیابانی.
– خاکهای قلیائی
بر اساس جدول مذکور متوسط S.A.R در خاکهای محاسبه شده و مناطق بیابانی از غیر بیابانی بشرح ذیل و با توجه به متوسط وزنی S.A.R از هم تفکیک می‌شوند.
1 ـ خاکهائی با S.A.R بزرگتر از 12 جزء مناطق بیابانی.
2 ـ خاکهائی با S.A.R کوچکتر یا مساوی 12 جزء مناطق غیربیابانی (نقشه شماره 3-22).
– بافت خاک
متوسط وزنی بافت پروفیل خاک جهت تفکیک شرایط بیابانی از غیربیابانی مد نظر قرار می‌گیرد.
خاکها رسی بدون ساختمان با نفوذپذیری بسیارکندجزء خاکهای مناطق بیابانی.
خاکهای با درصد سنگریزه بالای 75 درصد (ذرات بزرگتر از 5/2 سانتیمتر)
خاکهای با درصد قلوه سنگ بالای 35 درصد (ذرات بزرگتر از 5/7 سانتیمتر)
خاکهائی که متوسط وزنی سنگریزه و قلوه‌سنگ آنها بالای 60 درصد باشد تا عمق 30 سانتیمتری نیز جزء خاکهای بیابانی محسوب می‌شوند.
– مواد‌آلی
بدلیل اهمیت مواد آلی از رشد و توسعه گیاهان و شرایط مناسب اکولوژیک تقسیم‌بندی ذیل از نظر مقدار مواد آلی خاک صورت گرفته است.
1 – خاکهائی با ماده آلی کمتر از 2/0 درصد جزء خاکهای مناطق بیابانی.
2 – خاکهائی با ماده آلی بین 2/0 تا 4/0 درصد جزء خاکهای مناطق نیمه بیابانی.
3 – خاکهائی با ماده آلی بیشتر از 4/0 درصد جزء خاکهای مناطق غیر بیابانی.
– تکامل
خاکهای بدون تکامل که دارای هیچگونه افق ژنتیکی و بیولوژیکی نیستند نیز جزء خاکهای مناطق بیابانی طبقه‌بندی می‌شوند.
– کفه‌های رسی و سله‌بندی خاکها
خاکهائی که در اثر خشک و تر شدن حجم آنها کاهش و افزایش شدید پیدا کرده و ایجاد سله در سطح خاک می‌کنند جزء خاکهای بیابانی محسوب می‌شوند. با توجه به اهمیت سله در جلوگیری از رشد گیاهان این عامل به صورت مجزا آورده شده است.
– سطح آبهای زیرزمینی
با توجه به اینکه بالا بودن سطح آبهای زیرزمینی علاوه بر کاهش رشد گیاهان بخصوص گیاهان حساس می‌تواند در اثر نیروی شعریه باعث انتقال املاح به سطح خاک و شور شدن آن گردد. لذا سطح آبهای زیر زمینی بعنوان عامل نسبتاً مهمی در تفکیک بیابانها بشرح ذیل مد نظر قرار گرفته است.
1 – خاکهائی که دارای عمق سطح آب زیر زمینی کمتر از یک متر هستند – مناطق بیابانی.
2 – خاکهائی که دارای عمق سطح آب زیر زمینی بین یک تا دو متر هستند – مناطق نیمه بیابانی.
3 – خاکهائی که دارای عمق سطح آب زیر زمینی بیشتر از دو متر هستند- مناطق غیر بیابانی.
هر چند که غلظت و نوع املاح نیز در حرکت املاح و صعود شعریه مؤثر است. ولی این تقسیم‌بندی با توجه به شرایط استان صورت گرفته است.
– گچ
بدلیل اهمیت زیاد گچ در حاصلخیزی و باروری خاکها، و اینکه بالا بودن آن می‌تواند عامل مهمی جهت کنترل رشد و توسعه گیاهان باشد و با توجه به وجود تشکیلات گچی مستقل یا همراه با مارن تقسیم‌بندی ذیل جهت تفکیک بیابانها از نظر مقدار گچ صورت گرفته است.
– خاکهائی که متوسط وزنی گچ پروفیل آنها بیشتر از 35 درصد باشد بیابانی.
– خاکهائی که متوسط وزنی گچ پروفیل آنها بین 35 تا 15 درصد باشد- نیمه بیابانی.
– خاکهائی که متوسط وزنی گچ پروفیل آنها کمتر از 15 درصد باشد- غیر بیابانی.
یکی از خصوصیات مناطق بیابانی از نظر خاکشناسی وجود خاکهای رگوسل درمناطق خشک می‌باشد. از آنجائیکه این نوع خاکها درمناطق مرطوب نیز وجود دارند بنابراین خاکهایی که فقط درمناطق خشک وجود دارند ملاک عمل واقع شده وبه عنوان یک لایه بیابانی نشان داده شده است. با در نظر گرفتن کلیه پارامترهای مذکور مناطق بیابانی، نیمه‌بیابانی و غیر بیابانی از دید خاکشناسی تفکیک گردیده است که از این نظر وسعتی برابر با 507049 هکتار از مساحت استان تهران را بیابانهای خاکشناسی تشکیل می دهند.
نظرات بسته شده است.