چغاخور آشیان پرندگان

از پاییز تا بهار هر سال هزاران پرنده بومی و مهاجر در این تالاب زندگی کرده و تخم گذاری می کنند. از انواع پرندگان دائمی یا مهاجری که در تالاب چغاخور شناسایی شده اند می توان به انواع مرغابی، غاز، اردک، آنقوت، چنگر، انواع حواصیل، لک لک سفید، خروس کولی و فلامینگو اشارع کرد. غیر از این پرندگان انواعی از ابزیان نیز در این تالاب زیست می کنند که ماهی کپور و کولی از مهم ترین آنها محسوب می شود.

کلار بهشت مهاجران

احداث سد تهدیدی جدی برای چغاخور

تالاب بین المللی و زیبای چغاخور با مساحتی حدود 2300 هکتار در دامنه ارتفاعات بر  آفتاب در مال و کلار در جنوب در نزدیکی شهر بلداجی واقع شده و یکی از زیباترین و بزرگترین تالابهای استان چهارمحال و بختیاری است. این تالاب در مسیر جاده شهرکرد- خوزستان قرار گرفته و در 65 کیلومتری شهرکرد واقع شده است. در بهترین شرایط و موقعیت بارندگی، عمق آب تالاب به 3 متر می رسد. رشته کوه زیبای کلار نیز در جنوب غربی مشرف بر تالاب است که قله آن 3830 متر از سطح دریا ارتفاع دارد. تالاب را مرغزاری وسیع در بر گرفته که مساحت آن حدود 700 هکتار برآورد شده است. این مرغزار در ماههای اردیبهشت تا مهر که سطح آب رو به کاهش می گذارد، از این هم وسیع تر می شود. مساحت آبی تالاب از 1360 هکتار قبل از احداث سد بر روی آن تا 2300 هکتار بعد از احداق سد، و مساحت منطقه شکار ممنوع 2500 هکتار برآورد شده است.

 

تأمین آب

آب و هوای تالاب چغاخور متأثر از چهار نوع توده هوا شامل توده های هوای قطبی و پر فشار از سمت اروپا، توده های هوای مدیترانه ای، توده های هوای قطبی از شمال کشور و توده های هوای حاره بحری است.

اعتدال هوا در تابستان یکی از جذابیت های تفریحی این ناحیه است. منابع آبی تالاب عمدتا از طریق نزولات جوی و چشمه های حاشیه کوه کلار تأمین می شود. مساحت حوزه تالاب حدود 11 هزار و پانصد دروازه و نیم هکتار است که قسمت اعظم آن را کوه کلار در برگرفته است.

 

راههای دسترسی

راههای دسترسی به تالاب از طریق جاده آسفالته بروجن، ناغان و شهرکرد است. ناغان در ضلع شرقی و شمال غربی و راه آسفالته روستاهای حاشیه در ضلع غربی در جنوب شرقی تالاب امکان پذیر است.

 

پوشش گیاهی

پوشش گیاهی تالاب را گونه های حاشیه ای، نم پسند، شناور و غوطه ور تشکیل می دهند که از آن جمله می توان بید، مرغ جگن، پتامژتون، پلی گونیوم، ساز و غیره را نام برد.

 

تنوع زیستی

فضای وسیع، هوای لطیف و چشم اندازهای بدیع همراه با آواز و پرواز پرندگان مهاجر و بومی، این تالاب را در ردیف یکی از کانونهای مهم جذب گردشگری استان قرار داده است. این ناحیه، آب و هوایی معتدل و زمستانهایی سرد دارد و از نقاط ییلاقی چهارمحال و بختیاری محسوب می شود.

روستاهای حاشیه در ضلع غربی در جنوب شرقی تالاب امکان پذیر است.

از پاییز تا بهار هر سال هزاران پرنده بومی و مهاجر در این تالاب بسر می برند و تخم گذاری می کنند.

از پرندگان دائمی یا مهاجری که در این تالاب شناسایی شده اند می توان به انواع مرغابی، غاز و اردک، آنقوت، چنگر و انواع حواصیل، لک لک سفید، کشیم، باکلان، فلامینگو، شکاریها، پلوه، اکراس، قو، سلیم، کاکاییها و خروس کولی اشاره کرد.

از دیگر گونه های جانوری این منطقه می توان به خزندگانی چون انواع مارها، بزمجه ها، لاک پشت آبزی و پستاندارانی نظیر گراز، شغال، سمورسنگی، شنگ، روباه، خرگوش، گرگ و انواع قورباغه اشاره کرد.

 

ماهیان منطقه

ماهیهای تالاب عبارتند از ماهی گورخری، زرده پر، عروس و ماهیان تحمیل شده به تالاب مانند کپور، فیتوفاک، آمور و شیرماهی.

از پاییز تا بهار هر سال هزاران پرنده بومی و مهاجر در این تالاب بسر می برند و تخم گذاری می کنند.

از پرندگان دائمی یا مهاجری که در این تالاب شناسایی شده اند می توان به انواع مرغابی، غاز و اردک، آنقوت، چنگر و انواع حواصیل، لک لک سفید، کشیم، باکلان، فلامینگو، شکاریها، پلوه، اکراس، قو، سلیم، کاکاییها و خروس کولی اشاره کرد.

از دیگر گونه های جانوری این منطقه می توان به خزندگانی چون انواع مارها، بزمجه ها، لاک پشت آبزی و پستاندارانی نظیر گراز، شغال، سمورسنگی، شنگ، روباه، خرگوش، گرگ و انواع قورباغه اشاره کرد.

گفتنی است وسعت زیستگاهی بسیار خوب، فقدان یا کم بودن منابع آلاینده، وجود گونه های مختلف ماهی در تالاب که دارای ارزش ژنتیکی و کنترل بیولوژیکی، زیستی، مطالعاتی، صید، تجاری و غذایی هستند، وجود زیست گونه منحصر به فرد ماهی گورخری (از خانواده گامبوزیا) نزدیکی به امامزاده های حمزه علی و دو تالاب شالو و سولقان و همچنین امکان دسترسی به جاده آسفالته درجه یک در کوتاهترین زمان از جمله ویژگیهای منحصر به فرد تالاب چغاخور است.

 

امکانات و تسهیلات حال و آینده

راه دسترسی آسفالته، آی آشامیدنی، سرویس بهداشتی، فضای سبز، سکوی نشیمن، دسترسی به واحد اقامتی و پذیرایی و پارکینگ از امکانات مناسب برای بازدید کنندگان این موهبت الهی است. مطالعات طرح ساخت دهکده سیاحتی چغاخور در فضایی به وسعت 20 هکتار

ازفضای وسیع و هوای لطیف و چشم اندازهای بدیع همراه با آواز و پرواز پرندگان مهاجر و بومی، این تالاب را در ردیف یکی از کانونهای مهم جذب گردشگری در استان قرار داده است.

زمینهای حاشیه تالاب سد چغاخور در استان چهارمحال و بختیاری پایان یافته است.

 

مطالعات این طرح امسال آغاز شده و برای ایجاد زیرساختهای مورد نیاز آن یک میلیارد ریال اختصاص یافته است. این دهکده سیاحتی در دو بخش عمومی و خصوصی ساخته می شود و در بخش عمومی آن بیش از 13 هکتار فضای سبز، 2/6 هکتار مسیرهای تردد و بیش از 4 رستوران، چایخانه، سیاه چادر، استراحتگاه مسافران، هتل و زمین ورزشی از جمله امکانات پیش بینی شده در دهکده سیاحتی چغاخور به شمار می رود.

در این دهکده 173 واحد مسکونی ساخته می شود که از این تعداد 150 پلاک به صورت ویلایی و 23 پلاک به صورت انبوه سازی خواهد بود تا در اختیار گردشگران داخلی و خارجی قرار گیرد.

امروزه نیاز شدید به بهره برداری از ذخایر زیرزمینی، منابع آب و انتقال آن، احداث و پایدارسازی فضاهای زیرزمینی از جمله تونل را ضروری ساخته است. در این میان تونل های انتقال آب از نواحی پر آب به مناطق خشک و کم آب از جایگاه ویژه ای برخوردار است. منطقه مورد مطالعه حدود 109 کیلومتری جنوب شهرستان شهرکرد در استان چهارمحال و بختیاری واقع است.

آب جمع آوری شده در محل سد انحرافی سبزکوه پس از ورود به کانالی به طول 4500 متر، از طریق تونلی به طول 8/8574 متر به محل دریاچه سد چغاخور انتقال خواهد یافت. به همین خاطر آب سد بالا می آید و عمق آن افزایش می یابد اما آیا از مرگ تالابهای زیردست جلوگیری می کند یا بحران دیگری می آفریند؟

2 تا 3 هکتار از نیزارهای حاشیه تالاب به دلیل عملیات خاک ریزی نابود شده و عرصه های کشاورزی که به این طریق ایجاد می شود بعد از گذشت 3 تا 4 سال دیگر مناسب برای کشاورزان نیستند.

 

نابودی 2 تا 3 هکتار از نیزارها

اجرای پروژه احداث تونل انتقال آب سبزکوه، در بخشی از مراحل اجرایی خود به نابودی مهمترین زیستگاه منطقه در تالاب چغاخور منجر شده و نیزارهای حاشیه این تالاب را با مشکلات جدی روبه رو کرده است.

با اجرای این پروژه، آب سبزکوه با هدف تأمین آب بخشهای صنعتی و کشاورزی و از طریق احداث تونلی به طول ده کیلومتر در کوه کلار، به داخل تالاب چغاخور هدایت می شود.

 

در حال حاضر پیمانکار این پروژه بدون در نظر گرفتن هرگونه ملاحظات زیست محیطی، خاک حاصل از عملیات احداث تونل انتقال آب را در نیزارهای اطراف تالاب تخلیه کرده و با دفن نیزارهایی که بهترین آشیان پرندگان محسوب می شود، حیات منطقه را دستخوش خطرات جدی کرده است.

خاک حاصل از عملیات احداث تونل انتقال آب بدون هیچ گونه ملاحظه ای به داخل نیزارهای حاشیه تالاب چغاخور تخلیه می شود. این اقدام در حالی صورت می گیرد که محلی برای تخلیه خاک حاصل از عملیات خاکبرداری مکان یابی شده و از سوی اداره منابع طبیعی در اختیار مجریان این پروژه قرار داده شده است. داخل نیزارهای تالاب نیز به ارتفاع یک متر خاک ریخته شده و کارگاه مربوط به اجرای این عملیات هم بر روی عرصه وسیعی از نیزارهای نابود شده مستقر شده است و در پایین دست کارگاه نیز خاک به داخل تالاب دپو می شود.

 

همچنین پیمانکار با توافق با مردم محلی اقدام به این کار کرده تا از یک سو هزینه اجرای عملیات و انتقال خاک به محل مورد نظر را کاهش دهد و از سوی دیگر برای مردم محلی عرصه ای برای کشاورزی ایجاد کند.

2 تا 3 هکتار از نیزارهای حاشیه تالاب به دلیل عملیات خاک ریزی نابود شده و عرصه های کشاورزی که به این طریق ایجاد می شود بعد از گذشت 3 تا 4 سال دیگر مناسب برای کشاورزان نیستند و توان تولید خود را از دست می دهند. کودها و سموم کشاورزی هم در نابودی زیستگاه های تالابی مؤثرند. محیط زیست باید برنامه ای برای ازادسازی زمینهای کشاورزی حاشیه تالاب داشته باشد، در صورتی که تاکنون هیچ اقدام مؤثری برای جلوگیری از نابودی تالاب در اثر عملیات خاک ریزی از سوی اداره محیط زیست استان صورت نگرفته است. در حقیقت مدیریت چغاخور به عنوان تنها تالاب بین المللی استان در اختیار سازمان آب منطقه ای است نه محیط زیست.

 

نظریان، معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری از نابودی 3 هکتار از نیزارهای حاشیه تالاب در اثر عملیات خاک ریزی اظهار بی اطلاعی کرد و گفت: حتما این موضوع را پیگیری می کنم.

شایان ذکر است تالاب چغاخور با مساحتی حدود 2300 هکتار یکی از زیباترین و بزرگترین تالابهای استان چهارمحال و بختیاری محسوب می شود. هر سال هزاران پرنده بومی و مهاجر از جمله انواع مرغابی، غاز، اردک، آنقوت، چنگر، انواع حواصیل، لک لک سفید، خروس کولی و فلامینگو در این تالاب زندگی و تخم گذاری می کنند.

 

انتقال آب سبزکوه تهدیدی جدی

طبق تعریف کنوانسیونهای جهانی تالابها: « به مناطق پست باتلاقی، مردابی، آبگیرهای طبیعی یا مصنوعی، دائمی یا موقت دارای آب ساکن یا جاری، شیرین، نیم شور یا شور و مناطق دارای آبهای دریایی که عمق آنها در حالت جزر کامل از شش متر تجاوز نمی کند، تالاب گویند.» این زیستگاه ها، یکی از مناسنترین مکانهای حضور حیات وحش، بویژه پرندگان و آبزیان مهم جهان و به خصوص گونه های در حال انقراض است و از همین رو از اهمیت زیست محیطی فراوانی برخوردار است. تالابها نه تنها در درون خود گونه های متنوع گیاهی و جانوری را پرورش می دهند، بلکه سبب ایجاد رویشگاه های گیاهی و زیستگاه های جانوری متنوع دیگری در حاشبیه تالابها می شوند.

 

یکی از مهمترین عوامل مؤثر در ایجاد این رویشگاه های گیاهی و زیستگاه های غنی جانوری، بالا و پایین رفتن سطح آب در این مناطق است که به طور متناوب پوشیده از آب شده و سپس از آب خارج می شوند. این تغییرات سبب رشد قابل توجه جمعیت انواع بی مهرگان شده و باعث می شود تالابها و مناطق اطراف آنها را بهشت پرندگان ساحلی لقب دهند.

 

حال اگر ارتفاع آب در این زیستگاه ها از میزان استاندارد آن (حداکثر شش متر در عمیق ترین محل تالاب) بیشتر شود، نور کافی به بستر تالاب نمی رسد و رویشگاه گیاهی کف تالاب از بین می رود و در اثر نابودی این رویشگاه های گیاهی، زیستگاه های جانوری تالاب هم آسیب می بیند و بخش عمده ای از موجودات تالاب از بین می روند و به دنبال آن زنجیره غذایی در زیستگاه های حاشیه تالاب با مشکل جدی مواجه خواهد شد. بر همین مناسبت که تولید خالص تالابها را به تنهایی معادل 14 درصد از کل تولید توده های گیاهی و جانوری خشکی های کره زمین به حساب می آورند. به عبارتی دیگر ارزش هر هکتار تالاب بیش از 150 برابر ارزش هر هکتار زمین کشاورزی است و کلام آخر اینکه به همین دلایل بود که در کنوانسیون رامسر نمایندگان تمامی کشورهای شرکت کننده متعهد شدند: « تالابها باید از بالاترین درجه حفاظتی برخوردار باشند.»

 

از سال 1372 که به بهانه تأمین اب بخشهای صنعتی و کشاورزی بر روی تالاب چغاخور سد شش متری احداث شد، علاوه بر اینکه برخی شناسه های تالابی آن از بین رفت، به سبب نادیده گرفتن حق آبه های طبیعی پایین دست، تالاب گندمان دچار وضعیت بحرانی شد و خسارتهایجبران ناپذیری به این تالاب بین المللی وارد شد.

در شرایط کنونی که سدی به ارتفاع شش متر بر روی چغاخور احداث شده، از منظر عمومی تالاب چغاخور به سد چغاخور تغییر نام داده است. در حال حاضر هیچ رودخانه ای وارد تالاب نمی شود و رسوبگذاری به شدت حیات تالاب را تهدید می کند که در صورت انتقال آب سبزکوه –که از اراضی حساس به فرسایش سرچشمه می گسرد- همین رسوبها به تنهایی حیات تالاب را به نابودی می کشانند.

این ناحیه ، آب و هوایی معتدل و زمستانهای سرد دارد و از نقاط ییلاقی چهارمحال و بختیاری محسوب می شود. از پاییز تا بهار هر سال هزاران پرنده بومی و مهاجر در این تالاب به سر می برند و تخم گذاری می کنند.

 

از انواع پرندگان دائمی یا مهاجری که در این تالاب شناسایی شده اند می توان به انواع مرغابی، غاز و اردک، آنقوت، چنگر و انواع حواصیل، لک لک سفید، کشیم، باکلان، فلامینگو، شکاری ها، پلوه، حواصیل، اکراس، قو، سلیم و کاکایی ها و خروس کولی اشاره کرد.