کویرهای پهناور ایران می‌توانند یکی از مهمترین انگیزه‌های سفر به ایران برای منجمانی باشند که در جست‌وجوی آسمانی صاف، تاریک و بدون غبار برای رصد اجرام آسمانی هستند.
این در حالى است که ما نه تنها در زمینه جذب توریست‌هایى که با انگیزه رصد ستارگان به ایران سفر مى‌کنند موفق نبوده‌ایم، بلکه تورهاى داخلى نیز که در این خصوص برگزار مى‌شود رونق چندانى ندارند. بابک امین تفرشی، عضو هیات موسس شاخه آماتور انجمن نجوم ایران در این زمینه مى‌گوید: <با وجود اینکه شرایط بسیار مناسب کویرهاى ایران در کنار جاذبه‌هاى فرهنگی، تاریخى و طبیعى ایران، موقعیت منحصر به فردى را در زمینه جذب منجمان و علاقمندان به رصد اجرام آسمانى براى ایران فراهم مى‌کند، حضور گردشگرانى که با انگیزه نجوم به ایران سفر مى‌کنند بسیار کم و محدود به پدیده‌هاى خاصى همچون خورشیدگرفتگى یا گذر زهره است.>تفرشى ضعف تبلیغات را علت اصلى این موضوع مى‌داند و مى‌گوید:< تجربه نشان مى‌دهد که در صورت تبلیغات گسترده در سطح بین‌المللى مى‌توانیم بسیارى از علاقه‌مندان به رصد اجرام آسمانى را به سمت ایران سوق دهیم.
چنانچه در چند سال اخیر با تبلیغاتى که در خصوص تورهاى رصدى در سطح داخلى انجام شده است، تعداد علاقمندان به شرکت در این تورها به طور مرتب در حال افزایش است.>با وجود افزایش تعداد تورهاى رصدى داخلی، شرکت کنندگان در این تورها محدود به پژوهشگرانى است که به طور تخصصى در زمینه نجوم فعالیت مى‌کنند و به ندرت شاهد حضور گسترده علاقه‌مندان آماتور نجوم در تورهاى رصدى هستیم.
این در حالى است که به عنوان مثال هر ساله در آمریکا مردم به صورت خانوادگى و با وسائل شخصى خود در تورهاى چند هزار نفره به رصد پدیده‌هاى خاص نجومى‌مى‌پردازند و گاه این آمار به ده هزار نفر براى رصد یک پدیده نجومى‌مى‌رسد. اما در ایران با وجود کویرهاى منحصر به فرد، موقعیت مناسب براى رصد و سابقه طولانى ایرانیان در زمینه ستاره شناسى و نجوم، نه تنها در زمینه جلب توجه عامه مردم به جاذبه گردشگرى که در این خصوص وجود دارد موفق نبوده‌ایم، بلکه منجمان و پژوهشگران حرفه‌اى نیز براى رصد پدیده‌هاى نجومى‌در شب‌هاى تاریک کویر با مشکلات بسیارى مواجه هستند. محمد مهدى مطیعى مدیر انجمن آماتورى آسمان طوس با بیان اینکه تقریبا هیچ امکانات رفاهى براى منجمانى که براى رصد سفر مى‌کنند وجود ندارد، مى‌گوید: <ما در تورهایى که براى رصد ستارگان برگزار مى‌کنیم، اغلب مکان‌هایى را که نزدیک به روستاها باشند انتخاب مى‌کنیم تا بتوانیم حداقل از امکانات مردم بومى‌یا مدارس روستاها استفاده کنیم.
این در حالى است که در رصد پدیده‌هایى که به تاریکى مطلق احتیاج دارند، منجمان مجبور به رفتن به اعماق کویر و دورى از مناطق مسکونى هستند و به ناچار بدون هیچ سرپناه و اقامتگاهى شب را به صبح مى‌رسانند. به گفته امین تفرشى در بیشتر تورهاى رصدی، کمپ‌هاى موقت و چادرهاى شخصى افراد به عنوان سرپناه مورد استفاده قرار مى‌گیرد و شرکت کنندگان در این تورها با کمترین امکانات رفاهى به رصد پدیده‌هاى نجومى‌مى‌پردازند. هرچند همان طور که موسى زمانى مدیر موسسه مرزهاى بیکران ستاره شناسى مى‌گوید:
بیشتر افراد شرکت کننده در تورهاى رصدى به خاطر عشق و علاقه‌اى که به نجوم دارند، شب‌ها را در دل کویر مى‌گذرانند و امکانات رفاهى اهمیت چندانى در عزم راسخ آنها براى رصد آسمان در شب‌هاى کویر ندارد، اما وجود سرپناهى که حداقل امکانات را در اختیار گردشگران نجومى‌بگذارد و امنیت آنها را تامین کند، مى‌تواند تاثیر بسیارى در جذب افراد آماتور به این گونه سفرهاى علمى‌داشته باشد. گردشگرانى که به منظور رصد ستارگان به کویر سفر مى‌کنند، استفاده از کاروانسراها و بناهاى تاریخى که در کویر و محل‌هاى مناسب براى رصد وجود دارد را بهترین مکان براى اقامت منجمان در طول تورهاى رصدى مى‌دانند.در ایران آثار تاریخى فراوانى وجود دارد که حائز شرایط مناسب براى اقامت شرکت کنندگان در تورهاى رصدى است. اما تعداد محدودى از این بناها در این خصوص تجهیز شده اند و برخى از این بناها به کلى متروک و رها شده اند، دربرخى دیگر فقط دیده بانان حفاظت محیط زیست سکونت دارند و گهگاه نیز پذیراى کارشناسان است و تنها تعداد محدودى از این بناها براى اقامت‌هاى کوتاه مدت منجمان مورد استفاده قرار مى‌گیرد.
ما در استان‌هاى تهران، قم، سمنان، اصفهان، قزوین و مرکزى و … که از نظر موقعیت رصد در وضعیت مطلوبى قرار دارند، بناهاى تاریخى مناسبى داریم که در صورت مرمت مى‌توانند به عنوان یک اقامتگاه موقت و امن براى رصدهاى شبانه استفاده شوند. به گفته تفرشى در حال حاضر تقریبا ۴ الى ۵کاروانسراى قدیمى‌به منظور استفاده گردشگرانى که براى رصد ستارگان به کویر سفر مى‌کنند، مناسب سازى شده است و البته کوه نوردان و سایر گردشگران نیز از آن استفاده مى‌کنند که کاروانسراى قصر بهرام در پارک ملى کویر معروف‌ترین آنها است. با وجود این امکانات حداقل علاقه‌مندان به نجوم از تمامى راهکارهاى موجود براى برگزارى این تورها استفاده مى‌کنند و به عنوان مثال در برخى سفرهایى که براى رصد کنندگان آماتور ترتیب داده مى‌شود و رفتن به عمق کویر ضرورت چندانى ندارد از ارودگاه‌هایى که در نزدیکى شهرها واقع شده اند نیز استفاده مى‌شود. چنانکه موسسه مرزهاى بیکران ستاره شناسى که از سال ۱۳۸۱ تا کنون ۱۳گشت نجومى‌براى علاقه‌مندان به رصد اجرام آسمانى در استان فارس ترتیب داده است، برخى از تورهاى خود را در چنین اردوگاه‌هایى برگزار مى‌کند.
هرچند به دلیل محدودیت‌هاى موجود در استفاده از این گونه اقامتگاه‌ها، چنین امکانى به ندرت فراهم مى‌شود و به گفته زمانى مدیر این موسسه بیشتر گشت‌هاى شبانه نجومى‌در اماکن طبیعى و باز نزدیک به شهر یا روستاهاى استان فارس برگزار شده است و به دلیل همین محدودیت‌ها بوده که این موسسه تا کنون موفق به برگزارى یک تور رصدى در خارج از استان و در اعماق کویر نشده است.در هر حال گسترش تورهاى رصدى نشانگر آن است که با همه مشکلاتى که در زمینه گسترش و توسعه تورهاى رصدى وجود دارد، علاقمندان به رصد اجرامآسمانى با استفاده از تمامى‌امکانات موجود سعى در گسترش هر چه بیشتر این سفرهاى علمیپژوهشى دارند و موفق شده اند توجه جوانان آماتور در زمینه نجوم را به جاذبه‌هاى رصد آسمان در دل تاریک شب‌هاى کویر جذب کنند، به گونه اى که در چند سال اخیر هنگام وقوع پدیده‌هاى خاص نجومى‌شاهد رونق چشمگیر تورهاى رصدى در نقاط مختلف کشور هستیم و حتى در پدیده‌هاى خاصى همچون ماراتن مسیه که هر سال در فاصله بین ۱۵اسفند تا ۱۵فروردین برگزار مى‌شود، صدها منجم آماتور و حرفه اى در گوشه گوشه کویرهاى ایران براى رصد اجرامى‌که هر ساله در این وقت سال قابل رویت هستند با هم رقابت مى‌کنند.
نظرات بسته شده است.