کویر طبقه یا نمک سیاه، خور

نام انگلیسی :  Tabagheh (black salt) playa     نام فارسی :   کویر طبقه یا نمک سیاه

کویر طبقه یا کویر نمک سیاه در موقعیت جغرافیایی N3343 E5530 تا N3342 E5544 در استان یزد و اصفهان قرار دارد. در منتهی الیه شمال شرقی استان اصفهان و در شمال استان یزد منطقه وسیعی کویری قرار دارد که جاده ارتباطی شهرستان خور به طبس از میان آن عبور می کند. منطقه دارای نمکهای انفجاری سیاه رنگی است که به صورت جزیره جزیره در بین پلتفرمهای نمکی سفید رنگ قرار دارند و به کویر طبقه شهرت دارند. نمکهای انفجاری در سرتاسر دریاچه نمک خور و بیابانک تا شمال دشت کویر گسترده شده اند. وجود این اشکال برنده نمک عبور از این عرصه نمکزار را بسیار دشوار کرده است از این رو از مناطق مرکزی آن اطلاعات چندانی در دست نیست. علت ایجاد اشکال تیز و انفجاری نمک سیاه که در گویش بومی به کویر طبقه شهرت دارد به شرح زیر است:

اشعه مادون قرمز گرمایی که ما از خورشید یا از یک محیط گرم احساس میکنیم، همان تشعشعات مادون قرمز یا به عبارتی انرژی گرمایی است. نمک سفید موجود در سطح زمین در مناطق کویری اشعه مادون قرمز خورشید را از خود عبور میدهد. بهترین سطح برای جذب این اشعه لجنهای سیاه رنگ لایه های زیرین است. این لجنها در اثر جذب این اشعه گرم شده و منبسط میشوند. این انبساط باعث ایجاد فشار بر لایه های سطحی شده که در نهایت باعث شکسته شدن این لایه ها و خروج لجن سیاه از لایه های زیرین زمین به سطح کویر می شوند. در واقع حالت برندگی و تیزی نمک سیاه پس از خشک شدن در سطح کویر بر اثر برخورد قطرات باران همراه با مواد سیلتی باد آورده بوجود می آید. با مخلوط شدن مواد سیلتی باد آورده با لجن سیاه تا حدی شکل تیره و مات به این صفحات تیز و برنده میدهد. احتمالاً نمک سیاه قدیمی ترین نمک موجود در سطح کویر مرکزی ایران است. ولی سن حقیقی آنها روشن نیست. یک چنین نمکزاری نیز در دره Death Valley در کالیفرنیا وجود دارد که به میدان گلف شیاطین معروف است و در حدود 20000 سال از تشکیل آن میگذرد. این عرصه نمکی از مختصات ذکر شده به طول 50 کیلومتر به سمت شمال و 150 کیلومتر به سمت شمال شرقی تا محدوده پارک ملی توران گسترده شده است و بزرگترین عرصه نمکزاری ایران را تشکیل می دهد.

پوشش گیاهی

این منطقه به کل فاقد پوشش گیاهی است. حتی گیاهان هالوفیت و شورپسند نیز توان رشد در این عرصه نمکی را ندارند.

پوشش جانوری

به دلیل ضعف پوشش گیاهی، عدم وجود منابع آب شیرین در گستره این نمکزار، منطقه فاقد حیات جانوری است. البته در حاشیه این منطقه ممکن است حیات جانوری مشاهده گردد که بیشتر به صورت گذری است و حیات وحشی ساکن در منطقه وجود ندارد.