آتشکده آذرگشسب یا آذرجشنس، تخت سلیمان

یکی از مشهورترین و بزرگ ترین آتشکده های فلات ایران که در آذربایجان غربی در ۴۹ کیلومتری شمال شرق شهر تکاب کنونی قرار دارد امروزه به آن تخت سلیمان می گویند. در دوره شاهنشاهی اشکانیان مهم ترین پادشاه آذربایجان آریوبرزن و پسرش ارت وزد بوده است. بیشتر پادشاهان ایران پس از نشستن بر اریکه شاهنشاهی به نیایشگاه آذرگسشب آذربایجان می رفتند و به درگاه خداوند نیایش و سپاس و درود می فرستاده اند و سپس هدایایی تقدیم می کردند.
آتشکده شیر نیز همان آذرگشسب است که خرابه های آن نزدیک تخت سلیمان است. ساخت این بنا به بیش از ۳۰۰۰ سال باز می گردد و در کتاب هفتم دینکرد در بند ۳۹ سازنده آن را کیخسرو پسر سیاوش شناخته شده است که فر ایزدی به او رسیده بود.

آذرگشسب در کنار دریاچه چیچست قرار دارد و در گذشته کاخهای بسیار باشکوه و سترگ در اطراف آن بنا بوده است. این دریاچه به صورت خودجوش هر ثانیه ۴۴ لیتر آب از خود بیرون می دهد. آتشکده ساسانی وسیع ترین تاسیسات ساسانی است که تاکنون شناسایی و از زیر خاک بیرون آورده شده است. یک آتشکده دارای تعداد زیادی اتاق است. در مرکز بنای آتشکده معمولا یک اتاق مربع به شکل یک چهار طاقی با محراب آتش ساخته می شود. دومین اتاق مهم «یزشن گاه» است که در آن آتش را وقتی برای نیایش در معرض دید نیست، شعله ور حفظ می کردند.

 

تخت سلیمان محوطه ای باستانی است شامل چند کاخ ساسانی و آتشکده آذرگشنسب.در نزدیکی ‌آن دو مجموعه باستانی دیگر به نامهای زندان سلیمان و تخت بلقیس قرار دارد.در اطراف زندان سلیمان آثاری از دوره مادها و سکاها بدست آمده و بر اساس این کشفیات تاریخ منطقه را به هزار سال پیش از میلاد نسبت می دهند.برخی تاریخ نویسان این مکان را محل تولد زرتشت دانسته اند
کاخ ساسانی در زمین مرتفعی واقع است که در پیرامون آن دریاچه عمیق بیضی شکلی قرار دارد.شمال دریاچه آتشکده آذر گشنسب بر پا بوده و آتش آن تا قرن چهارم هجری روشن بوده است و از آن به عنوان یکی از سه آتشکده مهم ساسانی یاد می شود – آذر فرنبغ،آذر برزین،آذر گشنسب -این محل در قرن هفتم هجری به صورت اقامتگاه تابستانی ایلخانان مغول در آمد .از این آتشکده به نام آتشکده شیز نیز یاد شده است

بهرام گور و خسرو پرویز پس از پیروزی بر دشمنان غنائم جنگی را به این آتشکده هدیه میکردند.این آتشکده آنقدر اهمیت داشت که شاهان ساسانی پس از تاج گذاری برای زیارت،پیاده از تیسفون به آنجا می رفتند.رستم فرخزاد فرمانده لشگر ساسانی، پس از آنکه فرو پاشی سلسله ساسانی را حتمی دانست در نامه ای به یزگرد سوم از او خواست با تمامی ثروت خود به تخت سلیمان رود
مسعودی می نویسد: و در آنجا تا کنون‌ آثاری شگفت از بنا و تصویر ، با رنگهای جالب از صورت افلاک و نجوم وجهان از خشکی ودریا و آبادی و معدن و ویرانه و گیاه و عجایب دیگر بجاست
ابودلف در سال 341 هجری از روشن بودن آتش آتشکده زرتشتیان در این منطقه می نویسد و در شگفت است که این آتش که کانون آن از 700 سال پیش فروزان است چرا خاکستر ندارد. او می نویسد بر بالای گنبد این آتشکده هلالی از نقره نسب شده که طلسم آن به شمار میرود و قابل تخریب نیست.یاقوت حموی و قزوینی نیز چنین عباراتی را نقل کرده اند.اشپیگل می نویسد : پس از آنکه هراکلیوس به معبد شیز رسید تصویری از خسرو پرویز را دید که نمایشی بود از آسمان با خورشید، ماه، ستارگان و ایزدان و به کمک دستگاههای مکانیکی آسمان میتوانست بغرد و ببارد. قزوینی می گوید : آ تش دیگر آتشکده ها را از آتشکده شیز میبردند
همچنین بقایای یک معبد آناهیتا نیز در خرابه های ساسانی تخت سلیمان دیده میشود. البته شهرت مذهبی این محل مربوط به آتشکده آن است

در سه کیلومتری شمال غربی تخت سلیمان،تپه ای قرار دارد که در قله ‌آن حفره ای بزرگ به عمق حدود 100 متر دیده می شود و آنرا زندان سلیمان نامیده اند.در فاصله 7.5 کیلومتری شمال شرقی تخت سلیمان کوهی به نام تخت بلقیس قرار دارد که در آن آثار بنا های ساسانی دیده می شود .