آس بادهای نشتیفان

همچون باد به دنبال آس بادهای خسته و فرسوده نشتیفان

در شرق ایران زمین و در جاده های استان خراسان در پی تاریخ هستم ! تاریخی دور از سرزمین زیبایم ایران . بادها مرا با خود به شهرستان خواف هل می‌دهند ، در دور دست ها ساختاری بلند نگاه مرا به خود می‌کشاند، به آن سمت می‌روم و با شگفتی خود را در مقصد می‌بینم . در روستای شهر شده‌ای با قدمت سالیان دراز ، روستایی با بافت فرسوده و کهن که هم اکنون چهره‌ای شهری به خود گرفته و از بافت سنتی خود چیز چندانی ندارد ! که آن هم در حال تخریب است !
از دور این شهر کوچک بر روی بلندی قرار گرفته و جاده منتهی شده به آن با شیبی ملایم به این شهر می‌رسد به مقصد من ، به شهر نشتیفان Nashtifan که اسمی غریب با آهنگی زیبا همراه شده را در بر دارد . نشتیفان در حقیقت خود تاریخ است به جا مانده از دوران صفویه که با آس بادهای خود مشهور شده ، آس بادهایی که دیگر از کار افتاده و روز به روز تخریب آن زیادتر می‌شود. آس به دو سنگ مسطح و روی هم قرار گرفته گفته می‌شود که همان سنگ آسیاب است و دو کلمه آس باد به معنی آسیاب بادی است که در این شهر رواج داشته و این شهر را مشهور کرده است.
متاسفانه عدم اطلاع رسانی صحیح در خصوص جاذبه‌های دیدنی و خیلی از مکان‌های تاریخی ایران برای توریست‌های ایرانی و خارجی ، نشتیفان را نیز چون دیگر مکان‌های ناشناخته ایران از رونق انداخته و کمتر توریستی را می‌توان در این شهر با وجود پتانسیل بسیار بالای تاریخی دید!
آس بادهای نشتیفان بر خلاف آسیاب های بادی که معمول است پره‌های دایره‌ای شکل نداشته و چرخش آن ها نیز به صورت دایره‌ای حول محور مرکز خود نیست و این آسیاب‌ها به صورت پره‌هایی ایستاده و آسیاب‌هایی ایستاده بوده که پره‌های آن به صورت عمودی حول محوری استوانه‌ای شکل و تماما چوب با ساختاری ساده به طبقه زیرین و بر روی سنگ‌های آسیاب متصل می شود. 
وزش بادهای موسمی و دایمی ۱۲۰ روزه این ناحیه دلیل خوبی برای ساخت آن‌ها در این روستا و در زمان صفویه بوده است و بدیهی است که در زمان خود رونق خوبی برای آسیابان آن‌ها داشته است. نام نشتیفان نیز از همین روی و به جهت وزش بادهای زیاد در این منطقه بر روی این روستا گذاشته شده است که به معنی نیش طوفان است.
آس باد‌های نشتیفان با شماره ۷۴۹۰ در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و توسط سازمان میراث فرهنگی نیز به نوعی مرمت و باز سازی شده ولی اهمیت آن ها نه تنها برای آن سازمان و بلکه برای مردم ساکن در این شهر نیز روشن نیست! اهمیتی که اگر به درستی به آن پرداخته شود، می‌توان از آن به عنوان قطبی در صنعت توریست و گردشگری شرق ایران نام برد. همان‌گونه که ذکر شد در نشتیفان بقایای ۴۰ آس باد وجود دارد که بعضی از آن‌ها نیز توسط سازمان میراث فرهنگی مرمت شده‌اند که متاسفانه این مرمت‌ها تنها به دلیل بازسازی آن‌ها انجام شده و از بحث زیباشناسی با بقیه آس بادها و پره‌های آن ها تفاوت دارد چرا که ساختار پره‌های به جا مانده از دوران قدیم به صورت الوارهایی نامنظم و به وسیله باد فرسایش داده شده و بی رنگ و رو است در صورتی که با مرمت حاصله پره‌های جدید این آس بادهای مرمت شده خیلی منظم و با الوار یک دست بوده و علاوه بر آن رنگ چوب بکار رفته در آن ها با چوب‌هایی که از زمان صفوی به جا مانده تفاوت زیاد دارد! 
بنای این آس بادها و اطاقک زیرین آن که با درب کوچکی می‌توان به محوطه زیرین و کارگاه آرد شدن گندم وارد شد دقیقا پشت به مسیر بادهای موسمی بوده که با توجه به این که این بناها در کنار هم و به صورت خطی و فشرده قرار گرفته که با این جای گیری خطی بر استحکام مجموعه در هنگام وزش بادهای سهمگین سیستان افزوده خواهد شد و همه این ها حاکی از هوش و ذکاوت سازندگان و درایت آنها است که با علم و دانستن نحوه وزش باد‌ها و سمت آن اقدام به ساخت آن‌ها کرده است. 
متاسفانه این آس بادها علاوه بر آنکه در حال تخریبی تدریجی می‌باشند حتی به صورت نمادین نیز برای زنده نگه داشتن این حرفه کاری صورت نمی‌گیرد و تنها اکنون یکی از این آس بادها توسط پیرمردی که شاید تنها بازمانده از آسیابان‌های این منطقه است چرخانده می‌شود و توضیحات مرد پیر و مهربان نشتیفانی را می‌شود شنیده و طرز کار این آس بادها را از نزدیک دید.
در پشت این آس بادها و بر روی تپه ای که زمانی مشرف به روستای قدیم بوده گورستانی با تخته سنگ‌های بلند و افراشته بر سر هر قبر وجود دارد که بدون هیچ علامت یا نوشته و تاریخی ذهن بازدید کننده را درگیر خود می‌سازد و اهالی نیز از قدمت آن خبر نداشته و پیرترین فرد شهر هم به خاطر دارد که از کودکی این قبرستان وجود داشته است‌! و فقط این را بازگو کرده که قبر‌ها متعلق به بزرگان و فرهیختگان بوده است.