گردشگر طبیعت از طبیعت می آموزد. در طبیعت موضوعات مختلفی وجود دارد که بخشی مهمی از آن گیاهان هستند. علاقمندان زیادی در جهان هستند که می‌خواهند دانش خود را در این زمینه بالا ببرند. تا چندی پیش تنها گروه‌های گیاه شناس حرفه‌ای به دنبال شناسایی گیاهان بودند و از مطالعه و شناخت آنها لذت می‌بردند ولی اکنون افراد غیر متخصص نیز به این موضوع علاقمندان شده‌اند.
مناطق رویش گیاهی کشور در سه منطقه قرار دارد:
1- منطقه هیرکانی که حاشیه جنوبی دریای خزر را در بر گرفته است.
2- ایرانو تورانی که در ناحیه میانی کشور واقع شده است.
3- نوبوسندی که در در جنوب کشور قرار دارد. این مناطق ویژگی های متفاوتی دارند که این مسئله تنوع ویژه‌ای برای پوشش گیاهی این حوزه‌ها ایجاد کرده است. در این مناطق گیاهانی متفاوت با خواصی متفاوت می روید.
در ایران تنوعی از نظر نواحی رویشی گیاهی داریم. این تنوع به ویژه در ناحیه ایرانو تورانی مراکز تمرکز گونه های گیاهی وجود دارد. مانند مناطق آذربایجانی و قفقاز در شمال غرب ایران، کویر مرکزی، البرز، خراسان و آسیای مرکزی، ایران مرکزی و زاگرس که بخش‌هایی از این مناطق به علت دارا بودن تنوع گیاهی به عنوان Hot spot یا مناطق اکولوژیکی شناخته می شوند و توسط سازمان های بین المللی از نظر حفاظت بسیار مورد توجه قرار گرفته اند که می‌تواند برای بوم گردشگری (اکوتوریسم) مورد توجه و برنامه‌ریزی قرار بگیرد.
منطقه ایرانو تورانی
نام این منطقه ثبت جهانی شده است که از ترکیه و ایران آغاز می شود و تا چین ادامه می‌یابد ولی بخش مربوط به ایران ویژگی خودش را داراست و تنوع قابل توجهی دارد. در ایران به طور کلی حدود 10 هزار گونه گیاهی داریم (در مقایسه با کل گیاهان قاره اروپا که 88000 گونه است رقم قابل توجهی است) که 20% این گیاهان خاص کشور ماست و در کشورهای دیگر وجود ندارد. حدود 80% گیاهان ایران در منطقه ایرانو تورانی واقع شده است، ناحیه آذربایجان (ارسباران) و قفقاز از مناطق ویژه تنوع گیاهی جهان محسوب میشود. جنگل های خزان کننده خزری در البرز شمالی گسترش پیدا کرده‌اند. این جنگل‌ها بسیار قدیمی و از بقایای دوره سوم زمین شناسی هستند که از عصر یخبندان تاکنون پا بر جا مانده‌اند.
کویر مرکزی ایران حالت ویژه ای دارد بین فلاتی که دور تا دور آن را کوه‌ها فرا گرفته است این منطقه به مثابه جزیره ای شده که با کویرهای شمال آفریقا و آسیای شمالی تفاوت هایی دارد.
منطقه آذربایجان بیشتر گوزن دار است. آذربایجان تا زنجان و همدان و اردبیل و آذربایجان شرقی و غربی را در بر می گیرد. منطقه البرز شامل ارتفاعات و شیب‌های جنوبی البرز است. خراسان شمالی و رضوی درمنه زار است و پسته وحشی از گیاهان ویژه آن محسوب می شود که با شمال غرب کشور متفاوت است. در کویر مرکزی گیاهان نمک دوست و شن دوست و خشکی پسند را داریم. در جنگل غرب بلوط وجود دارد که از نظر وسعت در زاگرس وسیع‌ترین جنگل ایران است ولی این جنگل‌ها جوان هستند و عمر آنها کم‌تر از 10 هزار سال قدمت دارد. در 10 هزار تا 7 هزار سال قبل تغییزات آب و هوایی در زمین رخ داده است که باعث ایجاد تغییراتی در پوشش گیاهی ایران نیز گشته است در مطالعات گرده شناسی از جمله در منطقه زریوار مطالعه شده و اطلاعات آن در مقالات ارائه شده است. سلسله جبال البرز جنگل‌های کیکم و بادام را در خود جای داده که با زاگرس متفاوت است. ناحیه صحاراسندی ناحیه گرمسیریب است که با خرما و نخل بومی به نام داز شناخته می شود. کنار، کهور، کرت و آکاسیا از گیاهان این ناحیه است. این ناحیه شامل زمین های گسسته ای است که گونه‌های خاصی از گیاهان را در خود جای داده است.
موضوع جالب توجه دیگری از منظر بوم گردشگری وجود دارد که دانش قوم گیاه شناسی نامیده می شود. این دانش دانش مردم است که در طول زمان سینه به سینه نقل شده و در هیچ جا مکتوب نیست. امروزه به فکر افتاده‌ایم که از مردم یاد بگیریم و اطلاعات آنها را مکتوب کنیم و در اختیار مردم قرار دهیم. در این دانش گیاهان مختلفی توسط مردم بومی شناخته می شوند از جمله غذاهای محلی که از این گیاهان برگرفته شده است، گیاهان دارویی که طب سنتی و بومی را در مناطق مختلف شکل داده است، گیاهانی که مواد اولیه صنایع دستی مثل چوب یا حصیر را تشکیل می‌دهد، رنگ های طبیعی که از گیاهان گرفته میشود و در گلیم و قالی استفاده میشود، صمغ گیاه که مثلا کتیرا تولید می کند و …
در کنار این قوم گیاه شناسی تنوعی از گیاهان کشاورزی را هم می‌توانیم داشته باشیم که مورد توجه بوم گردشگران خواهد بود. انواع سیب، انگور، انار، هلو، زغال اخته، زردآلو، زرشک و … خاص ایران است و در این زمینه حائز اهمیت است.
ایران دارای تنوع گیاهی است که گونه‌های خاصی را شامل می شود که در این جا به چند مورد اشاره می شود. گون‌ها پر تنوع‌ترین گیاهان ایران هستند. از 2000 گون که در جنوب غرب آسیا وجود دارد 1000 تا در ایران زیست می کنند. جنس هزار خار 220 گونه دارد که انحصارا در فلات ایران دیده می شود.
گیاه کلاه میر حسن حدود 100 گونه در فلات ایران دارد که در هیچ جای دیگر نیست.
25 گونه انحصاری بادام در فلات ایران و قفقاز است که منشاء بادام‌های زراعی و تنوع زیستی آنها هستند به همین دلیل ایران از مهمترین مراکز تولید بادام است. همین طور در مورد گلابی وحشی که 15 گونه در ایران وجود دارد.
مهمترین گیاهی که از عصر کشاورزی در زندگی انسان نقش دارد گندم است جد گندم به نام Agilops در ایران 12 گونه دارد. به این ترتیب ایران تقریبا پر تنوع ترین کشور از نظر ژن گیاهی در زمینه گندم است که می تواند گونه‌های گندم را اصلاح کند ولی متاسفانه این موضوع تاکنون گندم را اصلاح کند ولی متاسفانه این موضوع تاکنون چندان مورد توجه نبوده است. جنسی از خانواده پامچال بنام دیونیزیا 30 گونه در ایران وجود دارد که در هر کوه زاگرس یک گونه خاص از این پامچال صخره‌ای قابل مشاهده است. گیاهان دیگری خاص ایران هستند مانند انار، پسته، گیاهان، لاله واژگون که در زاگرس در اردیبهشت می روید و خاص زاگرس است.
تعداد گونه های دیگری از لاله واژگون در زاگرس داریم (25 گونه). پیاز این گیاه در قرن 16 از ایران به اروپا رفت، این گیاه تا قرن 18 انحصارا در اختیار دربار بریتانیا قرار داشت و در قرن 18 امتیاز هر پیاز آن 6 میلیون لیره به کشورهای دیگر فروخته می شد. متاسفانه شنیده شده که ایران هم این پیاز را می‌خرد در حالی که ایران می‌تواند خود از صادر کنندگان مطرح این گیاه باشد. زنبق‌ها و لاله‌ها هم در ایران جایگاه ویژه‌ای دارند.
به هر حال با یک برنامه ریزی دقیق می‌توان به جوامع محلی از قبال گیاهان بومی سود رساند تا به جای این که آنها این گیاهان را از طبیعت جدا کنند آن را تولید کرده و در اختیار بوم گردشگران قرار دهند.
در اینجا به تقویم سفرهای که می تواند برای مشاهده گیاهان در طبیعت مورد استفاده قرار گیرد توجه کنید.
سفر به جنوب بلوچستان اسفند و فروردین.
کلوت ها اسفند تا اردیبهشت
زاگرس جنوبی از کرمانشاه تا فارس نیمه دوم فروردین تا نیمه خرداد.
کویر مرکزی فروردین و اردیبهشت و نیز شهریور و مهر که گیاهان در این زمان به میوه می نشینند.
آذربایجان اردیبهشت تا تیر،
خراسان اردیبهشت تا تیر،
البرز مرکزی اردیبهشت تا خرداد، ناحیه خزری فروردین و اردیبهشت و نیز پاییز که رنگ های متوعی از گیاهان قابل مشاهده است.
خیلی ممنون از مطالب مفیدتون واقعا سایت کویرها و بیابانهای ایران عالی ه