انواع روباه

روباه ( ثعلب ) جانوری معروف و از خانواده سگ سانان و از گوشتخواران کوچکی است که از لحاظ جثه و مخصوصا دم بلند و پرمو معروف است … طول دم بین 60-40 سانتیمتر است و 42 دندان دارد . طول عمر روباه به طور دقیق معلوم نیست ولی گفته می شود که حدودا 12 سال است .
روباه به رنگهای گوناگون دیده می شود . دم کلفت او با موهای کرکی ، هم او را زیبا کرده و هم کاربردهای دیگری دارد. با این دم در هوای سرد می تواند پاها و بینی خود را بپوشاند و با به حرکت درآوردن آن پیام هایی را برای روباهان دیگر بفرستد . در ناحیه زیر دم غددی با ترشحات بسیار بد بو وجود دارند و موجب فرار جانورانی می شوند که دشمن روباه هستند.
روباه در طبیعت دشمنان فراوانی دارد و گوشتخوارانی چون گرگ ، گربه های وحشی ، خرس و همچنین پرندگان شکاری مانند عقابها و جغد بزرگ به روباه حمله کرده و او را شکار می کنند . شکارچیان گاهی روباه را برای دم ، پوست پرمو و نرمش به دام می اندازد و دربعضی از نقاط دنیا از گوشتش هم استفاده می کنند . بیشتر روباهان تنها زندگی و شکار می کنند و هنگام پرورش توله ها زندگی مشترک دارند. روباه حیوانی است که خیلی سخت به تله می افتد و گاهی اوقات پای خود را که در تله افتاده به وسیله دندان قطع نموده و از تله نجات پیدا می کند.
در ایران چهار گونه روباه وجود دارد:
1) روباه معمولی Vulpes Vulpes
2)روباه ترکمنی Vulpes Corsac
3) روباه شنی Vulpes Vulpelli
4) روباه افغانی Vulpes Cana

روباه معمولی (‌روباه قرمز )

نام علمی : Vulpes Vulpes
نام انگلیسی : Red Fox

این روباه از گونه های دیگر بزرگتر است و به روباه قرمز معروف است و در شمال آمریکا ، اروپا ، آسیا ، شمال آفریقا و استرالیا دیده می شود . طول سر و بدن 85-60 سانتیمتر و طول دم 50-45 سانتیمتر است و در ایران معمولا به رنگ فلفل نمکی است که کمی به قرمز تمایل دارد و درتیره پشت پر رنگ تر و در پهلو روشن تر دیده می شود . دور چشم ها متمایل به قرمز یا قهوه ای روشن و پشت گوش ها قهوه ای تیره متمایل به سیاهی است . پهلوهای بدن تا حدود زیر شکم ، خاکستری مخلوط با قهوه ای روشن و در بعضی قسمتها متمایل به سفید و در زیر شکم تیره تر و در وسط سایه ای از سیاهی یا قهوه ای تیره دیده می شود.
روباه قرمز از پرندگان ، جوندگان ، خرگوش ، قورباغه ، ماهی ، خرچنگ ، حلزون ، حشرات ، کرمها ، گیاهان و میوه جات تغذیه می کند. این روباه در جنگلها و کشتزارها زندگی می کند، جنگل ها جای خوب و امنی برای لانه سازی روباهان است . درکشتزارها ، خرگوش ، موش و پرندگان را می تواند شکار کند. فصل جفت گیری از اواسط زمستان تا اوایل بهار است ، دوران آبستنی روباه ماده 63- 51 روز و تعداد توله ها از 3 تا 8 و معمولا 4 تا می باشد.

پراکندگی در ایران
روباه معمولی در اکثر نقاط ایران دیده می شود ( سواحل جنوب ایران ، آذربایجان ، گرگان ، فارس ، خراسان و خوزستان ) . سیاهی نیمه بالایی پشت گوش و سفیدی انتهاتی دم ، او را از سایر روباه های ایرانی مشخص می کند.

روباه ترکمنی
نام علمی : Valpes Corsac

از روباه معمولی کوچکتر ولی پاها نسبتا بلندتر است . طول بدن 60 – 50 سانتی متر و اندازه گوشها 35-25 سانتی متر است . رنگ بدن به طور کلی خاکستری قرمز تا قهوه ای قرمز است و ناحیه شکم ، سفید رنگ یا متمایل به زرد می باشد . پشت گوش مانند روباه معمولی سیاه نیست بلکه خاکستری قرمز است . انتهای دم تیره و به رنگ قهوه ای یا سیاه است . این روباه شبها فعال بوده و در روز کمتر دیده می شود و اغلب در زمینهای سبز یا نیمه بیابانی و در داخل حفره هایی که به وسیله حیوانات دیگر مانند گوکن و روباه معمولی و حتی سنجاب کنده می شود زندگی می کند و گاهی هم خود لانه ساده ای حفر می کند و از جوندگان کوچک مانند موش آبی ، همستر و موش معمولی و خرگوش تغذیه می کند و در تابستان پرندگان یا تخم آنها را می خورد و به طور کلی حیوانات دیگری مانند سنجاب زمینی ، خارپشت و حشرات و بعضی از گوشتخواران کوچک را شکار می کند.
فصل جفت گیری اواسط زمستان است . دوران حاملگی احتمالا 2 ماه و تعداد بچه ها 6-2 فرزند می باشد . بچه ها تا پاییز یا بهار سال بعد نزد مادر خود می مانند.

پراکندگی در ایران
این روباه بیشتر در دشتهای گرگان و خراسان و مخصوصا نزدیک به مرز ترکمنستان و ایران دیده می شود. دم و گوش کوتاه و همچنین رنگ بدن ، این روباه را از سایرین مشخص می کند.طول دم کمتر از نصف طول سر و بدن ، طول گوش کمتر یا مساوی نصف طول پای عقب است .

روباه افغانی یا روباه سیاه
نام علمی : Vulpes Cana
نام انگلیسی : Black Fox

جثه این روباه کوچک است . طول بدن حدود 50 سانتیمتر و طول دو 41-33 سانتیمتر می باشد . موهای انبوه و بلند و نرم و دم پر مو و ضخیم و گوشهای بلند دارد. سطح داخلی گوشها از موهای سفید پوشیده شده و پشت گوش ها مانند گونه قبل سیاه نیست و خاص شمال شرق ایران و همچنین بلوچستان است . رنگ بدن به طور کلی خاکستری ، نوک دم سیاه رنگ و پایین بدن سفید رنگ می باشد و دم کاملا بلندی دارد و از جوندگان ، خرگوش ، پرندگان و حیوانات کوچک دیگر و همچنین میوه جات تغدیه می کند.

پراکندگی در ایران
این روباه تا کنون در کوههای شرق خراسان و فراهان و موته واقع در اصفهان و فارس و زیستگاه های آزاد کرمان دیده شده است . این گونه علاوه بر کمیابی با توجه به روند تخریب زیستگاه ها وفقدان یک منطقه رسمی تحت حفاظت برای آن چه بسا بدون اینکه شناخته شود مورد شکار نیز قرار می گیردبه همین دلیل در ردیف گونه های آسیب پذیر جدی قرار دارد.

روباه شنی
نام علمی : Vulpes Vlpelli
نام انگلیسی : Sand Fox

Rueppell's fox که روباه شنی نامیده می شود و در شمال آفریقا و غرب آسیا دیده می شود . یکی از گونه های در معرض خطر انقراض در ایران است طول بدن این حیوان 52-40 سانتیمتر و وزن آن 5/3 -1 کیلوگرم است ،‌طول دم به 39-25 سانتی متر می رسد . این روباه به رنگ شن دیده می شود و در مقایسه با روباه معمولی ، جثه کوچکتر و گوش ها نسبتا بزرگتری دارد. پشت گوشها سیاه نیست و پشت بدن معمولا زرد مایل به نارنجی است ولی لکه سیاه رنگی در زیر چشمها دارد و دم ، زرد متمایل به قهوه ای و انتهای آن سفید است . در بین پنجه های دست و پا موهای بلندی دارد. این روباههای کوچک صدای WOW از خود در می آورند . در مناطق کویری روباه شنی فراوان است و دلیل آن شرایط زیست محیطی مناسب مثل حیوانات قابل شکار و غذای فراوان است . این روباه بسیار زیرک است و لانه او به طور معمول چند دهانه دارد که از این دهانه ها برای گریز از دست دشمنان استفاده می کند و معمولا در اطراف لانه ، دالان های دیگری نیز حفر می کند تا در هنگام احساس خطر بتواند در این دالان ها مخفی شود. روباه شنی از خزندگان ، خرگوش ، قورباغه ، حلزون ، حشرات و کرمها ، گیاهان ( برگ و دانه های آبدار ) و میوه جات تغذیه می کند . در طول روز در درز شکافها و لانه های زیرزمینی استراحت می کند و در شب بیرون می آید و کمین گاهش را هر چند روز یک بار تغییر می دهد. البته در طول سالهای اخیر تعداد زیادی از آنها به عنوان آفت شکار شده اند . روباه ماده در اوایل فصل بهار به طور متوسط بین 2 تا 3 بچه به دنیا می آورد و گروههای اجتماعی کوچکی را تشکیل می دهند.

زیستگاه

زیستگاه حفاظت شده ندارند ، عمدتا آنها را به زیستگاههای کویری جنوب شرقی ایران و مرز افغانستان ( حاشیه هامون ) منسوب می کنند و تنها نشانه هایی که می تواند احتمال آسیب پذیری آن را نشان دهد ، تخریب زیستگاههای کویری و ناامنی در عرصه پراکندگی این گونه است و علاوه بر ایران ، در شمال آفریقا ، عربستان و افغانستان نیز یافت می شود .

معرفی چند روباه جهان

روباه خاکستری
نام علمی :Urocyon Cinereoargenteus
نام انگلیسی : Grey Fox
طول بدن : 81- 53 سانتیمتر
طول دم : 44-7 سانتیمتر
وزن : 7-3 کیلوگرم

روباه خاکستری را روباه درختی هم می نامند و در جنوب کانادا و شمال و جنوب آمریکا دیده می شود . روباه درختی می تواند با مهارت از تنه درختان بالا برود و بین شاخه ها تقریبا به چابکی یک گربه بپرد . معمولا در شب فعالند و از انواع حشرات و پستانداران کوچک تغذیه می کنند اما در فصول معینی از سال بیشتر از میوه ها و دانه ها استفاده می کنند . دارای یال گردن خاکستری تیره و کوچک و گردن ، پهلوها و پاها مختصری قرمز رنگ است و شکم و چانه سفید یا زرد نخودی می باشد . کمین گاه آنها یک لانه زیرزمینی قدیمی یا کنده یک درخت می باشد ، اما اغلب یک سوراخ درختی با 9 متر ارتفاع از سطح زمین را برای کمین گاه خود انتخاب می کنند.

روباه قطبی
نام علمی : Alopex Lagopus
نام انگلیسی : Arctict Fox
طول بدن : 55- 53 سانتیمتر
طول دم : 30 سانتیمتر
وزن : 4 کیلوگرم

روباه قطبی در شمال کانادا ، آلاسکا ، گیریلند ، شمال آسیا دیده می شود . این روباه از نظر رنگ دو نوع است روباه هایی که سفید هستند و تقریبا پوشش سفید رنگ یک دست دارند . این نوع در دشت های بی درخت پوشیده از گلسنگ نواحی قطبی و تپه های کوچک سبز دیده می شود . نوع دیگر که متداولترند و در مناطق ساحلی و پوشیده از بوته زندگی می کنند . خاکستری – قهوه ای کم رنگ بوده که در زمستان کمی هم رنگ آبی پیدا می کنند . روباه های قطبی گوشهای کوچک ، پوزه بی نوک و پاها و دم کوتاه دارند و از آنجاییکه در نواحی قطبی گرمای بدن سریع تر از دست می رود همه قسمتهای بدن به جز بینی از خز نسبتا ضخیمی پوشیده شده است . روباه های قطبی از موش صحرایی قطب شمال ، پرندگان ، تخم آنها ، خرچنگ ، حشرات ، خوک آبی ، میوه ، دانه و زباله های انسانی هم تغذیه می کنند و در فصول سرما خرسهای قطبی را تعقیب می نمایند تا از بازمانده غذای آنها که اغلب فک یا سگ دریایی است استفاده کنند . قطر پوشش تابستانی روباه های قطبی نصف پوشش زمستانی است .

روباه فنک
نام علمی : Vulpes Zerda
نام انگلیسی : Fennec Fox
طول بدن : 41- 24 سانتیمتر
طول دم : 31-18 سانتیمتر
وزن : 5/1 -1 کیلوگرم

این روباه در شمال آفریقا و غرب آسیا دیده می شود و کوچکترین روباه به شمار می آید . گوشهای نسبتا بلندی دارد و انتهای دم به رنگ سیاه است . کف پای خزدارش برای راه رفتن روی شن های گرم و نرم سازگاری یافته است. این روباه هنگام شب فعال است و از میوه ها و دانه ها ، تخم پرندگان ، موریانه ها و مارمولک ها تغذیه می کند . بعلاوه گروه هایی متشکل از 10 روباه یاحتی بیشتر را تشکیل می دهند و هر عضوی یک کمین گاه چند متری در زمین نرم می سازد و در روزها که هوا خیلی گرم است به حفره های زیرزمینی پناهنده می شوند . جفت یابی در ژانویه تا فوریه انجام می شود و 2 تا 5 بچه روباه در لانه به دنیا می آیند که تا 2 ماهگی مادر از آنها مراقبت می کند و در 11 ماهگی به رشد کامل خود می رسند. خز این روباه کرم تا زرد کم رنگ است و بخشهای زیرین بدن سفید است .

روباه گوش خفاشی

نام علمی : Otocyon Megalotis
نام انگلیسی : Bat – eared fox
طول بدن : 66-46 سانتیمتر
طول دم : 34-23 سانتیمتر
وزن : 5/4 – 2 کیلوگرم

این روباه در آفریقای جنوبی و غربی دیده می شود ، گوشهای بزرگ و صورت کوچک و پوزه نوک دار از مشخصات ظاهری روباه گوش خفاشی است . این روباه دندانهای غیر عادی دارد. با 8 دندان آسیایی بزرگ تعداد 48 دندان دارند که از هر پستاندار غیر کیسه دار بیشتر است . این روباه از حشرات و به طور خاص موریانه ها تغذیه می کند .

روباه کیت
( از خانواده روباه تیز پا )

نام علمی : Vulpes Macrotis
نام انگلیسی : Kit fox
طول بدن : 52-38 سانتیمتر
طول دم : 32-22 سانتیمتر
وزن : 3- 5/1 کیلوگرم

این روباه در نقاط غربی تر آمریکا دیده می شود و از نظر ظاهر و نحوه زندگی مشابه Swift Fox است و گوشهای بلندتر و نزدیک تر بهم و سری لاغرتر دارد و به 3 رنگ خاکستری قهوه ای روشن و متوسط و تیره دیده می شود و سازگاری او با محیط از چمن زارهای سرسبز تا شرایط بیابانی تغییر می کند و همه چیز خوارند.

روباه تیز پا

نام علمی : Vulpes Velox
نام انگلیسی : Swift Fox
طول بدن : 53-38 سانتیمتر
طول دم : 26-18 سانتیمتر
وزن : 3-5/1 کیلوگرم
این روباه بیشتر در نقاط شرقی آمریکا دیده می شود و به عنوان گونه جداگانه از Kit fox شناخته می شود ، رنگ بدن این روباه مشابه Kit fox است اما در قسمتهای بالای تنه خاکستری تر و در قسمتهای زیر تنه نارنجی – نخودی رنگ است . دم پر پشتی دارد و انتهای دم به رنگ سیاه است . دو گونه Swift fox و Kit fox لانه خود را به عمق 1 متر با تونلی به طول 4 متر حفر می کنند.
دوره جفت یابی از دسامبر تا اواخر ژانویه است و دوره حاملگی روباه ماده 50 تا 60 روز است .

روباه کولپئو

نام علمی : Pseudalopex Culpaeus
نام انگلیسی : Culpeo fox
طول بدن : 120 – 60 سانتیمتر
طول دم : 45-30 سانتیمتر
وزن : 5 تا 5/13 کیلوگرم
در جنوب و غرب آمریکا دیده می شود و در دشت های سرسبز و چمنزارها زندگی می کند . این روباه قوی و بلند در همه جا برای استفاده از خزش شکار می شود و از جوندگان و خرگوش ، پرنده و تخم هایشان و دانه های فصلی تغذیه می کند .پشت و شانه های این روباه خاکستری رنگ و سر و گردن و گوشها و پاها گندم گون تر است و دارای دم کرکی و پرپشت و بلند است که انتهای آن سیاه رنگ می باشد.

روباه خرچنگ خوار

نام علمی : Cerdocyon thous
نام انگلیسی : Crab – eating fox
طول بدن : 64 سانتی متر
طول دم : 29 سانتی متر
وزن : 8- 5 کیلوگرم

این روباه در غرب ، جنوب و شمال آمریکا دیده می شود و از خرچنگ های ساحلی آب شیرین تغذیه می کند و البته از ماهی ها ، جوندگان ، خزندگان ، پرندگان و کرم حشرات و میوه جات هم تغذیه می کند . بدن این روباه خاکستری – قهوه ای و صورت و گوشها و پاهای جلویی قهوه ای مایل به قرمز با کمی سفید در اطراف است و نوک گوشها و دم و پشت پاها سیاه می باشد و معمولا هنگام شب فعالند

داستانهایی از حیله گری روباه

از پیامبر (ص) روایت شده است که فرمودند : محیل ترین حیوانات همین روباه است . روباه درنده ای ترسو و در عین حال بسیار حیله گر و مکار است . یکی از حیله های روباه این است که خود را به مردن می زند ، شکمش را پرباد می کند و پاهایش را بالا می آورد به طوری که همه او را مرده تصور کنند اما همین که جانوری به او نزدیک می شود حمله می کند ولی این حیله در مورد سگ شکاری کاری نیست .
از روباه پرسیدند : چگونه است که از سگ هم تندتر می دوی ؟ گفت :‌من به خاطر خودم می دوم و سگ به خاطر دیگری . روباه جانوری بسیار چابک و زیرک است به بعضی افراد به دلیل هوشیاری و فتنه گری لقب روباه داده شده است ، مثل مرحوم شیخ راشد بن سعید آل مکتوم حاکم پیشین دبی که به او لقب " ثعلب الخلیج " یعنی ( روباه خلیج فارس ) داده بودند و دیگری مارشال اروین رومل ( روباه صحرا) که یکی از مشاهیر سران ارتش آلمان نازی د رجنگ جهانی دوم در سال 1941 میلادی بود که بعد از چند عملیات در صحرای آفریقا لقب « روباه صحرا » به او داده شد .
نمونه های زیادی از مکر و فریب روباه هنگام شکار دیده شده است . بعضی از آنها برای شکار مرغابی خود را به داخل آب رودخانه می اندازند و با مخفی کردن پوزه به وسیله برگها ، به مرغابیهای وحشی نزدیک شده و آنها را شکار می کنند و برای شکار خرگوش و پرندگان دیگر ، روباه به وسیله بازی و حرکات جالب شکار را به طرف خود جلب کرده و با یک جست و خیز سریع ، نزدیکترین جانور را شکار کرده و طعمه خود می سازد . شکارها به خصوص خرگوش را از ناحیه گردن مورد حمله قرار می دهد همچنین در بعضی اوقات برای گرفتن جوجه و تخم ها به مرغ های خانگی حمله می کند و در تابستان به مزارع حمله کرده و گوجه و آلو می خورد. معمولا غذای زیادی را در محلی زیر خاک مخفی نموده و در موقع احتیاج به تنهایی یا با روباه های دیگر برای استفاده به آن مراجعه می کند .