بازار قم با مجموعه ای از راسته ، چهار سوق ، سرا و تیمچه ، جزیی از بافت قدیم شهر قم به شمار می رود . این مجموعه شامل دو راسته ی سر پوشیده با پوشش گنبدی است . سرپوشیده بودن بازار یک سو به سنت معماری بازار باز می گردد وازسوی دیگر به خاطر گرمای شدید تابستان و سرمای شدید زمستان وناشی از هوای کویری قم است .
تهویه و نور رسانی بازار از طریق در یچه هایی که در پوشش گنبدی آن تعبیه شده صورت می گیرد. این دریچه ها در بالای گنبد به شکل دایره و در دو طرف آن قرار دارند و به شکل قلب مشاهده می شوند . ترکیب نوری که از سقف می تابد وحجم گنبدی سقف ، فضایی دلنشین به وجود می آورد.
مصالح ساختمانی مورد استفاده در بازار قم با توجه به امکانات محیطی از خشت، آجر، گل وسنگ فراهم آمده است .
علاوه بر بخش سرپوشیده ، بازار قم دارای سراهایی نیزاست که مجتمع تجاری بدون سقف هستند و معمولاً به تجارت عمده می پردازند. این سراها در حقیقت همان کاروانسراهای دیروز هستند و شمار و وسعت آنها نشان دهنده اهمیت اقتصادی آنها است.
بخش های وسیعی از بازار قم یعنی بازار کهنه در دوران صفویه و در پیرامون مسجد جامع بنا شد و تا پایان دوره قاجاریه بناهایی که بدان نیاز بود درآن جای گرفت . در دوران ناصرالدین شاه بازار قم روبه گسترش نهاد و " بازارنو" احداث شد ودر دو سوی این راسته نو، بناها ی تازه ای مثل تیمچه بزرگ ساخته شد . درسال های نخست دوره پهلوی نیز برمبنای ضرورت های تجاری موجود، بخش هایی به بازار نو افزوده شد.
این بازار ابتدا به صورت خطی و به شکل یک پارچه ساخته شد وازمیدان کهنه تا پل علیخانی ادامه داشت . بازارقم تیمچه ها ، سراها و… دیگری را هم در بر می گرفت . حدود پنجاه سال پیش به موازات توسعه شهر قم و به دلیل احداث خیابان های جدید، بازار به چند بخش تقسیم شد وقسمت هایی از آن برای همیشه از میان رفت . درحال حاضر از بازار قدیم قم ، دوبخش " بازار کهنه " و" بازار نو" برجای مانده که هر کدام از این بازارها حدود یک کیلومتر طول دارد. مساجد موجود در بازار قم با توجه به مقدم بودن وظایف مذهبی مسلمانان بر دیگر امور، کاربری خود را ازگذشته های دور تاکنون حفظ کرده اند. علاوه برمسجد جامع که نزدیک بازار کهنه قرا ر دارد، در بازارکهنه ونو تعدادی مسجد بزرگ و کوچک با فاصله های اندک برای تأمین نیازهای معنوی کسبه و بازاریان و مشتریان و ساکنان اطراف بازار وجود دارد تا با شنیدن بانگ اذان در کوتاه ترین زمان به ادای نماز بپردازند
اساساً مسجد در بازار قم به عنوان معبری برای وارد شوندگان مطرح است تا با ذکر و یاد خدا وارد بازار شوند و هنگام نماز، یاد خداوند آنها را از کم فروشی ، تقلب وبی عدالتی باز دارد. همین امر موجب حضور توام بازار ومسجد طی قرون متمادی شده است. مسجد روابط روحی و معنوی حیات اجتماعی را تأمین می کند و بازار، روابط اقتصادی جامعه را حیات می بخشد.
مساجد موجود در بازار قم عبارت اند از :
مسجد مسگرها ، مسجد ملا جعفر ، مسجد امام حسین (ع) ، و دو مسجد بدون نام دیگر در بازار نو و مسجد نجارها ، مسجد رضویه ، مسجد میدان کهنه ( پامنار) و دو مسجد نماز خانه ای در بازار کهنه.
درنتیجه ی تحولات اجتماعی – اقتصادی دهه های اخیر، به تدریج کالبد سنتی بازار متحول شده و فضاهای جدید و آراسته ، بافت سنتی بازار را برهم زد ه است . در بازار نو سه پاساژ" قائم "، " حجت " و" بوعلی سینا " جایگزین بخش هایی از بناهای قدیمی شده اند.
