مجموعه تاریخی شوکت‌آباد در فاصله 5کیلومتری شرق شهر بیرجند در مسیر جاده بیرجند-زاهدان واقع شده‌است. باغ عمارت شوکت آباد با مساحت حدود هشت و نیم هکتار در ده کیلومتری شرق شهرستان بیرجند، در جاده منتهی به زاهدان قرار دارد. بناهای احداث شده در این باغ به صورت متراکم در جبهه جنوبی و شرقی باغ ساخته شده اند. در جبهه جنوبی اتاق هایی به صورت منفرد جهت خدمه باغ و عمارت اصلی مخصوص حاکم و خانواده او و تالار تشریفات بود. این عمارت شامل فضاهای آیینه خانه، حوض خانه با سقفی گنبدی و مزین به رسمی بندی و مقرنس کاری، حمام، مطبخ، میان خانه و دالان های ارتباطی به مسیرهای مختلف است.
ورودی اصلی بنا و یا به عبارتی پیش خوان ورودی به صورت شکسته طراحی شده و به شکل هشت ضلعی است و گویای معماری بدیع و نوآوری در بناسازی قاجاریه محسوب می شود. از جمله تزیینات این بنا می توان به شکل کلی بنا با زوایای شکسته، رسمی بندی و قوس های کلیل آذری در بخش حوض خانه، آیینه کاری در یکی از اتاق ها، مقرنس کاری در سقف طاق نماهای تزیینی نمای خارجی بنا و انواع قوس های به کار رفته در بخش نارنجستان اشاره کرد. این بنا در دوره قاجاریه توسط امیر اسماعیل خان شوکت الملک ساخته شد و مصالح آن آجر، خشت خام، ملات گل، کاهگل، گچ و سنگ است و در حال حاضر از آن به عنوان موزه تاریخ طبیعی و سفره خانه سنتی استفاده می شود.
از نظر معماری فضاهای احداث شده در باغ و عمارت شوکت اباد دارای ویژگی های خاصی هستند که در دیگر نمونه های مشابه آن کمتر می توان یافت بطوریکه فضا سازی در این باغ با هماهنگی خاصی انجام پذیرفته است که بیانگر وجود طرح و نقشه از فبل تعیین شده برای ساخت بنا می باشد. این مجموعه نیز همانند سایر مجموعه‌ها شامل بخش‌های متعددی است که هر بخش تزئینات خاص خود را دارد، از جمله حوضخانه که دارای بیشترین ویژگی‌های معماری و تزئینی است. این قسمت دارای گنبدی بزرگ است که در مرکز آن یک کلاه فرنگی با پنجره‌هایی که از طریق آن بخشی از نور حوضخانه تامین شده تعبیه شده. از دیگر فضاهای مهم تشکیل‌دهنده این مجموعه می‌توان به اندرونی یا محل خصوصی خانواده حاکم اشاره کرد. این بخش که در جنوبی‌ترین قسمت مجموعه قرار گرفته از لحاظ معماری و طرح شباهت فراوانی به خانه‌های مسکونی واقع در بافت قدیم بیرجند دارد. از مهم‌ترین تزئینات این عمارت می‌توان به قاب‌های گچی ایوان اندرونی، رخبام‌های تزئینی و طاق‌نماهای اطراف حوضخانه اشاره کرد. در مجموع بناهای احداث شده به صورت متراکم بوده و در جبهه جنوبی مخصوص حاکم و خانواده او بوده است که بعضی از فضاهای داخلی جهت تشریفات و پذیرایی از میهمانان مورد استفاده قرار می گرفته است . بخش گسترده ای از باغ دارای درختان مختلف میوه و تزئینی می باشد . همچنین بعضی از فضاهای ایجاد شده در گوشه های عمارت اصلی الحاقی می باشد که بعدها به فراخور نیاز به آن اضافه شده است . همچنین روش معماری بکار رفته در احداث این عمارت به صورت طاق و تویزه بوده و گهواره ای بودن سقف بعضی از اتاقها حاکی از روش معماری ناحیه گرم و خشک است . بطور کلی عمارت احداث شده در جبهه جنوبی باغ شوکت آباد به صورت طولی و شرقی – غربی است که به لحاظ فرم نیز یکنواخت می باشد .
علاوه بر آن فرم بخشی در این عمارت نیز رعایت شده است بطوریکه میانه عمارت در نمای بیرونی از قسمت اصلی بیرون آمده و هشت ضلعی زیبایی را در نما بوجود آورده است و این شکل هندسی نیز در گوشه های اصلی این هشت ضلعی دوباره تکرار شده است .
نظرات بسته شده است.