باغ چشمه عمارت، بهشهر
این باغ عظیم و باشکوه در استان مازندران در قسمت جنوب شرقی باغتپه و باغشاه در محوطهای به طول حدود 410 متر و به عرض حدود 135 متر و فرم مستطیلی آن در جهت شیب زمین و به سمت شمال غربی، در زمان شاه عباس در بهشهر ساخته شدهاست.
در دامنه ارتفاعات جنوبى بهشهر چشمهسارهاى فراوانى وجود دارد. یکى از پرآبترین این چشمهها، چشمه عمارت است که امروزه بیش از نیمى از آب شهر را تأمین مىکند. در دورهٔ صفویه در این محل عمارتى در دو طبقه با نقشه مربع مستطیل به طول ۲۵ و عرض ۲۲ متر بنا شد. این بنا در اصل دو طبقه بود که اکنون تنها یک جرز از طبقه اول آن باقى مانده است.
در طبقه همکف و در مرکز بنا حوضى مربع شکل قرار دارد. روى این حوض سقف گنبدى با ابعاد گنبد تقریباً ۷ تا ۸ متر قرار داشت که فرو ریخته است. در چهار طرف هر ضلع حوض، صفهاى شکل گرفته و هر صفه داراى سه ورودى با نعل درگاه قوس هلالى و سه پنجره با طاق جناقى است.
راههاى اصلى دسترسى بنا از طریق چهار ایوانى است که دو به دو باهم قرینه هستند و در دو سوى آنها، اتاقهاى قرینه وجود دارد. بنا مزین به کاشىکارى و نقاشى در سردر ایوانها و داخل صفهها و اطراف طاقنماها بود.بناى چشمه عمارت که قابل مقایسه با عمارت شاه عباسى باغ فین کاشان و هشت بهشت اصفهان است، داراى ویژگىهایى در سیستم آبرسانى است و گردش و بازى با آب آن، در نوع خود در سطح کشور یگانه است؛ آب توسط کانالى به حوض مربع شکل وسط عمارت همکف، هدایت مىشود و از چهار طرف حوض به وسیله جوىها و حوضچهها به خارج روان شده و وارد چهار حوض خارج بنا مقابل ایوانها مىشود. از آن پس آب در جوىهاى پیرامون بنا سرازیر و به صورت پلکانى و آبشارها کوچک در مقابل جوىها حرکت مىکرد و با انشعابات فرعی، براى آبیارى قسمتهاى مختلف باغ از طریق نهرهاى اصلى به خارج باغ هدایت مىشد.
با توجه به بررسىهاى به عمل آمده، آب با استفاده از قوانین فیزیکى و از طریق تنبوشههاى سفالى به طبقه بالا و به حوضچه پخش آب هدایت مىشد و سپس با استفاده از همین تنبوشهها وارد چهار حوضچه واقع در صفههاى طبقه اول شده و از بالا به صورت آبشار به چشمه وسط و چهار حوض بزرگ محوطه سرازیر مىشد.
با توجه به متون تاریخى سقف این بنا حدود دویست سال پیش فرو ریخته و بر اثر مرور زمان و عوامل اقلیمى و تخریبهاى انسانى به شدت آسیب دیده است. سازمان میراث فرهنگى مازندران در سال ۱۳۷۸ برنامههاى پیگردى بنا و کاوش محوطه و مرمت و بازپیرایى آن را آغاز نمود و انجام عملیات کاوش و خاکبردارى منجر به کشف آبراهههاى داخلی، سکوها، حوضها، جوىها و گذرهاى آجر فرش اطراف بنا و شناسایى سیستم آبرسانى و گردش آب در طبقه اول شده است. بازسازى سقفهاى فرو ریخته دو اتاق جبهه غربی، مرمت نعل درگاههاى ورودى و پنجرهها و ایوانها، آبراهههاى داخلى و خارجى و حوضهاى اطراف بنا از مهمترین اقداماتى بود که تا کنون انجام شده است.
ادامه عملیات کاوش و بازسازى نهایى بنا در سالهاى آتى به منظور کاربرى علمی، فرهنگى و نوعى سرمایهگذارى استراتژیک و هدفمند در صنعت گردشگرى و خودکفایى اقتصادى بسیار حائز اهمیت و از اولویت خاصى برخوردار است.