بیابانهای استان قزوین از جنبه خاکشناسی

منابع و قابلیت اراضی استان قزوین

– واحد اراضی 6.1

شامل اراضی پست و شور مسطح و گود دارای شیب کمتر از 1% می باشد. خاک ها عمیق و سنگین با شوری متوسط تا زیاد و زهکشی نامناسب هستند. سطح آب زیرزمینی بالا و شور بوده و خاک ها از رده Solonchoks می باشند. این اراضی در جنوب شرقی استان و در اطراف ناحیه دشت جزیره قرار دارند.

– واحد اراضی 7.1

شامل دشت های سیلابی مسطح و شور دارای آبراهه های متعدد ،کم عمق و سیلابی می باشد. شیب این ناحیه کمتر از 5/0 درصد بوده و دارای خاک های عمیق با شوری خیلی زیاد و بافت سنگین است. سطح آب زیرزمینی بالا بوده و خاک ها از رده Gleyic solonchoks می باشد. ناحیه مذکور در دشت جزیره در جنوب شرقی استان و در محل خروجی رود شور از استان قرار دارد.

– واحد اراضی 8.1

این واحد شامل وا ریزه های باد بزنی شکل سنگ ریزه دار و با شیب ملایم 6-2% می باشد. دارای خاک های کم عمق با سنگ ریزه زیاد و بافت سبک تا متوسط می باشد که در بعضی قسمت های بر روی تجمع سنگ و سنگ ریزه قرار دارد. مواد مادری آهکی بوده و خاک های آن از نوع Calcaric regosols

می باشد. این واحد با وسعت نسبتاً کم در حاشیه جنوبی دشت قزوین بطور پراکنده قرار دارد.

– واحد اراضی 8.2

این واحد از وا ریزه های باد بزنی شکل سنگ ریزه دار با شیب ملایم 5-1 درصد تشکیل شده است. دارای خاک های نسبتاً عمیق با سنگ ریزه متوسط و بافت متوسط تا ریز است که بر روی سنگ ریزه و تجمعی از مواد آهکی و گچی قرار گرفته است. خاک های این واحد از رده Calcaric regosols می باشد. این واحد عمدتاً در سه ناحیه ذیل مشاهده می شوند.

1- جنوب دشت قزوین در جنوب و جنوب غربی بوئین زهرا

2- شمال غربی دشت قزوین بصورت نواری نسبتاً باریک در شمال و شمال شرقی آبیک

3- بصورت نواری در شمال جاده تاکستان به ابهر

– واحد اراضی 9.2

این واحد از آبرفت های باد بزنی شکل سنگ ریزه دار دارای شیب 3-1% است که دارای خاک های کم عمق تا نسبتاً عمیق می باشد بافت آن متوسط تا ریز بوده و بر روی سنگریزه های مدور قرار گرفته است و خاک های آن Calcaric fluvisols می باشد.

– واحد اراضی 7.2

شامل دشت های سیلابی مسطح و شور با آبراهه های سیلابی متعدد می باشد. شیب این واحد 5/0-0 درصد بوده و از خاک های عمیق و سنگین با شوری و قلیائیت زیاد تشکیل شده است، سطح آب زیرزمینی نسبتاً بالا بوده و خاک های آن از رده Gleyic solonchaks و Solonetz می باشد. این واحد از وسعت نسبتاً کمی برخوردار بوده و عموماً در مجاورت رودخانه خر رود قرار دارد.

– واحد اراضی 4.1

این واحد شامل دشت های دامنه ای با شیب ملایم و پستی و بلندی کم می باشد. شیب این واحد 5-2 درصد بوده و از خاک های عمیق با بافت زیر که عموماً بدون سنگریزه است تشکیل شده و بر روی تجمعی از مواد آهکی قرار گرفته است. این واحد خاک های رده Calcic cambisols را دارا می باشد. این واحد نزدیک به 15 درصد استان را تشکیل داده و عمدتاً در حاشیه شمالی و غربی دشت قزوین مشاهده می شود.

– واحد اراضی 4.2

این واحد شامل دشت های دامنه ای و تراس های حاشیه رودخانه ای نسبتاً مسطح می باشد. خاک های این واحد نسبتاً عمیق تا عمیق بوده و دارای بافت متوسط تا ریز است که بر روی لایه شن و سنگریزه قرار گرفته است. خاک های این واحد از رده Calcaric fluvisols می باشد. این واحد مساحت کمی داشته و کمتر از 2 درصد استان را شامل گردیده و در جنوب شرقی استان مشاهده می شود.

– واحد اراضی 2.1

این واحد شامل تپه های نسبتاً مرتفع با قلل نسبتاً تیز است که از سنگ های سخت آهکی، دگرگونی و آذرین با شیب 20 تا 100% تشکیل شده است. عموماً لخت و بدون پوشش خاکی بوده و در بعضی قسمت ها خاک بسیار کم عمق سنگلاخی دیده می شود. خاک های این واحد از رده lithosols می باشد.

– واحد اراضی 2.2

این واحد از تپه های با قلل مدور و فرسایش متوسط تشکیل شده است، که خاک آن بر روی مواد آهکی، دگرگونی و خاکستر های آتشفشانی قرار گرفته است. شیب این واحد از 12 تا 50 درصد متغیر بوده و خاک های آن کم عمق تا نسبتاً عمیق و سنگریزه دار می باشد که بر روی تجمعی از مواد آهکی قرار گرفته است. این واحد خاک های متعلق به رده Calcaric regosols و Lithosols را دارا می باشد.

– واحد اراضی 2.4

این واحد شامل تپه های شدیداً فرسایش یافته و بریده بریده می باشد، که از مارن های نرم گچی و نمکی (بدلند) تشکیل شده و دارای شیب 20 تا 70% و از خاک های بسیار کم عمق تا کم عمق تشکیل یافته است که بر روی مارن های نرم گچی و آهکی قرار گرفته اند. خاک های این واحد در رده Lithosols Regosols و Gypsiferous-marls قرار می گیرند.

– واحد اراضی 3.1

این واحد شامل فلات ها و تراس های فوقانی مرتفع با پستی و بلندی متوسط و شیب 8-3% می باشد. دارای خاک های نسبتاً عمیق تا عمیق بوده و با بافت سنگین بر روی تجمعی از مواد آهکی و سنگریزه قرار دارد. خاک های این واحد در رده Calcic cambisols و Calcaric Regosols قرار می گیرد. این واحد حدود 5 درصد از استان را شامل می شود.

– واحد اراضی 3.2

این واحد شامل فلات ها و تراس های فوقانی با پستی و بلندی کم تا متوسط و شیب های عمومی 5-2 درصد و خاک های نسبتاً عمیق تا عمیق با بافت سنگین می باشد، که بر روی تجمعی از مواد آهکی قرار گرفته است. رده خاک های این واحد Calcaric cambisols می باشد. این واحد مساحت کمی در استان نزدیک به 2 درصد دارد.

– واحد اراضی 3.3

این واحد از فلات ها و تراس های فوقانی با پستی و بلندی زیاد و شیب عمومی 8-3% تشکیل شده است. خاک های آن کم عمق تا نسبتاً عمیق بوده و دارای بافت سبک تا متوسط است، که بر روی تجمعی از مواد آهکی و سنگریزه قرار دارد. خاک های این واحد در رده Calcaric Regosols قرار دارد.

– واحد اراضی 3.4

این واحد شامل فلات ها و تراس های فوقانی با پستی و بلندی زیاد می باشد که دارای شیب جانبی 20-6% می باشد. خاک های آن بسیار کم عمق و سنگلاخی بوده و بر روی سنگریزه و مواد گچی و آهکی قرار می گیرد. خاک های این واحد از رده Lithosols و Gypsiferous marls می باشد.

– واحد اراضی 1.4

این واحد از کوههای شدیداً فرسایش یافته و بریده بریده تشکیل شده که شامل مارن های گچی و نمکی و ماسه سنگ می باشد. شیب این واحد 30 تا 80 درصد بوده و خاک های آن کم عمق تا نسبتاً عمیق می باشد. بافت این خاک ها متوسط تا سنگین بوده و بر روی مارن های گچی و نمکی قرار دارند. رده خاک های این واحد Regosols Lithosols و Gypsiferous marls می باشد.

– واحد اراضی 1.3

این واحد شامل کوههای نسبتاً مرتفع با قلل تیز و دره های متعدد می باشد که از سنگ های آهکی و دگرگونی و آذرین تشکیل شده است. شیب این واحد 30 تا 100 درصد بوده و عموماً لخت و بدون پوشش گیاهی بوده و در بعضی قسمت ها خاک های خیلی کم عمق یا کم عمق سنگلاخی در دامنه ها وجود دارد. رده خاک این واحد Lithosols می باشد.

– واحد اراضی 1.2

این واحد از کوههای نسبتاً مرتفع و نسبتاً فرسایش یافته با قلل مدور تشکیل شده و اغلب بر روی مواد مادری آهکی و دگرگونی قرار دارند. شیب این واحد 25 تا بیش از 100 درصد می باشد. خاک های آن کم عمق تا نسبتاً عمیق با بافت سبک تا متوسط سنگریزه دار می باشد و در بعضی قسمت های رخنمون های سنگی وجود دارد. خاک های آن از رده Lithosols و Calcaric regosols می باشد.

– واحد اراضی 1.1

این واحد شامل کوههای بسیار مرتفع و ناهموار با قلل تیز و کشیده می باشد که از سنگ های بسیار سخت آهکی یا آذرین خروجی تشکیل شده و دارای شیب 40 تا بیش از 100 درصد می باشد. عموماً لخت و بدون پوشش خاکی بوده و فقط در بعضی قسمت ها دارای خاک های بسیار کم عمق و سنگلاخی می باشد که از رده Lithosols هستند.

تجزیه و تحلیل خاک های منطقه:

با توجه به وجود اراضی مختلف در استان لذا گروه هایی متفاوت خاکی نیز در استان مشاهده می شود که گروههای عمده استان بشرح زیر می باشند.

خاک های لیتوسل Lithosols

در این گروه لایه A بطور مستقیم بر روی سنگ مادر قرار گرفته و عمق خاک اندک می باشد و در شیب های تند، بویژه در اقلیم های خشک مشاهده می شود. پروفیل آن بصورت AC است که اگر در اقلیم مرطوب قرار داشته باشد بسته به نوع هوموس و ارتفاع می تواند دارای پوشش جنگلی باشد. سنگ مادر در این گروه از آهکی تا سیلیسی متفاوت می باشد. در مجموع از حاصلخیزی اندکی برخوردار بوده و اگر در اقلیم خشک قرار گیرد در طبقه بندی جدید Ochreptisol نامیده می شود. در صورت عدم وجود رژیم رطوبتی اریدیک نمی توان این گروه را جزو مناطق بیابانی در نظر گرفت.

خاک های رگوسل Regosols

سنگ مادر این گروه نرم تر از خاک های لیتوسل بوده، مواد آلی این گروه اندک، PHخنثی و گاهی در سطحی قلیایی می باشد. افق ها در این گروه مشخص نمی باشد و عمدتاً از بافت شن، ماسه، Loamy sand Coarse تشکیل شده اند. در صورت مهیا بودن زمان و شرایط تکاملی مساعد می توانند در اقلیم های مرطوب به پدوزولها تبدیل شوند، در مناطق خشک بدون تغییر باقی می مانند. در طبقه بندی جدید معادل Entisol هستند.

خاک های فلاویسل Fluvisols

این خاک ها به رنگ های سرخ یا قهوه ای بوده و در رسوبات جدید آبرفتی تشکیل می شوند. بدلیل اینکه در معرض سیلاب ها قرار دارند، معمولاً دارای نیم رخ مطبق و لایه لایه هستند و فاقد تکامل پروفیلی هستند.

خاک های کامبیسول دارای افق آهکی Calcic cambisols

این خاک های دارای افق (Cambic) B بوده و فاقد شوری هستند. در عمق 50 سانتیمتری از سطح خاک خواص هیدرومورفیک وجود ندارد و دارای افق آهکی هستند.

خاک های شور Solonchaks

این خاک ها دارای هدایت الکتریکی اشباع بزرگ تر از 4 میلی موس بر سانتی متر بوده وESP آنها کمتر از 15 می باشد.PH نیز معمولاً کمتر از 5/8 می باشد. فراوانی املاح باعث محدودیت یا توقف رشد گیاهان می گردد. طبق روش جدید طبقه بندی آمریکایی Salortihid نامیده می شوند.

خاک های قلیایی Solonetz

در این خاک ها هدایت الکتریکی عصاره اشباع کمتر از 4 میلی موس بر سانتیمتر وESP بیش از 15 می باشد.PH نیز بین 5/8 تا 10 متغییر است. سدیم مهمترین کاتیون این خاکها بوده و از نظر ساختمانی بسیار بد بوده و در طبقه بندی جدید امریکایی Natrargid نامیده می شوند.

سری خاکهای استان قزوین که دارای محدودیت می باشند.

1- سری خاک نهاوند

این سری خاکی با بافت رس و شنی سنگریزه دار است که گاهی با طبقه ای از سنگریزه ریز پوشیده شده است. این سری دارای مقدار نسبتاً زیاد تا زیاد شوری می باشد، و با توجه به محدودیت شوری جزو خاکهای بیابانی محسوب می شود.

2- سری خاک بوئین- تحت سری شور و قلیایی

بافت خاک این سری شن و رسی با مقدار زیادی سنگریزه های ریز می باشد و دارای شوری و قلیائیت متوسط می باشد.

3- سری خاک عشرت آباد – تحت سری شور و قلیایی

این سری دارای بافت رس و شنی و شوری و قلیائیت متوسط است. این سری بواسطه شوری و قلیائیت جزو خاکهای بیابانی در نظر گرفته می شود.

4- سری خاکهای خر رود

این سری دارای بافت رس و شنی است و دارای دو تحت سری به نامهای تحت سری شور با شوری متوسط تا زیاد و تحت سری با زهکشی ضعیف حاوی طبقات زیرین سنگین است که جزو خاکهای بیابانی محسوب می شوند.

5- سری خاک دیزان- تحت سری شور

این سری دارای خاک با بافت رس و شنی است و شوری آن زیاد می باشد.

6- سری خاک های جنت آباد

این سری دارای خاک با بافت رسی و شنی است که دارای شوری کم و قلیائیت نسبتاً زیاد است که بواسطه قلیائیت بالا جزو خاک های بیابانی در نظر گرفته می شود.

7- سری خاک های فارسیان

این سری دارای خاک با بافت رسی و شنی است که شوری و قلیائیت آن بسیار بالا است. این سری دارای یک تحت سری با زهکشی ضعیف می باشد که دارای سطح آب زیرزمینی نسبتاً بالا و شوری می باشد که این سری و تحت سری آن نیز دارای محدودیت های خاک های بیابانی هستند.

8- سری خاک شهرستان

این سری خاکی بافت رسی و شنی دارد که دارای دو تحت زیر سری است .

تحت سری با زهکشی ضعیف که دارای سطح آب زیرزمینی بالا است.

تحت سری شور و قلیا دارای شوری و قلیائیت متوسط می باشد.

9- سری خاک کهکین

این سری دارای خاک از گروه سولونچاک- سولنتز است که دارای شوری و قلیائیت بسیار است و بافت آن رس و شنی سلیت دار می باشد. یک تحت سری با زهکشی ضعیف نیز دارد که سطح آب زیرزمینی آن بالا می باشد.

10- سری خاک ولدآباد

این سری نیز از خاک های گروه سولونچاک- سولنتز تشکیل شده و دارای شوری و قلیائیت بسیار بالا است و بافت آن رسی و شنی است .این سری دارای یک تحت سری با زهکشی ضعیف می باشد که سطح آب زیرزمینی آن بالا است.

11- سری خاک فیض آباد

این سری از خاک گروه سولنتز تشکیل شده که دارای شوری متوسط و قلیائیت خیلی زیاد است و بافت آن رس و شنی سلیت دار است.