بیابان ربع الخالی، عربستان
در قسمت جنوب شرقی شبه جزیره، کویر بسیار وسیعی به نام “ الربع الخالی“ وجود دارد که تمام قسمت جنوب و جنوبی عربستان را به استثنای سواحل عمان قرار گرفته است. وسعت این صحرا به “پانصد هزار کیلومتر مربع“ می رسد و از بزرگترین صحراهای شنی جهان است.
ربع الخالی یا بخش خالی همانطور که نامیده می شود منطقه شنی ساحل می باشد و حتی با کل غیاب رودخانه ها یا رودخانه ها و چشمه های دائمی به هر سایزی یکی از خشک ترین مناطق می باشد . با قرار گرفتن در آبگیر ساختاری km2 560000 را تحت پوشش قرار می دهد . ارگ ها از امارات ایالت متحده در راستای فاصله 1500 کیلومتری به سمت مغرب تا کوهپایه های یمن می رود . در این مکان ها خاکریزه ها با ترکیب بارخان به اندازه 300 متر می باشد . سنگریزه ها بخش های شمال شرقی صحرا محصور کرده است و در راستای حاشیه شرقی و جنوبی با سنگریزه های ستاره ای و سنگریزه های خطی در غرب می باشد . بزرگترین سنگریزه های طولی دارای راهرویی به پهنای 2 و ½ km می باشد . منبع رسوبات و سن مواد باقیمانده ربع الخالی هنوز مورد مذاکره می باشد و برخی پیشنهادات وجود دارد . سنگریزه های بزرگ در سن پلیوسنوسن می باشد و بین تکامل ارگ و بین تکامل ارگ و سن سنگریزه ها در شن های Wahiby سلطنت عمان رابطه ای ایجاد می کند . سطوح دریای یخبندان بعنوان مثال منجر به ارتفاع آخرین یخبندان می گردد . ممکن است برای رسوبات منبعی را تأمین کند . بصورت وسیعی در بخش های شمال صعودی و شبه جزیره عربستان در حاشیه ربع الخالی دریاهایی از Annafnd ، Ad Dahna و Nafud ath Thuway و تعدادی از مناطق سنگ ریزه های پاکتی می باشد . بزرگترین آنها An Nafud 72000 km2 را تحت پوشش قرار داده و دارای ارتفاع 100 متری می باشد . سنگریزه های منحصر به فرد arc را تشکیل می دهند که از جنوب شرقی An Nafud به حاشیه شمالی ربع الخای با سایز و شکل های متنوعی گسترش یافته است . در سرتاسر شبه جزیره عربستان به حرکات رسوبات توسط فرآیند ائولوس توسط صحرای قاره آفریقا در زمستان و سلول های کم فشار در نیم قاره ای هندوستان در تابستان کنترل می گردد . این توالی در زمستان در جهت گردش در عقربه های ساعت می باشد و جهت با مدور شمال شبه جزیره به سمت غرب می باشد و در راستای ربع الخایاز جنوب به سمت جنوب غرب می باشد . در تابستان بادهای شمال غرب (Shamal )شبه جزیره می وزد .
منطقهای بیابانی و شنی گستردهای است در جنوب شرقی شبه جزیره عربستان، مردم محل آن را به «ربع عرب الخالی » مینامند اما بیشتر مردم آن را به نام « رَبعالخالی» میشناسند. باید توجه نمود تلفظ درست این واژه رَبعُالخالی است. رَبع در عربی به معنی سرا و خانه است (دهخدا). باور مردم بر آن است که ربعالخالی تنها از گرما و خشکی و تپههای شنی ایجاد شدهاست. منطقهای بسیار گستردهای است که قسمت بزرگی از خاک کشورهای: عربستان سعودی، یمن ، عمان و امارات متحده عربی را در بر گرفتهاست، و یکی از بزرگترین صحراهای شنی دنیا به شمار می آید، ویکی بزرگترین صحراهای جزیره عرب است وتا امتداد جنوب شرقی خاک عربستان سعودی ادامه دارد، وقسمت گستردهای از خاک کشورهای ذکر شده زیر پوشش دارد.
نخستین اروپایی که ربعالخالی را پیاده پیمود ویلفرد تزیجر بود. او شرح سفر خود را در کتاب شنهای عربی نوشتهاست.
مساحت ربعالخالی
مساحت ربع الخالی: در حدود ۱۰۰۰ کیلومتر طول ، و ۶۰۰ کیلومتر عرض، ومساحت اجمالی آن در حدود ۶۴۰0۰۰۰ کیلومتر مربع میباشد. به دلیل وسعت زیاد و نداشتن چشمه و چاه آب وگرمای شدید، از نظر کویر نوردان این ریگزار ناحیهای سختگذر است، به همین دلیل تا امروز کسی به قلب صحرای ربع الخالی نرسیدهاست، وقلب این صحرای گسترده مجهول باقی ماندهاست. وتمام کوششها در اطراف وگوشههای صحرای ربع الخالی پایان یافتهاست. حتی کوچگردان (بَدویان) نیز هنگام رَحل والتِرحال از گوشه وکنار صحرا میگذرند.
تپههای شنی ربعالخالی
در بعضی جاها تپهها شنی به ارتفاه ۳۳۰ متر میرسد. بعضی از تپههای شنی در ربعالخالی تا ارتفاع ۲۴۰ متر نیز وجود دارد، و گستره این تپهها تا مسافت ۵۰ کیلومتر ادامه یافتهاست. ربعالخالی در روزهای تابستان جایی بسیار گرم است و دمای هوا آن در تابستان تا حدود ۵۵ تا ۶۰ درجه سانتیگراد میرسد. أما در شب به اندازهای سرد میشود که حتی زیر صفر هم میرسد. در این وقت از سال کوچگردان (بَدویان) ساکن ربعالخالی از آنجا کوچ میکنند و به نزدیک دریا میروند و از گرمای شدید و هوای خشک ربعالخالی دور میشوند، چونکه در نزدیکی دریا هوا لطیف تر است از هوای خشک و باد سوزان صحرای ربعالخالی. اما در زمستان دمای هوا در ربعالخالی گهگاه به ۱۰ درجه سانتیگراد زیر صفر در روز نیز میرسد و سرمایش استخوانسوز است. ربعالخالی مشهور است به باد و طوفانهای بسیار قوی و شدید در زمستان و تابستان، بنا براین در تمام سال در ربعالخالی گرد و خاک برپاست وآن تپههای ریگ روان و تلماسهها در حال حرکت میباشند در اثر این بادهای موسمی. همچنین این بادهای شدید از گرمای تابستان کاهش میدهد و به سرمای زمستان افزایش. در ربعالخالی باران خیلی کم میبارد. اما در فصل زمستان بعضی از گلهای بهاری و درختان کوچک میروید ولی در اثر گرما و کم آبی بزودی خشک میشود و در اثر خشکی که سرتاسر ربعالخالی را فرا گرفتهاست.
خزندگان وحشرات در رَبعالخالی
در رَبعالخالی حشراتی مانند: پشه ، مگس ، خرمگس ، ملخ ، مارمولک ، سوسمار ، مار ، عنکبوت ، عقرب ، و بعضی درختان کوچک در اطراف ربع الخالی وجود دارد. در هزاره أخیر کاروانهای تجارت بخور از منطقه عبور میکردهاست، قبل از اینکه به منطقهای موحش وخطرناک وصعب العبور تبدیل گردد در سال ۳۰۰ میلادی، گویند شهر عبار که اعتقاد میرود إرم ذات العماد مفقود که در قرآن ذکر آن آمده است، در زیر این صحرای شنی مدفون است. در برسیهای جیولوجی واستکشافات جدید آمدهاست که ربع الخالی یکی از غنیترین مناطق نفطی دنیاست، واکتشاف اولین چاه نفت از زیر شن وتلماسهها رَبعالخالی بنام « حقل شیبه» معروف است که مرکز رئیسی انتاج نفت خفیف در عربستان است، همچنین بزرگترین چاه نفت در دنیا « حقل الغوار» نام دارد ، که تا قسمت شمالی ربعالخالی میرسد.