تاریخچه و موقعیت پارک ملی کویر

نام انگلیسی :  kavir national park    

نام فارسی :  پارک ملی کویر 

در میان قوسهای جنوبی البرز درشرق تهران وبلندی‌های آتشفشانی ساوه وتفرش درجنوب غربی منطقه مثلث مانندی وجود دارد که قاعده آن ازشرق کوه‌های طبس کشیده شده است. دوضلع دیگر آن از یک سو به کوههای تفرش، کاشان، انارک، جندق وازسویی دیگر به ارتفاعات جنوبی البرز، سمنان و کوههای ته رود تا سبزوار امتداد یافته است. این منطقه بزرگ را دشت کویر[1][1] می‌نامند. درمرکز این مثلث ارتفاعات خور و جندق ودرغرب آن ارتفاعات دوازده امام، سیاه کوه، سفیدآب و کوشک واقع شده و بین آنها نیز چاله‌ها وحوزه‌هایی به وجود آمده‌اند. حوزه مسیله نیز درغرب و حوزه دشت کویر در شرق است. منطقه غربی دشت کویر بدلیل شرایط آب و هوایی و جغرافیایی خاصی، دارای شرایط مختلف کویری و بیابانی است. شن‌زار، ریگ‌زار، کوهستان، تپه‌های شنی، نمک‌زار، دق، گدار، غدیر و دشت به همراه رودخانه‌های فصلی و غیر فصلی، مسیل‌ها و چشمه‌ها شرایط ویژه‌ای را در این منطقه بوجود آورده است که از زیست‌گاه‌های مهم جانداران کویری در ایران است.

در سال 1343 کانون شکار ایران 609438 هکتار از غرب دشت کویر را منطقه حفاظت‌شده اعلام کرد و 3 سال بعد سازمان شکاربانی و نظارت بر صید(کانون شکار سابق) چرای دام را در سرتاسر این منطقه ممنوع اعلام کرد. در سال 1355 این منطقه تبدیل به پارک ملی شد و سرانجام در نیمه اول سال 1357 شورایعالی حفاظت محیط زیست با حذف قسمت‌هایی از شمال پارک و اضافه کردن قسمت‌هایی از جنوب پارک، مساحت پارک ملی کویر را به 670000 کیلومتر رساند. در سال‌های ابتدایی پس از انقلاب بدلیل از هم‌پاشیدگی و نا‌هماهنگی تشکیلات محیط زیست کشور این منطقه عرصه تاخت و تاز شکارچیان سودجویی قرار گرفت که پیش از آن مخفیانه وارد پارک شده و شکار می‌کردند اما هم‌اکنون با آزادی کامل بدنبال گونه‌های در حال انقراضی چون گور ایرانی می‌رفتند. در سال 1361 به جهت شرایط گوناگون اقتصادی و اجتماعی، پارک ملی کویر به دو منطقه تقسیم شد. منطقه شمالی پارک به مساحت 250000 هکتار منطقه حفاظت شده اعلام شد و مناطق مرکزی، شرقی و جنوبی پارک به مساحت 420000 هکتار پارک ملی کویر اعلام گردید.[2][2] البته هم‌اکنون مساحت پارک و منطقه حفاظت شده به میزان کمی تغییر کرده و به مساحت پارک در حدود 25000 هکتار اضافه شده است.

[1][1]اصلاح دشت کویر از لحاظ دستور نگارش غلط است زیرا دشت و کویر با یکدیگر در منافاتند. اما این اصلاح مدت‌های طولانی است که به این منطقه اطلاق شده است، شاید به این دلیل باشد که این منطقه کویری دارای دشت‌هایی نیز است که به هموار معروف است. هم‌چون هموار نسار سیاه‌کوه و هموار سینه شکراب.

[2][2] پارک ملی کویر- انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست- اسفند 1363