تالاب بند علی خان

نام انگلیسی :  band-e alikhan wetland    

نام فارسی :  تالاب بند علی خان

تلاب بند علی خان در موقعیت جغرافیایی N350258 E513700 در استان تهران واقع است. بندعلی‌خان با اردک، غاز، آبچلیک و چنگرهایش هنوز می‌تواند فرصتی برای تجربه تماشای پرندگان باشد. این تالاب در 35 کیلومتری جنوب شهرستان ورامین واقع شده است. گفتن اینکه بندعلی‌خان به کلی ویران شده اغراق است اما آلودگی آب (که از فاضلاب کارخانه چرم‌سازی ناشی می‌شود) و شکار بی‌رویه پرندگان روی آب‌زی در این منطقه حفاظت شده (که شکار تنها با مجوز مجاز است) نگرانی دوستداران محیط زیست را منجر شده است.

طرح‌های زیادی برای جلوگیری از آلودگی بندعلی‌خان اجرا شده است. کارخانه چرم‌سازی ملزم شده است فاضلاب خود را تصفیه کند اما با این حال آبی که وارد تالاب می‌شود آلوده است. یکی از شگفتی‌های این تالاب تصفیه خود به خود آب آن است. به طوری که در ابتدای تالاب باکتری‌ها به تصفیه آب مشغول‌اند و پس از چند متر نیزار به چشم می‌خورد. نی تنها در محیط آب شیرین رشد می‌کند و وجود نی‌زار در این تالاب نشان دهنده تصفیه خود به خود آب در آن است.
معضل دیگر این تالاب شکار بی‌رویه پرنده در آن است. به طوری که به گفته «پرویز بختیاری» راهنمای تورهای تماشای پرندگان در ساحل تالاب بندعلی‌خان به وفور پوکه یافت می‌شود و حتی ممکن است حین تماشای پرندگان، پرنده‌های در حال پرواز را دید که در اثر شلیک گلوله سقوط می‌کنند.»
تالاب بندعلی‌خان زیستگاه و یا محل زمستان‌گذرانی پرندگانی چون اردک‌های روی آب‌چر (سرسبز، فیل‌وش و خودکا) است. غازها و آبچلیک‌های پاسبز و پاسرخ را هم می‌شود به وفور دید اما بیش از همه در این تالاب چنگر یافت می‌شود. متوسط بارندگی در این منطقه 100 میلی‌متر در سال بوده و دما در پایین‌ترین و بالاترین حد خود به 5 تا 44 درجه سانتی‌گراد می‌رسد.

هترین و نزدیک‌ترین مسیر برای داخل شدن به منطقه حفاظت شده کویر مرکزی از طریق جاده آسفالته ورامین و پیشوا است. سپس از جاده شوسه کناره راه‌آهن پیشوا تا یک کیلومتری ایستگاه راه‌آهن ابردژ گذشته و از این نقطه جاده خاکی نسبتا خوبی شروع می‌شود، پس از گذشتن از راه‌آهن و قراء قلعه بلند، عسگرآباد و حصار گلی به مبارکیه می‌رسیم. اولین نقطه توقف در کویر، پاسگاه محیط‌بانی مبارکیه است. البته به یاد داشته باشید قبل از حرکت مجوزهای لازم جهت ورود به پارک ملی را از اداره کل محیط زیست استان تهیه کنید.

راه مباریکه به بندعلی‌خان در میان دو پاسگاه از جاده نسبتا خراب و ناهمواری از سراسر صحرای شمال ارتفاعات دروازه امام عبور می‌کند. مسیری که از ورامین به جوادآباد و سپس به بندعلیخان در شمال غربی منطقه حفاظت شده کویر مرکزی می‌رسد، اغلب زمستان‌ها و هنگام بارندگی غیرقابل استفاده است. نیمی از مساحت تالاب خارج از محدوده حفاظت شده و بیش از نیمی از آن داخل پارک ملی کویر قرار دارد. این تالاب فصلی، گرچه درفصول گرم سال به صورت باتلاق و گنداب و گاهی خشک دیده می‌شود، اما در پاییز و زمستان مملو ازآب شیرینی است که پرندگان در حال مهاجرت را به سوی خود می‌کشاند.

بر طبق مطالعات صورت گرفته در این محل تاکنون بالغ بر 98 گونه پرنده شناسایی شده که 6 درصد آنها درخطر انقراض و 94 درصد آنها در وضعیت جمعیتی مناسبی قرار دارند. توده‌های انبوه بوته‌ها و نیزارهای درهم پیچیده مکان امنی برای این پرندگان فراهم کرده است. برخی از پرندگان در لابلای برگ درختان آشیانه ساخته و حتی تعدادی از پرندگان جوجه‌آوری می‌کنند. این تالاب دسته‌های بزرگ پرندگان آبزی و کنار آبزی، پرندگان شکاری از جمله سنقر تالابی و سارگپه‌ها را به اینجا کشانده است. از سایر پزندگان میتوان به انواع غازها، اردک‌های سرسبز، ارده‌ای، فیلوش (چهاردونگ)، خوتکا (جره)، گیلار (کله قهوه‌ای)، آنقوت (اردک سرخ)، نوک پهن (چوبراک)، حواصیل خاکستری، بوتیمار و اگرت اشاره کرد.