تالاب سیاه کشیم

نام انگلیسی:  Siah Keshim wetland     نام فارسی :  تالاب سیاه کشیم

تالاب سیاه کشیم در استان گیلان بین E4917 تا E4925 طول شرقی و N3722 تا N3727 عرض شمالی واقع شده است. مساحت آن 4114 هکتار می باشد. ین منطقه جنوبی‎ترین بخش تالاب انزلی را شامل می‎شود. آب*های اضافی فراهم آمده از رودخانه‎های واقع در حوزه آبریز سیاه کشیم از طریق تنگه نسبتاً باریکی که در شمال خاوری آن قرار دارد به بخش مرکزی تالاب انزلی وارد می‎شود.

 

این پهنه آبی محدود است از شمال به خشکی ماه روزه { که به صورت شبه جزیره ای میان سیاه کشیم و تالاب انزلی استقرار یافته است } از مشرق به تالاب انزلی و رودخانه سیاه درویشان ، از جنوب به محدوده روستاهای لاکسار ، نرگستان ، چومثقال ، گاو کده ، کلسر ، اسفند و مزارع شمالی چکوور و بالاخره از مغرب به مزارع ضیابر ، مازران محله بهمبر و مزارع جنوبی ویشکا . از لحاظ تقسیمات کشوری محدوده سیاه کشیم در حوزه شهرستان های بندر انزلی و صومعه سرا قرار دارد.

 

با توجه به این که ایستم مورد نظر از هیچ نقطه دیگری با مرداب انزلی ارتباط ندارد لذا می‎توان آن را به صورت ایستم جدایی در نظر گرفت. ه طوری که گفته می‎شود سال‏ها پیش از این یک عروس را از روستای اسفند (واقع در ساحل جنوبی این منطقه) به روستای آبکنار (که درکناره شمالی قرار دارد) با قایق می‎بردند که بر اثر وزش باد شدید قایق واژگون شده و عروس (که در زبان محلی «گیشه» خوانده می‎شود) در آب غرق می‎شود. لذا این منطقه به منظور حفاظت، توسط سازمان شکاربانی و نظارت بر صید سابق، انتخاب شد، با توجه به مشابهت واژه گیشه با نام کشیم (یکی از پرندگان آبزی است که برای زمستان گذرانی به این سامان مهاجرت می‎نماید) عنوان سیاه کشیم جهت این منطقه برگزیده شد.

 

سیمای ظاهری منطقه تالابی است. مهمترین گونه های گیاهی منطقه شامل لویی ، نی ، جگن ، بارهنگ آبی ، اسپرغان ، آقطی ، تراپا ، لاله تالابی ، نیلوفر آبی ، سراتو فیلوم ، گونه های کنار آبزی مثل نی ، تاج ریزی ، سرخاب کولی و گونه های خشکی مثل توسکا است . گونه های شاخص جانوری شامل قو ، غاز ، اردک بلوطی ، اردک تاجدار ، خوتکا ، کله سبز ، انواع حواصیل ، فیلوش ، انواع شکاریان شامل عقاب تالابی ، لیل ، دلیچه ، سنقر تالابی ، پرستوهای دریایی ،کاکایی و … می باشد.  این منطقه جایگاه مناسبی برای مهاجرت پرندگان و زاد آوری پرستوهای دریایی می باشد که روی تراپا لانه گذاری و جوجه آوری می کنند .

 

زمین شناسی و خاک شناسی

تالاب سیاه کشیم از لحاظ زمین شناسی بسیار جدید است و پیدایش آنرا می توان تنها به محدوده هفت قرن پیش نسبت داد . ارتفاعاتی که دامنه های حوزه آبریز این تالاب را شامل می گردد عمدتا شیب های شمال شرقی کوه ها از چین خوردگی های ملایم رسوبات مربوط به دوره های کرتاسه و ژوراسیک ( دوران دوم زمین شناختی ) و نیز دوران سوم تشکیل یافته و از جنس سنگهای آهکی ، کنگلومرا و
ماسه سنگها است . وفور پوشش گیاهی و شرایط اقلیمی مرطوب ، تاثیر شیمیایی زیادی بر این سنگها گذارده و سبب به وجود آمدن خاک های قهوه ای جنگلی ، قرمز و زرد پدزولی و در پاره ای از قسمت ها خاک پدزولی خاکستری – قهوه ای سرشار از کلسیم ، در حوزه آبریز این تالاب عبارتند از کوه ها ، فلات ها ، دشت های رسوبی ، دشت های رسوبی رودخانه ای و اراضی پست.

 

آب و هوا

به طور کلی در تالاب سیاه کشیم و حوزه آبریز آن میزان بارندگی بسیار بالا و تغییرات سالانه آن اندک و نوسانات دما تقریبا ثابت است . بر اساس اطلاعات هواشناسی بدست آمده ، اقلیم در این منطقه مرطوب است و با توجه به طبقه بندی اقلیمی که توسط کوپن ارایه گردیده است این حوزه در طبقه اقلیمی cfaقرار دارد . جبهه های هوایی که در این منطقه تاثیر می گذارد عبارتند از آب و هوای مدیترانه ای ، هوای قطبی اروپایی و جبهه هوای قطبی سیبری . در حوزه آبریز سیاه کشیم سه ایستگاه تبخیر سنجی شاندرمن ، کسما و قلعه رودخان ( این ایستگاه در مجاورت مرز شرقی حوزه آبریز قرار دارد ) توسط وزارت نیرو استقرار یافته است . آمارهای مربوط به این ایستگاه ها بین
سالهای 1349 تا 1364 ، از وزارت نیرو تحصیل و محاسبات و میانگین گیری های لازم بر روی آن انجام گردید .

 

درجه حرارت

تغییرات مکانی دما در سطح حوزه آبریز سیاه کشیم – صرفه نظر از تفاوت های جزیی که به واسطه تغییر ارتفاع وجود دارد – تقریبا قابل چشم پوشی است . نوسانات حرارتی بین شب و روز نیز در تمام سطح حوزه ثابت و بطور متوسط بین 6 تا 12 درجه سانتیگراددر ماه های مختلف دیده می شود . بطور کلی دامنه نوسانات حرارتی در بهار و پاییز به حداقل و در تابستان به حداکثر می رسد . ضمنا حداقل مطلق و حداکثر مطلق در فصل زمستان اختلاف بیشتری را در مقایسه با تابستان نشان می دهد و تغییرات حرارتی در ماه های فصل زمستان از سالی به سال دیگر قابل ملاحظه است ، در حالیکه تفاوت های دما در ماه های فصل تابستان در سال های گوناگون تقریبا ثابت می باشد . کمترین میزان درجه حرارت مشاهده شده طی مدت آمار برداری در سه ایستگاه فوق الذکر واقع در حوزه آبریز سیاه کشیم مربوط به بهمن ماه 1350 در ایستگاه شاندرمن و برابر با 4/10- درجه سانتیگراد بوده است . بیشترین میزان دما در این حوزه 4/38 درجه سانتیگراد از ایستگاه شاندرمن در مرداد 1358 و نیز از ایستگاه قلعه رودخان در خرداد 1359 گزارش شده است .

 

در مورد درجه حرارت تالاب سیاه کشیم اگرچه دمای این پهنه آبی از حرارت محیط تاثیر می پذیرد ، اما بطور کلی با توجه به ویژگی های فیزیکی آب ، نوسانات حرارتی در تالاب در مقایسه با تغییرات دمای محیط اطراف بسیار اندک است . کم عمق بودن آب نیز سبب شده است که اولا لایه بندی حرارتی که در دریاچه ها دیده می شود در این تالاب امکان ظهور نیابد و ثانیا عمق اندک آب باعث افزایش شدید دما در فصل تابستان و در نتیجه کاهش اکسیژن محلول در آب گردیده است که این پدیده محدودیت شرایط زیستی برای اکثر جانوران آبزی بویژه ماهی ها و رشد سریع گیاهان آبزی را به دنبال داشته است . بطوریکه در سالهای اخیر با کاهش هرچه بیشتر عمق تالاب این ناهنجاری تشدید گردیده است . قابل ذکر است که با رشد انبوه گیاهان آبزی ، رسوبات این تالاب حاوی توده های کاملا قابل ملاحظه ای از میکروترگانیسم است و فعالیت این موجودات نیز به افزایش درجه حرارت در رسوبات بستر تالاب و در نتیجه آب آن می انجامد . برای توجیه
بیشتر مطلب مناسبت دارد در اینجا به ذکر مثالی اشاره گردد "از مطالعه ته نشست های رودخانه کلرادو در دریاچه مید ، واقع در پشت سد عظیم هوور ، سه دانشمند به اسامی زوبل ، سیسلرو و اوپن هایمر در 1953 پی بردند که درجه گرما در رسوبات گل آلود کف آب تا 6 درجه سانتیگراد بیشتر از آبهای مجاور است و از این طریق نشان دادند که اقلا بخشی از گرمای مزبور مدیون وجود جمعیت های عظیم میکروارگانیسم هایی است که حداکثر فعالیت خود را بروز می دهند تا با فرسایش سریعی که در آبخیز به دست بشر صورت می گیرد مقابله نمایند.

 

بارندگی

در تالاب سیاه کشیم و حوزه آبریز آن حدود 60 درصد بارندگی سالانه در دو فصل تابستان و پاییز ، 20 تا 30 درصد در زمستان و تنها 10 تا 20 درصد آن در فصل بهار می بارد . ولی به هر حال میزان بارندگی در هیچ ماهی از 30 میلیمتر کمتر نبوده است . با استناد به آمار هواشناسی سه ایستگاه یاد شده در صدر این مقال و نیز آمار ریزش های جوی مربوط به ایستگاه های همجوار این نتیجه بدست می آید که بیش از 95 درصد منطقه دارای بارندگی سالانه بیش از 800 میلیمتر می باشد . ضمنا هم جواری با دریای خزر به عنوان موثرترین عامل
فراوانی بارندگی تلقی می گردد . میزان بارندگی که بر سطح تالاب می بارد بطور متوسط 1400 تا 1500 میلیمتر در سال قابل برآورد است . یادآور می شود که اصولا نوسان میزان بارندگی از سالی به سالی دیگر جزئی است .

 

تبخیر

بنا بر زیادی میزان بارش های جوی در این منطقه و ابری بودن هوا در اکثر اوقات ، بطور کلی متوسط میزان تبخیر سالانه از متوسط مقادیر بارندگی سالانه اندکی کمتر است . نوسانات میزان تبخیر در سطح حوزه آبریز سیاه کشیم جزئی می باشد . در فصول پاییز و زمستان میزان بارندگی به مقدار قابل ملاحظه ای بیش از تبخیر است و در بهار و تابستان معمولا تبخیر از بارش بیشتر و یا در یک حدود هستند . اطلاعات مربوط به متوسط تبخیر سالانه در ایستگاه های سه گانه مستقر در حوزه آبریز این منطقه در جدول صدر این مقال ارایه گردیده است .

 

امروزه بخش اعظم تالاب سیاه کشیم از گیاه نی پوشیده شده است ؛ از طرفی مطالعات انجام شده بر روی مناطقی از آلمان و به ویژه دلتای دانوب که بطور وسیع توسط این گونه گیاهی پوشیده شده موید آن است که در اواخر تابستان میزان آبی که از طریق تعریق و تعرق بسترهای نی از دست داده می شود 7 برابر مقدار تبخیر از سطح ازاد آب در همان شرایط است . بدین ترتیب در تالاب سیاه کشیم میزان از دست دادن آب از این طریق تا حدی می تواند باشد که آنرا با بسیاری از نقاط نیمه خشک فلات مرکزی ایران قابل مقایسه سازد . این امر مهم ، بنظر می رسد در بیلان آبی این تالاب نیز تاثیر اساسی داشته باشد .

 

رطوبت نسبی

بطور کلی به واسطه بالا بودن مقدار بارش های جوی در این منطقه میزان نم نسبی قابل ملاحظه است . این عامل در ساعت های مختلف روز نوسانات نسبتا زیادی را نشان می دهد بطوریکه متوسط رطوبت نسبی در ساعت 30 : 6 صبح بیش از 90 درصد و در ساعت 30 : 12 بین 60 تا 70 درصد است . دامنه تغییرات نم نسبی در ماه های گوناگون سال و نیز نقاط مختلف این منطقه اندک و میزان متوسط آن بین 76 تا 86 درصد برآورد شده است.

هیدرولوژی

 

جریان های سطحی

آنچه در بدو امر جلب نظر می نماید تعداد قابل ملاحظه ای جریان های آبی است که به تالاب سیاه کشیم ختم می گردد . اما برخی از این جریان ها کانال های زهکشی است که آبهای اضافی مزارع را به این تالاب سرازیر می نماید . جمعا 6 رودخانه اصلی به سیاه کشیم می ریزد که بر روی همگی آنها ایستگاه هیدرولوژی نصب شده است .

 

بطور کلی مقدار جریان آب در دو فصل پاییز و زمستان به نحو قابل توجهی بیش از دو فصل دیگر است . علت عمده این امر آن است که
مصرف آب در حوزه آبریز سیاه کشیم عموما در بهار و تابستان صورت می گیرد . اصلی ترین مورد مصرف آب در منطقه برای زراعت برنج طی چهار ماهه اردبیهشت لغایت مرداد است . با توجه به اینکه در این زراعت آب به صورت راکد در شالیزار نگهداشته می شود لذا بخشی از آن تبخیر می گردد که با توجه به هم زمانی با حداکثر تبخیر پتانسیل در منطقه ، میزان آب قابل ملاحظه رودخانه های مرغک و خالکائی قبل از اینکه به تالاب سیاه کشیم برسند همراه با تعدادی نهرها و زهکش ها ، رودخانه واحدی به نام بهمبر را تشکیل می دهند . سایر رودخانه های این حوزه نیز در تالاب سیاه کشیم به این مسیر آبی می پیوندند . بالاخره در تنگه ورودی سیاه کشیم به تالاب انزلی رودخانه بهمبر با رودخانه سیاه درویشان ( که از مشرق و خارج از حوزه آبریز سیاه کشیم سرچشمه می گیرد ) پیوند می یابد . لازم به توضیح است که در سال های گذشته جهاد سازندگی گیلان زیر عنوان "احیای مرداب انزلی" اقدام به احداث کانال جدیدی به موازات و در شمال مسیر بهمبر در داخل تالاب سیاه کشیم نموده است که بنظر می رسد بصورت یک زهکش آبهای این تالاب را به خود کشیده ، پایین افتادن نسبی سطح آب در قسمت های اطراف را سبب گردیده است . سطح تالاب سیاه کشیم به پیروی از تغییرات موجود در جریان آبهای ورودی ، دارای نوسانات فصلی است.

 

ویژگی های فیزیکی و شیمیایی آب

تا کنون نمونه برداری هایی از آب رودخانه های ورودی به سیاه کشیم توسط افراد مختلف و اغلب بدون پیروی از یک برنامه ریزی منسجم انجام گردیده است و بعضا به تجزیه و تحلیل های پراکنده ای در مورد وضعیت شیمیایی تالاب انزلی و در نتیجه تالاب سیاه کشیم نیز پرداخته اند . بر این اساس سالانه بیش از 150 هزار تن مواد محلول به سیاه کشیم وارد می شود که 80 درصد آنرا مواد آلی تشکیل می دهد . آب رودخانه هایی که به این منطقه تخلیه می شود به طور کلی قلیایی ( اسیدیته 1 بین 2/7 تا 3/8 ) است و تفاوت بارزی در میان رودخانه ها و در فصول مختلف دیده نمی شود . آزمایشگاه حفاظت محیط زیست بندر انزلی طی سال های 1364 تا 66 در ایستگاهی که در تالاب سیاه کشیم تعیین نموده ، کمترین اسیدیته را برابر با 03/7 و حداکثر آن را 40/8 اندازه گیری کرده است . لازم به توضیح است که به طور کلی گیاهان غوطه ور در آب با مصرف انیدرید کربنیک موجب افزایش اسیدیته می گردد .

 

همانطور که پیش از این بیان شد منطقه سیاه کشیم در مقایسه با سایر بخش های تالاب انزلی بویژه بخش غربی میزان بیشتری از آب خود را به صورت تعریق و تعرق از دست می دهد و این امر را می توان از دلایل فزونی املاح و سختی در آب سیاه کشیم محسوب نمود . میزان قلیائیت مطلق این منطقه بین 9/0 تا 2/4 میلی اکی والان در لیتر در نوسان است . سختی آب این تالاب بین 132 تا 311 میلی گرم در لیتر بر حسب کربنات کلسیم و با میانگین 230 می باشد . میانگین غلظت سدیم و پتاسیم به ترتیب 41 و 9/1 میلی گرم در لیتر اندازه گیری شده است . غلظت کلرید و سولفات آب تالاب بستگی به غلظت این مواد در رودخانه های ورودی داشته و همواره بیش از حد مجاز آنها در آب های شیرین است .

 

درصد های بار مواد محلول در آب سیاه کشیم

فسفر و ازت را باید عمده ترین عناصری دانست که برای رشد گیاهان کمال ضرورت را دارند . ازت به صورت آلی در پروتئین ها یافت می شود و در فرایند تجزیه مواد آلی به ترتیب به آمونیاک ، نیتریت و بالاخره نیترات تبدیل و بدین شکل قابل استفاده برای گیاهان است . تا گذشته های نچندان دور با توجه به کمبود نسبی میزان فسفر در طبیعت این عنصر معمولا عاملی محدود کننده برای رشد و نمو گیاهان محسوب می شد . ولی امروزه با مصرف کودهای شیمیایی فسفره در مزارع و نیز مواد پاک کننده در سکونتگاه های انسانی که به صورت هرز آب های کشاورزی و فاضلاب های شهری و روستایی به این تالاب فرو می ریزد دیگر آنرا نمی توان عامل محدود کننده در اکوسیستم آبی مورد نظر تلقی نمود . گیاهان مربوط به هر سیستم به نسبت مشخصی ازت و فسفر نیاز دارند و چنانچه مقدار هر یک از این دو عنصر در این نسبت کاهش یابد در اینصورت آن عنصر محدود کننده خواهد بود . به طوری که اندازه گیری های مربوط به غلظت ازت در سیاه کشیم
نشان می دهد میزان این عنصر در تالاب پایین و در مقابل غلظت فسفات ها بالا است لذا در اینجا ازت به عنوان ماده غذایی اولیه محدود کننده رشد گیاهان عمل می نماید . طبق بررسی انجام شده توسط کلدر در سال 1356 در تالاب سیاه کشیم میزان بار فسفری 27/1 بوده که 4 برابر میزان مجاز فسفر ( 32/0 ) در این تالاب می باشد و نمایانگر آلودگی شدید تحمیل شده بر آن است . که البت این آمار و ارقام توسط کلدر در سال 1356 ارایه شده و تا هم اکنون با گذشت 33 سال باید فاجعه تحمیل شده بر تالاب سیاه کشیم را مورد بررسی قرار داد.

 

پوشش گیاهی

گیاهان تنها موجودات زنده ای هستند که قادر به ساخت مواد آلی از غیر آلی اند . جانوران فاقد این توانایی اند ، ولی مواد آلی برای زندگی آنها اساسی و ضروری است . بنابر این حیات جانوران به گیاهان وابسته است . ادامه زیست گیاهان آبزی تالاب نیز بدون وجود سایر موجودات زنده و محیط غیر زنده ای که این گیاهان را فرا گرفته ، نامیسر است . به بیان دیگر ، زیست گیاهی تالاب در گرو ارتباط های متقابل و روابط پیچیده موجود بین کلیه اعضای زنده و بی جان آن می باشد . از اینرو معرفی پوشش گیاهی این تالاب تا حد امکان از دیدگاه اکولوژیک صورت پذیرفته و ضمن ارایه منطقه بندی های گیاهی طبق موازین زیستگاهی ، به بیوماس و ترکیب شیمیایی گیاهان نیز اشاره شده است . همچنین نظر به اینکه ماکروفیت ها ( گیاهان بزرگ ریشه دار ) در این تالاب در مقایسه با گیاهان تک سلولی از اهمیت بیشتری بویژه در دگرگون سازی محیط آبی برخوردار هستند ، لذا این بررسی بر ماکروفیت ها متمرکز گردیده است .

 

منطقه بندی زیستگاهی گیاهان

 

گیاهان اراضی پیرامونی

زمین های اطراف تالاب با خاک مرطوب خود انواع ویژه ای از گیاهان را می پرورانند . در این قسمت تنها گیاهانی خوب رشد می کنند که نیازمند مقادیر زیاد و همیشگی رطوبت هستند . آنها بویژه با شرایط غرقابی شدن و نوسانات موقتی آب سازگارند . به عنوان مثال بید ( Salix spp) در این اراضی با توجه به فقر لایه های زیرین خاک از اکسیژن ، ریشه های کم عمق خود را در خاک سطحی مستقر می سازد . همچنین درخت توسکا قشلاقی ( Alnus glutinosa) در زمین های حاشیه سیاه کشیم به وفور دیده می شود که امروزه عمدتا به صورت باغ یا دست کاشت است .

اگرچه طی سال های اخیر این اراضی به تمامی مبدل به شالیزار ، صیفی کاری ، باغ های صنوبر و دیگر انواع کاربرد زمین ، گردیده است ؛ اما بطوریکه قراین و شواهد نشان می دهد در گذشته اراضی اطراف تالاب – که سطح بالای آب زیرزمینی همواره رطوبت آنرا تامین نموده و گاه با قرار گرفتن مختصر آب راکد در آن منظره ای کمابیش باتلاقی می یابد – از جامعه های جنگلی توسکاستان (Alnetum) ، سفید پلستان ( Populetum caspicae) ، توسکا – لرگستان (Alneto-Pterocaryetum) و سفید پلت – توسکاستان پوشیده بوده است .

 

بی مهرگان و پلاکتون های تالاب

بی مهرگانی که در بررسی در تالاب مشاهده و نمونه برداری شدند به قرار زیر است:

– از شاخه کرم های حلقوی ( Annelida  ، کرم دراز و باریکی از راسته اپیستوپورا نمونه برداری شد.لازم به توضیح است که این جانور از جمله معدود جانورانی است که در گل و لایبستر تالاب که سرشار از مواد آلی و در نتیجه شرایط کمبود اکسیژن است بسر میبرد .  زالوی طبی ( Hirudo medicinalis) گونه ای از کرم های حلقوی ست که به وفور در تالاب سیاه کشیم یافت می شود . بطوریکه هرگاه قایق را برای مدت کوتاهی متوقف سازیم و یا اینکه با چکمه در قسمتی کم عمق بایستیم معمولا این جانور در حال بالا آمدن از قایق یا پای انسان دیده می شود .

 

از رده شکم پایان حلزونی با صدف مارپیچ دراز که به یک نقطه انتهایی ختم می شود به نام حلزون برکه ( Limnaea ) اغلب در حالی که با پاهای عضلانی خود بر روی گیاهان مشغول چرا است مشاهده می شود . این جنس به عنوان میزبان واسط ،در انتقال برخی بیماری ها به نشخوارکنندگان حائز توجه است. حلزون دیگری که فراوانی کمتری دارد با صدف پهن و دارای پیچش شبیه به شاخ قوچ نیز نمونه برداری شد که از جنس ژیرلوس ( Gyraulus ) است .

 

از راسته خرچنگ های ناجورپا ( Amphipoda) در امتداد مسیرهای جریان آب در تالاب نمونه هایی از گاماروس ( Gammarus) بدست آمد که خود را به قسمت های پایینی گیاهان آبزی متصل نموده بودند . این جانور ارزش و اهمیت زیادی به عنوان غذای ماهیان دارد

– نمونه از راسته عنکبوتیان ( Araneae) از سطح تالاب در میان گیاهان آبزی جمع آوری شد .

– از راسته یک روزه ها ( Ephemeroptera) پوره (نوزاد) آبزی جنس کانیسیافت گردید .

– از سناجقک ها پوره ای بنام اناکس ایمپراتور ( Anax imperator Leach) در میان آب جمع آوری شد .

– دو گونه ایلیوکوریس ( Ilycoris cimicoidea L.) و پله آ ( Plea leachi) از راسته ساس ها نمونه برداری گردید .

– از راسته قاب بالان یک شیرجه سوسک ( Noterus clavicornis Deg) و نیز لارو هیدروفیلوس ( Hydrophilus Mull) از آب های تالاب سیاه کشیم جمع آوری شد .

جانوران – پلانکتون های جانوری

این جانوران بسیار ریز در میان آب غوطه وراند . آنها از پلانکتون های گیاهای تغذیه و مورد استفاده غذایی جانوران بزرگتر واقع می شوند . تنها مطالعه ای که درباره پلانکتون های جانوری سیاه کشیم یافت می شود ، در سال 1357 توسط کارشناسان شوروی سابق انجام پذیرفته ( ولادیمر سکایا ، آ. وکواشا ، آ. گزارش تحقیق موجودات پلانگتنی توسط گروه کارشناسان شوروی در تالاب انزلی ، رودخانه ها و قسمت جنوبی دریای خزر ، آذر 1357 ) . در این بررسی جمعا 47 ایستگاه در مجموعه تالاب انزلی و نقاط مرتبت به آن انتخاب و به جمع آوری نمونه از آنها پرداخته شد .

 

از ایستگاهی که در بخش های میانی تالاب سیاه کشیم و در نزدیکی روگاه بهمبر تعیین گردید در تاریخ 11 و 21 تیرماه اقدام به برداشت نمونه های جانوران بی مهره شد . یکی دیگر از ایستگاه ها را بر رودخانه کلسر قبل از پیوستن به سیاه کشیم در نظر گرفته و در تاریخ 11 تیر و 8 شهریور از آن نمونه برداری کردند . در اینجا بر اساس نتایج حاصل از نمونه برداری مربوط به این ایستگاه ها و نیز سایر جمع آوری هایی که از مناطق مجاور ، در تالاب انزلی ، که دارای شرایط مشابه است بعمل آمده ، وضعیت پلانگتن های جانوری سیاه کشیم بیان می گردد .

 

بطور کلی در این تالاب و رودخانه های ورودی به آن جمعیت اصلی پلانکتونی از گونه های مربوط به دو گروه شاخه تک یاختگان ( Protozoa) و رده گردانتنان (Rotatoria) است . همچنین تعدادی از پلانگتن های وژه شالیزارها در میان نمونه های جمع آوری شده یافت گردید که همراه با پس آب مزارع به رودخانه های ورودی و از آنجا به سیاه کشیم راه یافته است .بیوماس پلانکتون ها در قسمت هایی از تالاب که از گیاهان با تراکم زیادپوشیده شده ، از بخش هایی که آب دارای حرکت است ، بیشتر می باشد و مجموعا بیوماس این موجودات ریز در سطح منطقه سیاه کشیم زیادتر از رودخانه هایی استکه آب را از حوزه آبریز بدان وارد می سازند.

 

تک یاختگان که اولیه ترین و ساده ترین موجودات جانوری جهان است در همه جای تالاب و رودخانه های مرتبط بدان زیست می کنند . نظر به کوچک بودن این جانوران تک سلولی بیوماس زیادی را تشکیل نمی دهند .گونه هایی از این گروه پلانگتن ها که فراوانی بیشتری دارند با ذکر درصد مشاهده آنها در نومنه های جمع آوری شده از منطقه و نقاط مجاور در جدول زیر ارایه گردیده است . همچنین بطوریکه در جدول بالا ملاحظه می شود ، تک یاختگان تنها گروهی از پلانکتون ها هستند که تعداد آن در رودخانه کلسر در تاریخ 8 شهریور نسبت به 11 تیر چند برابر افزایش یافته است .

 

فراوان ترین گونه های دیده شده از شاخه تک یاختگان در تالاب سیاه کشیم  فراوان ترین گونه های دیده شده از شاخه تک یاختگان در تالاب سیاه کشیم گردانتنان ، رده ای از کرم های لوله ای بوده که در آب های شیرین زیست می کنند و باید آنها را کوچکترین جانوران پریاخته ای دانست . این گروه را ، در تالاب ، بیشتر در نقاطی که دارای گیاهان آبزی و جریان آب کند باشد می توان یافت . فراوان ترین گونه های این رده در جدول زیر ملاحظه می گردد .

 

پلانکتون های ویژه شالیزار

پاروپایان ، راسته ای از رده سخت پوستان ( Crustacea) است . جانوران پلانکتونی پاروپایان اغلب از زیر راسته سیکوپز ( Cyclopoida) از تالاب سیاه کشیم گزارش شده است . بطوریکه از تعداد 7840 عدد پلانکتون مربوط به این گروه در جدول مربوط به بیوماس و تعداد پلانکتون های رودخانه کلسر از سیکوپزها می باشد . با توجه به اینکه جثه این جانواران نسبت به سایر پلانگتن هایی که در تالاب عمومیت دارند بزرگتر است . لذا همانگونه که در همان جدول ملاحظه گردید ، سیکوپز ها در نتیجه پاروپایان بیوماس پلانکتونی عمده تالاب را به خود اختصاص داده اند .