تالاب هورالعظیم (هور الهویزه)

نام انگلیسی:  Hoor-al-Azim Wetland     نام فارسی :  تالاب هورالعظیم

تالاب هورالعظیم در موقعیت جغرافیایی N3129 E4749 در استان خوزستان واقع است. هورالعظیم که تنها باقیمانده تالابهای بسیار بزرگ بین‌النهرین است در غرب استان خوزستان واقع است و به لحاظ تنوع‌زیستی فوق العاده غنی است و عمده منابع آبی تالاب از طریق رودخانه‌های کرخه، نیسان، سابله و نهرهای انشعابی تامین می‌شود.

هورالعظیم یاهورالهویزه درجنوب غرب شهرستان جدیدالتأسیس هویزه واقع بوده وشهررفیع مرکز بخش نیسان در3کیلومتری آن قرار دارد. این تالاب شاهدی زنده براقوام وتمدنهای مختلفی از بدو خلقت تاکنون بوده است این تالاب یابه اصطلاح محلی«هور» همواره منبع اقتصادی غنیی برای مردم مجاور آن بوده وحاشیه نشینان هور که مردمی از تبار عرب می باشند بواسطه نعمات موجود درآن امرار معاش می نمودند و تا قبل ازجنگ تحمیلی  دهها روستا و آبادی حاشیه هور با استفاده از هور و نیز از آبزیان آن اقتصاد خانواده های خویش رات أمین می کردند. اما تقریباً تمام روستاهای مجاورهور بجز شهر رفیع به طور کلی ازبین رفته وعملاً جز اسمی آز آنها جیزی برجای نمانده است از جمله ی این روستاها می توان به روستاهای زیر اشاره کرد:حسچه،لولیه،عمه،کسر،مچریه،محیّره، سیّدیّه، ابوچلاچ، مشیمشیّه، جرایه، طبر، شط علی،زهیریِه،برگه ،برص و…

پیشینه تاریخی این تالاب ها نیز بسیار مورد توجه جهانیان است، بررسی‌ها نشان داده که این تالابها زمانی مساحتشان به دو میلیون هکتار می‌رسید و تقریبا یک‌سوم مساحت عراق را اشغال می‌کرد به طوری که بالاتر از بغداد شروع شده و تا اروندرود ادامه می‌یافت. هورالظعیم که یک‌ سوم در ایران و دو سوم آن در عراق واقع شده یکی از زیستگاه‌های حساس و مهم پرندگان مهاجر آبزی و بومی منطقه است و حواصیل، غاز پیشانی سفید، شغال، روباه، گربه جنگلی، سمور آبی، گراز، شیر بد و انواع ماهی کپور از جمله حیات ‌وحش منحصر به فرد این تالاب هستند.

این هور تنها تالابی است که بر اساس بررسی‌ های کارشناسی از 100 نمره، نمره 100 را کسب کرده و هیج تالابی تاکنون چنین نمره ‌ای را به‌ دست نیاورده است و بیشترین تعداد پرنده‌های در معرض خطر در این تالاب به‌سر می‌برند و این تالاب از نظر حجم و انوع پرنده نیز بسیار قابل توجه است. یکی از کارکردهای مهم تالاب، جلوگیری از طوفان شن و گرد و خاک است چراکه تالابها رطوبت آب را بالا می‌برند و خشک شدن هورالعظیم چه در ایران و چه در عراق میزان وقوع طوفانهای شن را افزایش داده است و باعث شده استان خوزستان در سه سال اخیر با گرد و غبارهایی حدود 21 برابر استاندارد مواجه شود.

پوشش گیاهی:

در منطقه حفاظت شده هورالعظیم نیزارهای انبوهی وجود دارد که عمده ترین گونه های گیاهی آن نی، لوئی، جگن، نیلوفرآبی، درختچه های گز و پده می باشد.

گونه های شاخص جانوری:

تالاب ها همواره‌ بعنوان‌ یکی از مهم‌ترین‌ و حیاتی ترین‌ زیستگاه‌ پرندگان‌ آبزی بشمار می آید و بدلیل‌ استفاده‌ پرندگان‌ نقاط‌ دور دست‌ و کشورهای‌ دیگر در فصل‌ مهاجرت‌، مورد توجه‌ جوامع‌ علمی و زیست‌ محیطی جهان‌ می باشند و حفاظت‌ از آنها در اولویت‌ قرار میگیرد. بخش وسیعی از پرندگان آبزی هورالعظیم را انواع اردک ها و غازها تشکیل داده که برای مردم ساکن هور دارای اهمیت فوق العاده هستند. در فصل زمستان انواع پرندگان از جمله غاز و مرغابی، پلیکان، درنا و … به این منطقه و مناطق همجوار آن مهاجرت می کنند. در بین پرندگان بومی هور دراج، اردک مرمری، چنگر معمولی، باکلان کوچک و در بین پرندگان مهاجر اردک بلوطی، غاز پیشانی سفید، عروس غاز، اکراس آفریقایی، از اهمیت بیشتری برخوردارند.

ماهیان‌ هورالعظیم متجاوز از ۲۰ گونه‌ اند که‌ اغلب‌ آنها شیلاتی و قابل‌ صید هستند. علاوه‌ بر ماهیان‌ بومیی بعضی‌ از ماهیان‌ خلیج‌ فارس‌ در فصل‌ تخم‌ریزی در آبهای هورالعظیم تخمگذاریی می نمایند. ماهیان‌ هورالعظیم عبارتند از ماهی بنیی، ماهی شیربت‌، ماهیی گتان‌، ماهیی برزم‌، ماهیی حمری، ماهی شلج‌، ماهیی بیاح‌، ماهی هامور معمولی، ماهی کپور نقره‌ای، ماهی کپور سرگنده‌ و ماهی آمورسفید.

گونه ارزشمند و در معرض خطر انقراض لاک پشت لاک نرم در هورالعظیم وجود دارد.

از پستانداران منطقه می توان گراز، شغال، خرگوش و شنگ را نام برد.

راههای دسترسی

جاده های موجود در تالاب جاده طبر- شط علی و جاده شرکت نفت از جمله راههای دسترسی جهت مشاهده حیات وحش می باشد.