تنگ برج، لوت مرکزی

نام فارسی:  تنگ برج نام انگلیسی: Borj canyon

دو تنگ آبرفتی بُرج و بلبل در بیابان لوت مرکزی، از پدیده‌های شگفت انگیز لوت به حساب می‌آیند. تنگ‌های بُرج و بلبل از پدیده‌های بی نظیر بیابان لوت مرکزی‌ هستند. این تنگ‌های آبرفتی، بر اساس پیکربندی عمومی آنها و همچنین وضعیت زمین ریخت‌شناسی (ژئومرفولوژی) توسط کارشناسان با اسامی برج و بلبل نامگذاری شدند و با فاصله حدود ۷ کیلومتر در شرق و غرب رودشور قرارگرفته‌اند و فاصله بین آنها را تل‌های شنی پشت نهنگی، کلوت‌های پراکنده و عرصه‌های رُسی و شنی فرا گرفته‌اند.

تنگ بُرج، شاهکار طبیعی کویر لوت محسوب می‌شود که در بررسی اولیه به نظر می‌رسد قدمت تشکیل این تنگ به زمانهای بوجود آمدن سازند کلوت‌ها، یعنی بین دوران یخبندان اول و دوم زمین شناسی برسد. تنگ برج در واقع مسیل آبرفتی است که روان آبهای پرحجم دشت غربی لوت مرکزی به سمت مخروط افکنه‌های عمیق دامنه شرقی را تسهیل کرده است. هرچند که از زمان تشکیل این تنگ که ابتدا بر اساس فرسایش آبی ومتعاقبا به واسطه فرسایش بادی بوجود آمده است، هزاران سال می‌گذرد، اما در حال حاضر نیز محل عبور روان آب هایی است که گاهاً بر اثر رگبارهای موقتی ایجاد می‌شود.

دهانه ورودی این تنگ حدود هشت متر است که با مرتفع شدن دیوارهای عظیم طرفین آن، دهانه تنگ تر می شود تا جایی که پهنای عمومی دهانه آن به حدود ۵/۱ تا ۲ متر می رسد. ارتفاع دیواره های تنگ بُرج حدود پنجاه متر است و صخره های منفرد سوزنی شکل بسیار مرتفع به صورت برج های نوک تیز در کنارآنها به صورت موازی استقرار یافته اند و اشکال جذاب وشگفت انگیزی را بوجود آورده اند که به لحاظ ارزشهای زمین شناختی در جایگاه ممتازی قرار می گیرند. ارتفاع زیاد دیواره های طرفین وتنگ بودن راهروهای پیچاپیچ این تنگ موجب شده تا در طول روز به بسیاری از نقاط آن نور آفتاب نرسد.

آشکار بودن طبقات رسوب گذاری شده طی دوران های مختلف در دیواره های این تنگ باعث شده تا محققان علوم زمین شناسی بهتر پی به قدمت تشکیلات سازند لوت ببرند. بنابراین لزوم بررسی و مطالعه وضعیت طبیعی تنگ برج در آینده توسط متخصصین رشته های رسوب شناسی ،ژئومرفولوژی وجغرافیا ضروری است. پیچیدگی راهروهای تنگ و وجود دیواره های مرتفع و همچنین صخره های مخروطی با ترکیب رس موجب شده تا شرایط بسیار مناسبی برای زیست گونه های جانوری در تنگ برج فراهم شود. وجود انواع قاب بالان، سارگپه، قراب، بیدها ، انواع عنکبوت، خزندگان و روباه شنی در این ناحیه شرایط اکومرفولوژی کم نظیری در لوت به وجود آورده است به گونه‌ای که ذخیره گاه غذایی پرندگان شکاری مهاجر را نیزموجب شده است و نشان از اهمیت ویژه زیست محیطی زیستگاه تنگ برج در بوم سازگان لوت دارد.

تنگ برج به لحاظ ساختار زمین شناسی و اکومرفولوژی و همچنین زمین ریخت شناسی و چشم اندازهای بی نظیر اقلیم گرم و خشک لوت و همچنین نقش تعادلی آن در فلات ایران، شایستگی والایی برای ثبت در فهرست میراث های طبیعی، ملی جهان را دارد که کانون سبز فارس مقدمات تشریفات قانونی آن را در برنامه دارد.