تنگ رتیل، لوت شمالی

نام فارسی:  تنگ رتیل نام انگلیسی: Spider canyon

تنگ رتیل در موقعیت جغرافیایی N311210 E581125 در استان کرمان واقع است. تنگ رتیل (اسپایدر کانیون ) عظیم ترین تنگه کویر لوت ایران است که در اعماق کویر در بخش لوت شمالی با فاصله 130 کیلومتری از شهداد در جدار دیواره غربی خسک رود یا خشک رود واقع است که به شرح آن می پردازیم. در ادامه مطالعات پدیده های شگفت آور کویر لوت در بخش رودهای موجود ، حدود یک سال قبل در هنگام مطالعه رودهای چاله مرکزی یا چاله رود شود این تنگه مورد شناسائی قرار گرفت. چاله مرکزی یا چاله رود شود در مرکز کویر لوت   قرار داشته و بزرگترین چاله کویر لوت می باشد. رودهای دائمی چون رود شور و کال لوت به آن ریخته و دراین چاله  آرام  می گیرند ، علاوه برآن چند رود فصلی نیز  بدان می ریزد که پهناورترین آنها خسک رود یا خشک رود می باشد که از کوه بختو یا پختو سرچشمه گرفته و پس از عبور از شرق پوزه کال جاده آسفالته  شهداد نهبندان را قطع نموده و بسوی چاله مرکزی ادامه مسیر می دهد. البته جاده قدیم شتر رو شهداد بیرجند در شمال خشک رود با این رودخانه طلاقی می نماید که این نقطه در نقشه های قدیمی بنام منزل خشک رود   ثبت شده است.

جهت شناسائی و بررسی حضوری تنگ رتیل اینجانب اکبر رشیدی مقدم  به اتفاق آقای جواد فلاح از دوستان گروه کرمان آفرود و آقایان وحید باقری و هادی رشیدی مقدم به همراه مهران ابراهیمی بعنوان تعمیرکار گروه که همگی از علاقمندان به طبیعت و کویرنورد می باشند ،عصر پنجشنبه مورخ 19/2/1392 ساعت 30/3  از کرمان به سمت شهداد عزیمت نمودیم و پس از طی 90 کیلومتر در شهداد سوخت گیری نموده و به سمت کویر لوت ادامه مسیر دادیم. طغیان رود شور در اثر بارندگی های بهار و آ ب نمکی که اطراف جاده را بطوروسعیی فرا گرفته نقاشی زیبائی بود که آرامش خاصی را تداعی می کرد.در حین راه 60 کیلومتر بعد از شهداد  درگود نمک سر یا معدن نمک جهت مصرف منزل نمک برداشت نمودیم و نهایتاً در کیلومتر 80 این جاده شب را در پایگاه هلال احمر در کنار برادارن پایگاه استراحت کردیم که مورد محبت آنها مخصوصاً مسئول پایگاه آقای پورحسینی قرار گرفتیم.

صبح جمعه بعد از نماز صبح عازم تنگ رتیل گشتیم ،‌ ابتدا بعد از 22 کیلومتر رانندگی به پوزه کال یا  گوشکال  رسیدیم ، این عارضه بصورت کلوتهائی چند طبقه از مناظر زیبا وجذاب کویر لوت می باشد. سه کیلومتر بالاتر از پوزه کال که نقطه طلاقی جاده اسفالت با خشکرود می باشد از مسیر جاده به سمت شمال خارج شدیم. پس ازهشت کیلومترپیمایش در بستر خشک رود در فضائی جالب و جاذب صبحانه را صرف نمودیم،عظمت خشک رودبا پهنه 90  متر بسیار آشکار بود ، دیوارهای بلند خشک رود با ارتفاع حدود 100  متر و شیب پانزده تا صد در صد چشم نواز است وشیارهای موجود در این دیواره هر کدام نقشی است که انسان را به یاد خالق هستی می اندازد. در ادامه مسیر در چهارنقطه تنگ هائی را پیدا نمودیم که سه عدد آنها ارتفاع قابل ملاحظه ائی نداشتند و بیشتر شباهت به آبراهه می دادند. در بررسی این تنگه های فرعی به آثاری از حشرات (سوسک و کفشدوزک ) و پر پرندگان و پوست مار برخورد کردیم ،بعد از بررسی این تنگه های فرعی سرانجام پس از طی مسافت 25   کیلومتر درمسیر خشک رود به تنگ عظیم و شگفت آور رتیل رسیدیم. در ابتدای تنگه عظمت دیوارها که کاملاً عمودی و با ارتفاع بیش از  50 متر وجود داشت، بسیار رعب آور بود زیرا جدار این دیوارها لایه لایه از ماسه درشت با رنگ های مختلف بود که تصور می کردیم ممکن است ریزش نمایند.

پس از ثبت و گرفتن عکس در داخل تنگه پیشروی نمودیم و با شگفتی تمام پس از 500 متر بادنیائی ازحیات منجمله حشرات متنوع  شامل پروانه های بزرگ و کوچک، کفشدوزک های قرمز، شب پره، انواع مگس در اندازه و رنگهای مختلف خصوصاً زرد رنگ و حتی مورچه های کوچک مواجه شدیم ، پرواز چند نوع پرنده و آواز آنها بسیار گوش نواز بود و از همه عجیب تر حرکت سریع رتیل های خورشیدی با رنگ زرد و شکم های پرو پاهای پر ازمو و پرز در اطراف ما بود که ترسی دلنشین را به همراه داشت. رتیل خورشیدی یا رطیل شتری دارای دوآوره قوی است ودر هنگام خطر بعضاً صدائی بین فش فش و خش خش از آنها خارج می کند. نوع ماده آن بزرگتر از نوع نر بوده و سرعت این حشره تا 16 کیلومتر در ساعت می رسد ، برای اولین مرتبه در صحراهای عراق شناسائی شده و بعداً در شن زارهای جنوب غربی آمریکا و مکزیک مورد مطالعه قرار گرفته است ، این رطیل از حشرات و عقرب و مارمولک تغذیه می نماید و انواع مختلفی دارد و افسانه هائی در مورد  این رتیل نقل می کنند از جمله قادر است با آرواره های خود شکم شتری را که روی زمین دراز کشیده پاره نماید  و بدین علت به آن رتیل شتری می گویند ، البته از شتر داران قدیمی شهدادی علت نامگذاری سئوال شد که گفتند علت نامگذاری آن شباهت رنگ این رتیل با شتر است. این رتیل در آروره خود نوعی سم دارد که شکار خود را بیهوش می نماید.

اگر انسان را گازبگیرد خطرناک نمی باشد و شخص گزیده شده برای جلوگیری از عفونت باید به پزشک مراجعه نماید .رتیل خورشیدی در شب به شکار می پردازد و در طول روز در پناه سایه بدور از نور مستقیم خورشید به استراحت می پردازد،‌ و بدین علت علاوه بر رتیل شتریآن را رتیل خورشیدی نامیده اند. تعداد آنها در این تنگ آنقدر زیاد است که در هر گامی که بر می داریم ممکن است با یکی از آنها روبرو شویم وبه همین جهت به نظر می رسد که نام تنگ رطیل زیبنده ترین نام برای این تنگه می باشد. در عظمت تنگ رتیل باید اضافه نمایم اینجانب تا قبل از ملاحظه این تنگه فکر می کردم که بزرگترین تنگه کویر لوت تنگه زبان مار می باشد که در لوت مرکزی وجود دارد. و با اینکه بارها به تنگه زبان مار مسافرت نموده بودم، با ملاحظه این تنگ به این نتیجه رسیدم که تنگ رتیل با داشتن حدود 20 کیلومتردیواره در ارتفاع های مختلف و 30 کیلومتر مسیر بدون دیواره، وجمعا  با 50 کیلومتر مسیر عظیم ترین تنگه کویر می باشد در حالیکه طول تنگه زبان مار در بلندترین شاخه تنها 7 کیلومتر  می باشد.
سرچشمه تنگ رتیل از جنوب چاله ای است که در عمق 50 کیلومتری ابتدای تنگ قرار داشته و علت بوجود آمدن این چاله ریزش چند رود فصلی است که همگی از ارتفاعات خراسان جنوبی سرچشمه میگیرند . و نام این رودها به ترتیب رود پلاسی، رود انبار، رود بصیران، رود کرمعلی و رود ریگ می باشد. و کلیه این رودها از شمال به این چاله می ریزند.

در اثر ریزش دیوارهای تنگ رتیل در بعضی نقاط با سختی حدود 3 کیلومتر پیشروی نمودیم ، دمای هوا علی رغم خنک تر بودن آن در داخل تنگ ساعت 12 ظهر در سایه 40 درجه سانتی گراد بود و ا ین در حالی است که هم اکنون فصل بهار می باشد . پس از تهیه عکس و گزارش از تنگ خارج شدیم و در ادامه رو به شمال در بستر خشک رود   7 کیلومتر دیگر  جلو رفتیم وسپس به سمت غرب پیچیدیم و مجدداً وارد تنگ رتیل شدیم. در داخل تنگ به سختی از دیواره غربی آن بالا رفته و روبه سمت جنوب غرب رانندگی نمودیم وتا به جاده آسفالته شهداد نهبندان  رسیدیم. و از طریق این جاده به کرمان برگشت نمودیم ، عصر جمعه ساعت 7 به کرمان رسیدیم . این سفر پر بار جمعا با 450 کیلومتر رفت و برگشت حدود یک و نیم روز به طول انجامید.