تولید مثل پستانداران

پستانداران را میتوان بر اساس شیوه جفتگیری به دو گروه تک همسری ( Monogamous ) و چند همسری ( Polygamous ) تقسیم نمود.به طورکلی زمان جفت گیری، طول دوران بارداری، تعداد نوزادان و دفعات زایمان درسال، بین اکثر گونه های پستانداران متفاوت است.

زایمان معمولاً در فصل مناسب که آب و غذا فراوان و هوا معتدل است انجام می  گیرد، از آنجا که مدت آبستنی در بین افراد یک گونه ثابت است، جفت گیری در زمانی انجام میگیرد که ماده ها بتوانند نوزاد خود را در فصل مناسب به دنیا بیاورند. بنابراین در کشور ما ایران که دارای مناطق گرمسیر، معتدل و سردسیر است، فصل جفت گیری و زمان زایمان حتی برای یک گونه حیوان نیز در مناطقی مختلف متفاوت است. برای مثال درحیوانیمثل کل و بز که مدت آبستنی اش حدود پنج ماه است زمان جفت گیری درمناطق گرمسیر کشور ( مانند هرمزگان و بوشهر ) اواخر شهریور و مهر و در مناطق سردسیر ( ارتفاعات البرز و زاگرس ) اواسط آذر ماه است. بنابراین اکثر نوزادان، در مناطق گرمسیر، اسفند ماه و در مناطق سرد سیر اردیبهشت ماه که مناسبترین فصل در این مناطق است متولد می شوند.

طول دوره آبستنی در بین گونه های پستانداران متفاوت ا ست. معمولاً هر چه اندازه جثه بزرگ تر باشد مدت آبستنی طولانی تر است. ولی این موضوع در مورد همه پستانداران صادق نیست. برای مثال دوران آبستنی در گوشت خواران که تا زمان زایمان باید تحرک و چالاکی زیادی برای شکار داشته باشند بسیار کوتاه است. در این دسته از پستانداران تعداد نوزادان نسبتاً زیاد است ومعمولاً در لانه می مانند و به شدت آسیب پذیرند. ولی بر عکس در سم داران مدت زمان آبستنی نسبتاً طولانی و تعداد نوزادان کم است ولی کامل متولد می شوند و قادر به حرکت وتعقیب مادر خود هستند.

در برخی از پستانداران طول مدت زمان آبستنی بیشتر از حد معمول است که به آن تاخیر باروری
( Delayed Implantation  ) می گویند. تاخیر باروری در پستانداران معمولاً به دو صورت انجام می گیرد. در برخی از گونه ها، پس از جفت گیری و تشکیل سلول تخم، رشد جنین تا مدتی متوقف میماند. برای مثال در شوکا زمان جفت گیری معمولاً در اواسط تابستان است ولی به علت تاخیر باروری، زایمان در اوایل بهار یعنی پس از 5/9 تا 10 ماه بعد ازجفت گیری انجام می گیرد ( در صورتیکه آبستنی حقیقی شوکا حدود 4 ماه است ). در گروهی دیگر از پستانداران مانند برخی از خفاش هایی که خواب زمستانی دارند جفتگیری در اوایل پاییز انجام میگیرد ولی تخمک گذاری ماده در اوایل بهار است بنابراین اسپرم تمام پاییز و زمستان را در دستگاه تناسلی ماده می گذارند و آبستنی حقیقی در اوایل بهار انجام میگیرد.

طول عمر پستانداران نیز بستگی زیادی به اندازه جثه آنها دارد معمولاً طول عمر در گونه هایی که چثه بزرگ تری دارند بیشتر است ولی این قانون در مورد کلیه پستانداران عمومیت ندارد. برای مثال طول عمر بعضی از خفاش ها ( مانند خفاش سیبیل دار که شش گرم وزن دارد ) حدود 20 اسل است در صورتی که عمر کل و بز و یا قوچ وحشی از 15 سال تجاوز نمی کند.

تعیین طول عمر پستانداران در طبیعت بسیار مشکل است و به همین دلیل معمولاً طول عمر حیواناتی که در باغ وحش ها زندگی می کنند ملاک تعیین طول عمر قرار میگیرد که در این کتاب نیز به همین نحو عمل شده است. باید توجه داشت طول عمر اکثر حیواناتی که در باغ وحش ها زندگی می کنند ملاک تعیین عمر قرار میگیرد که در این کتاب نیز به همین نحو عمل شده است.باید توجه داشت طول عمر اکثر حیواناتی که در باغ وحشها به صورت اسارت به سر می برند به دلیل مراقبت هایی که از آنها به عمل می آید بیشتر از آنهایی است که در طبیعت زندگی می کنند. همچنین حیواناتی که در اسارت به سر می برند زودتر از حیواناتی که در طبیعت زندگی می کنند به سن بلوغ می رسند.