منطقۀ خوارتوران به «آفریقای ایران» مشهور است. منطقۀ حفاظت شده ای که شاید بهشت گردشگرانی باشد که دستی هم در شناسایی گونه های جانوری و حیات وحش دارند. این منطقۀ حفاظت شده در جنوب شرقی شهرستان شاهرود در بخش بیارجمند قرار دارد و از نظر وسعت بزرگترین منطقۀ حفاظت شده خاورمیانه محسوب می شود.
برای دیدن منطقۀ حفاظت شدۀ توران، باید به منتهی الیه جنوب شرقی شهرستان شاهرود سفر کنید. این مجموعه در ضلع جنوبی جادۀ تهران- مشهد و در شمال شرقی کویر مرکزی ایران واقع می باشد. علاوه بر آنچه ذکر شد و دیگر جاذبه های متنوع این منطقۀ زیبا، جذابیت های دیگری برای سفر به این منطقۀ بکر و استثنایی وجود دارد. یکی از این جاذبه ها محصولات زراعی و دامی و غذاهای محلی آن می باشد.
فلفل؛ پرمصرف ترین سبزی جهان، که به عنوان دارو و چاشنی غذا نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
دهستان های فرومد (شهرستان میامی) و خوارتوران (بخش بیارجمند شهرستان شاهرود) مناطق اصلی کشت این محصول در کشور می باشند. میزان تولید فلفل در شهرستان های شاهرود و میامی که به دلیل مرغوبیت، قابلیت صدور به خارج از کشور را دارد، حدود 80 درصد نیاز کشور است و سالیانه بیش از یک هزار تن محصول از مزارع فلفل برداشت می شود. کاشت فلفل قرمز پس از انقلاب اسلامی در برخی از مناطق خوارتوران جایگزین کشت خشخاش شده و امروزه به عنوان کشت اصلی و غالب کشاورزان این منطقه مشهور است.
ارقام کشت شده در منطقه توران بیشتر رقم محلی بوده و میانگین برداشت آن حدود 2 تن در هر هکتار است. عمده فروش این محصول به صورت خشک شده می باشد. برای این منظور معمول است که پس از برداشت فلفل ها را بر روی تپه ها و اراضی اطراف روستاها و کلاته های منطقه در مقابل نور خورشید پهن می کنند. پس از خشک شدن فلفل را آسیاب کرده و به بازار عرضه می دارند. با وجود پیشرفت کارخانه های فلفل کوبی در کشور، مردم این منطقه هنوز از شیوه های سنتی و آیین گذشتگان خود پیروی می کنند و با پهن نمودن فلفل ها بروی تپه ها در ماه های آذر و دی مناظر زیبایی را خلق می نمایند و از دور دست در نگاه اول، دشت های شقایق تصور می شود.
در این روزهای فصل سال، از هر خانه ای صدای هاونگ و چرخش سنگ آسیاب های دستی برای نرم کردن فلفل های خشک شده به گوش می رسد، خانه هایی از جنس خشت و گل، ساده و صمیمی با سقف های گنبدی …
همانطور که در ابتدا ذکر شد این محصول و شیوه خشک کردن آن در کنار تپه رمل های ماسه ای خوارتوران یکی از جاذبه های گردشگری آن به شمار می رود و علاوه بر آن مشتقات و غذاهای با چاشنی فلفل مردم این منطقه خود انگیزه ای برای سفر به خوارتوران است گویی به سرزمین 72 ملت هندوستان پای گذاشته ای، کما اینکه به تازگی به دلیل کیفیت بالا و عیار تندی فلفل ها پای کمپانی های هندی نیز جهت خرید این محصول به منطقۀ شاهرود باز شده است. تنوع غذاهای تند و خوشمزه جوامع محلی بسیار زیاد است غذاهایی که شاید اسمش را تا به حال نشنیده اید؛ شولی هویج، قروتو، غوره جوش، قاتِقی و غیره که به شیوه تهیه یکی از آنها اشاره می کنیم:
قاتِقی (Ghateghi) غذایی فوق العاده تندی است که یقیناً با اولین لقمه سوزش زیادی در دهان خود احساس خواهید کرد و ناخودآگاه در جستجوی یک لیوان آب خواهید بود، اما افسوس که خوردن آب هم چاره آن نیست! پس از چند لحظه تحمل ادامه خواهید داد و از طعم این غذای منحصر به فرد لذت خواهید برد شیوه پخت آن اینگونه است که ابتدا مقداری گردو، گشنیز خشک خرد شده و فلفل قرمز (مقداری بیشتر) را در هاونگ کوبیده، سپس پیاز داغ همراه با روغن را به مخلوط اضافه می کنند و در آخر کشک و ماست چکیده را کمی رقیق نموده و بروی آن می ریزند و آن را بروی حرارتی ملایم می جوشانند.
فلفل 25 گونه متعدد دارد که پنج گونه آن مورد استفاده است. این پنج گونه خود به 140 نوع تقسیم می شود و اولین بار به وسیله هندی‌ها شناخته شد. دلیل ایجاد سوزش در دهان پس از خوردن فلفل، مولکولی به نام کاپسایسین (capsicin) است. جالب است بدانید این مولکول به قدری قوی است که اگر یک گرم از آن را در یک ظرف 10 لیتری آب حل کنید باز هم تندی خود را دارد. حتماً شما نیز این تجربه را داشته‌اید که با خوردن فلفل، دهان و زبانتان بسوزد، اما این حس سوزش گرچه کاملاً واقعی است، ولی هیچ اثری از سوختگی مانند تاول برجا نمی گذارد.
اگر از فلفل قرمز به طور مداوم در رژیم غذایی خود استفاده کنید، نه تنها به هضم غذاها کمک کرده اید بلکه ریسک ابتلا به بیماری های قلبی را نیز کاهش داده اید. پیش از این تصور می شد که فلفل قرمز سبب وخیم تر کردن زخم معده می شود، اما این ترس با توجه به تحقیقات گسترده ای که انجام پذیرفته از میان رفت و پژوهشگران به این نتیجه رسیدند که فلفل به دلیل دارا بودن کپسیکم می تواند از ایجاد لخته های خونی خطرناک نیز جلوگیری به عمل آورد. علاوه بر توانایی جلوگیری از انسداد شریان های خونی، محققان به این نتیجه رسیدند که وجود ماده کاپسایسین در فلفل که عامل طعم تند این گیاه است، باعث نابودی سلول های سرطانی می شود. شاید یکی از دلایل در امان بودن هندو ها از سطح پایین بهداشت در این کشور همین مصرف بالای فلفل است.
اگر گذارتان به شاهرود افتاد حتماً از منطقۀ حفاظت شده خوارتوران بیارجمند و روستای هدف گردشگری قلعه بالا و رمل های ماسه ای رضا آباد دیدن نمایید، حتماً سری هم به آرامگاه جرجیس نبی در دهستان زمان آباد بزنید که فاصله زیادی تا این منطقه ندارند و می توانند سفر فلفلی شما را جذاب تر کند.
امید است در سال آینده با برگزاری اولین جشنوارۀ فلفل در منطقۀ خوارتوران و یا روستای فرومد به تندی پذیرای شما در قارۀ کوچک ایران (شاهرود) باشیم …
