جبیر

نام علمی : Gazella bennettii نام انگلیسی:  Jebeer gazelle,Indian gazalle   نام فارسی: جبیر

 (کرمانی: بز آهو)(بلوچی: آسک ماده تیهل نرس‍وان)

مشخصات: شباهت زیادی به آهو دارد. تفاوت ظاهری آن وجود شاخ‌های نازک و بلند در ماده‌ها است، در صورتی که در آهو ماده‌ها معمولاً شاخ ندارند. شاخ جبیرهای نر قوس زیادی ندارد و قدری موازی به نظر می‌رسند خمیدگی انتهای شاخ نیز به طرف جلو متمایل است بر روی شاخ‌های آهو و جبیر نرگره‌هائی وجود دارد ولی نمی‌توان به وسیله آنها سن حیوان را تشخیص داد (بلند ترین شاخ که مربوط به استان فارس است 32 سانتی متر طول دارد). موها کوتاه به رنگ زرد تیره متمایل به قرمز زیر بدن و کفل‌ها سفید است. موهای دم نسبتاً بلند وسیاه رنگ است.

اندازه‌ها: طول سروتنه 90 تا 110سانتی‌متر دم 15 تا 20 سانتی‌متر ارتفاع 55 تا 65 سانتی‌متر وزن 15 تا 25 کیلوگرم.

زیستگاه: مناطق بیابانی و نیمه استپی معمولاً تپه‌ماهورهای کوتاه اطرافت رودخانه‌های خشک شکسته‌ها قیچ‌زارها تاغ زارها و بوته زارهای بلند را به دشت‌های صاف ترجیح می‌دهد.

پراکندگی: حاشیه کویر مرکزی و کویر لوت. از منطقه حفاظت شده توران تا پارک ملی کویر استان یزد جنوب فارس کرمان هرمزگانع سراسر مناطق ساحلی جنوب تا بلوچستان سیستان و جنوب خراسان پراکندگی دارد.

پراکنش جهانی: شرق آفریقا عربستان تا هندوستان.

عادات: روز گرد است. گاهی شب‌ها نیز به چرا می‌رود. غالباً به صورت جفت یا دسته‌های کوچک (پنج تا 25 رأس) دیده می‌شوند. حیوان پر طاقتی است. شرایط سخت مناطق کویری را به خوبی تحمل می‌کند. به آب کمی احتیاج دارد. در بعضی از مناطق آب مورد نیاز بدن خود را از گیاهان تأمین می‌کند. جبیر از شترها ترس چندانی ندارد معمولاً‌ در جوار آنها در حال چرا مشاهده می گردد. برخی از شکارچیان در پناه شترها و هماهنگ با گام‌های شتر به جبیرها نزدیک می‌شوند و آنها را شکار می‌کنند.

غذا: از علوفه بوته‌ها و برگ درختان تغذیه‌ می‌کند.

تولیدمثل: در مناطق گرمسیر اوایل پاییز و در مناطق سردسیر اواخر پاییز جفت‌گیری می‌کند. مدت آبستنی حدود 170 روز است. یک یا دو بچه می‌زاید. نوزادان در دو روز اول کاملاً بی‌حرکت و به اصطلاح افراد محلی خواب هستند. ماده‌ها قادرند چند روز پس از زایمان جفت‌گیری کنند. بنابراین در مناطقی که شرایط آب و هوا مناسب است و یا به دلایلی مادر بچه‌های خود را از دست داده باشد احتمالاً جبیرها می‌توانند دوبار در سال تولیدمثل کنند. بچه‌ها تا حدود پنج ماهگی شیر می‌خوردند و در 20 ماهگی بالغ می‌شوند. طول عمر حدود 12 سال است.

وضعیت فعلی: دشمن طبیعی جبیر یوز کاراکال و گرگ است. به علت تعقیب و شکار آن به وسیله موتور سیکلت و اتومبیل تخریب زیستگاه و اشغال آبشخورها جمعیت آن به شدت کاهش یافته و خطر انقراض نسل آن را تهدید می‌کند. در حال حاضر بیشترین جمعیت جبیر در پارک ملی کویر پناهگاه حیات وحش نایبندان مناطق حفاظت شده بهرام گو و هرمود وجود دارد. 50 رأس جبیر در محوطه محصوری واقع در منطقه حفاظت شده شیر احمد در حومه سبزوار نگهداری می‌شوند. این جبیرهای منطقه حفاظت شده نایبدان هستند که به این محل منتقل شده‌اند.