آسایشی که با هیزم‌های شکسته در زمستان و با بادگیری در تابستان فراهم می‌شد. سیر طراحی‌شهری و معماری سنتی ایران همواره با آهنگ طبیعت، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و ساختن بناهایی با کمترین مصرف انرژی همراه بوده است. با این همه مروری بر فرآیند ساخت آثاری که پس از دوره قاجار ساخته شدند نشان می‌دهد تنها تعداد انگشت‌شماری از این بناها با ایده هماهنگی با طبیعت به شیوه سنتی و تلفیق آن با تکنولوژی روز ساخته شده است. اما در این میان سیدمحمدحسین آیت‌اللهی، استادیار معماری دانشکده هنر و معماری یزد با استفاده از نتایج بررسی روش‌های سنتی تنظیم شرایط محیطی، خانه خورشیدی را با استفاده از شیوه‌های سنتی سرمایش و گرمایش غیرفعال در یزد ساخته است. او معتقد است، معماری و شهرسازی سنتی ایران راهکارهای بسیاری را برای ساخت بناهایی هماهنگ با طبیعت تجربه کرده اما عمده این راهکارها در چند دهه اخیر به فراموشی سپرده شده است. حالا دیگر بی‌توجهی به دستاوردهای شهرسازی سنتی شرایط را به‌گونه‌ای رقم زده و الگوهایی را در ساخت و ساز بناها متدوال کرده که به گواهی آمارها منجر به ائتلاف بیش از 40 درصد انرژی کل کشور می‌شود. خانه خورشیدی طراحی شده توسط این پژوهشگر مسائل شهری و زیست‌محیطی، از پنج سال پیش در یزد به بهره‌برداری رسیده است.
طولانی بودن روزهای آفتابی یزد اصلی‌ترین دلیلی بوده که آیت‌اللهی را به صرافت ساخت این خانه خورشیدی انداخته است. چنانکه می‌گوید: «آسمان یزد به‌طور متوسط 3188 ساعت در طول سال آفتابی است که با طراحی و ساخت این ساختمان به میزان 50 درصد انرژی برای سرمایش، 30 درصد انرژی برای گرمایش و 70 درصد انرژی در تولید آب گرم صرفه‌جویی می‌شود.» این ساختمان دارای یک حیاط اصلی و یک حیاط خلوت به مساحت 30 مترمربع با دیوارهای بلند برای تامین سایه طراحی شده است که امکان تهویه طبیعی را در تابستان فراهم می‌کند. قسمت گودال باغچه در حیاط خلوت دارای حوضی است که برای سرمایش تبخیری از آن استفاده می‌شود و نیز هیچ اتاقی به عنوان موتورخانه برای خانه در نظر گرفته نشده است که خود در هزینه ساخت ساختمان صرفه‌جویی را به همراه دارد. آیت‌اللهی در پاسخ به این سوال که کدام شرایط محیطی یزد در ایده ساخت این بنا موثر بود، می‌گوید: «در یزد بناها با وجود نیاز به گود شدن برای دسترسی به آب از طریق قنات، سه یا چهار طرفه ساخته شده‌اند و این‌گونه است که با تغییر فصل و روز و شب کوچ افقی و عمودی در این خانه‌ها انجام می‌شود. بعدازظهر تابستان، ساکنان خانه به زیرزمین پناه می‌برند. هنگام غروب پس از آب‌پاشی حیاط از تالار استفاده می‌کنند و برای خوابیدن، زیر سقف آسمان و روی پشت‌بام به استراحت می‌پردازند. اتاق‌های آفتاب‌گیر رو به جنوب غربی (قبله) و جنوب شرقی در زمستان استفاده می‌شوند. جذب مستقیم نور از طریق پنجره‌های بزرگ، ذخیره انرژی به وسیله کف و دیوارهای خشتی ضخیم و جلوگیری از هدر رفتن گرما به وسیله پوشاندن پنجره‌ها با پرده‌های ضخیم صورت می‌گیرد. تالار با دیوارهای بلند خانه را برای گپ عصرانه سایه‌دار و آماده می‌کند. حوض بزرگ آب، درختان و آب‌پاشی کف‌های آجری و نسیمی‌که از بادگیر می‌وزد، همگی باعث خنکی تالار با استفاده از سرمایش تبخیری غیرفعال می‌شوند.»به گفته این محقق، همه این نکات در طراحی خانه آفتابی‌در نظر گرفته شده به‌گونه‌ای که «سطوح شیشه‌ای» دیوار «Tombe» و سطح شیشه‌خور جنوب شرقی در اتاق اصلی نشیمن دو عامل مهم در تامین گرمای خانه به‌شمار می‌آیند. باز کردن دریچه قابل کنترل در بالای ستون خورشیدی هنگام تابستان باعث می‌شود تا هوای گرم به صورت طبیعی به بیرون برود و هوای خنک با استفاده از سرمایش تبخیری و از طریق کانال‌های زیرزمینی وارد خانه شود.
در تابستان نیز هوای خنک زیرزمین با استفاده از کانال عمودی و به وسیله یک فن به طبقه اول فرستاده می‌شود و گرمای بخاری گازی واقع در زیرزمین نیز از طریق همین کانال در زمستان به اتاق‌های خواب منتقل می‌شود. این استاد دانشگاه از دیگر ویژگی‌های این ساختمان را تامین آب گرم با به‌کارگیری یک منبع ساده می‌داند. این منبع ساده در محفظه‌ای از شیشه دوجداره محصور شده است و روی پشت‌بام قرار دارد که آب گرم خانه را از اسفند تا مهر تامین می‌کند. طی چهار ماه سرد سال نیز این منبع آب نیمه‌گرم را به آبگرمکن گازی می‌فرستد تا در مصرف گاز به میزان قابل توجهی صرفه‌جویی شود. آیت‌اللهی با تحلیل آماری که برگرفته از نتایج یک پرسش‌گری است؛ بر این نکته تاکید می‌کند که مصرف انرژی در 23 خانه بررسی و پس از تجزیه و تحلیل مشخص شد که حجم آب مصرفی در خانه خورشیدی 20 درصد کمتر از نمونه‌های دیگر است.بر پایه محاسبه‌های انجام شده، میزان مصرف انرژی در خانه خورشیدی توسط کولر آبی، 48 درصد کمتر از خانه‌های پیرامونی است. باقیمانده نیاز سرمایشی این خانه با استفاده از سرمایش غیرفعال تامین می‌شود. مانند استفاده از برودت تبخیری، کوران طبیعی، برودت زمین، تخلیه هوای گرم از طریق تاثیر دودکشی، ذخیره خنکی شب برای طول روز، انتقال خنکی زیرزمین به طبقه فوقانی، عایق‌کاری، درزبندی و همانند اینها. آیت‌اللهی زندگی در سه خانه سنتی را تجربه کرده، از تماشای ستاره‌های آسمان در شب بیابان لذت برده و آب‌پاشی بر کف آجری در گرمای تابستان را تجربه کرده است. از دیدگاه او راه‌های نرفته برای هرچه سازگارتر کردن خانه‌ها با طبیعت بسیار است و فرصت بیشتر.
نظرات بسته شده است.