دره زوارم، شیروان

نام فارسی:  دره زوارم نام انگلیسی: Zo-Eram valley

دره زوارم در موقعیت جغرافیایی N371857 E574406 در استان خراسان شمالی واقع است. زوارم» در ٢٨ کیلومتری جنوب غربی شهرستان شیر وان واقع شده که به معنی «دره بهشت» است.بیش از است.بیش از ١٠٠ سال قبل ناصر الدین شاه قاجار با کاروانی از این نقطه گذشت که اعتمادالسلطنه نیز همراهش بود و در سفرنامه اش زوارم را «دره ارم» معرفی کرده و نوشته بود:« دهکده ای است معتبر که از غریب و بومی ۴٠٠ خانوار سکنه دارد، هوای آن در کمال خوبی می باشد».

در منطقه ییلاقی زوارم که در طول 25 کیلومتر از ابتدای دره زوارم تا کوه‏های تخت میرزا و شخری امتداد می‏یابد، چشمه‏سارها، آبشارها، حوضچه‏های سنگی، کوه‏های سر به فلک کشیده، باغ‏های میوه، رودخانه پر آب، مراتع غنی و انواع گیاهان دارویی و خوراکی موزائیک بسیار زیبایی از طبیعت را به نمایش درآورده‏اند. رودخانه زوارم، از کوه‏های جهان ارغیان موسوم به تخت میرزا سرچشمه می‏گیرد و در مسیر خود مزارع و باغ‏های روستاهای زوارم، شیرآباد، ورقی، عبدآباد و توده را مشروب می‏سازد و به رودخانه اترک می‏پیوندد. سواحل این رودخانه اتراق‏گاه‏های مناسبی برای گردشگران دارد. اوچ دوشی، از مکان‏های تفرجگاهی روستاست، که سه چشمه‏ی جوشان دارد. این چشمه‏ها، از دامنه کوه به طرف دره سرازیر می‏شوند. پیرامون این چشمه‏ها سرسبز و زیباست.

یخدان که در گذشته به عنوان سنگر نیز مورد استفاده قرار می‏گرفت چشمه‏ای به همین نام دارد که به عنوان آب معدنی یخدان معروف است. رو به روی چشمه یخدان، چشمه کوچک دیگری به نام دامچی جریان دارد. میم لی، دره‏ای پر آب و سرسبز با چشمه‏ها، باغ‏ها و النگ‏زارهای فراوان است. انتهای این دره به زلزله خانه و چقر النگ و تخت میرزا در کوه‏های شاه جهان می‏رسد. در چقر النگ، دو چشمه معروف قاینار چشمه و قرمز چشمه می‏جوشد و از مناطق بسیار خوش آب و هوای ییلاقی به شمار می‏آید. منطقه شخری، با انواع درختان و باغ‏های بزرگ گردو و میوه‏های دیگر، از مناطق یلاقی روستاست. دسترسی به این منطقه، منوسط به گذشتن از دره‏ها و گذرگاه‏های صعب‏العبور پرآب و سرسبز به طول 15 کیلومتر است. شخری چندین چشمه پرآب دارد و در گذشته، ییلاق خوانین بوده است. آثار برج و باروها و خانه‏های مخروبه‏ای در آن به جا مانده است.

پوشش گیاهی غنی با انواع گیاهان دارویی و خوراکی مانند کاسنی، گون، کمای، زیره، پونه، درمنه ترکی، پوپک، ساری گل، کاکوتی، گزنه، ترخ، چریش، سیب کوهی و زردآلوی کوهی از دیگر جاذبه‏های طبیعی پیرامون این روستا است. قزلر قلعه، دژی محکم و تسخیرناپذیر است که در بلندترین نقطه ارتفاعات روستا ساخته شده است و راهی صعب‏العبور و دیوارهای قطور سنگی دارد. قزلر قلعه به معنی دختر قلعه یا قلعه دختران است و به معنی قلعه فتح نشده می‏باشد. تپه ارک دست ریز و مسجد قدیمی روستا، از دیگر آثار تاریخی آن است.

روستای زوارم، از توابع بخش مرکزی شهرستان شیروان، با مختصات جغرافیایی 57 درجه و 44 دقیقه طول شرقی و 37 درجه و 19 دقیقه عرض شمالی، در 28 کیلومتری جنوب شرقی شیروان و 83 کیلومتری بجنورد قرار دارد. این روستا از شمال به روستاهای شیرآباد و ورقی، از جنوب به روستاهای مشهد طرقی و قرینانلو و که شخری، از شرق به روستای بزآباد و از غرب به روستاهای قزل حصار و باداملق محدود می‏شود. کوه تمغ در 3 کیلومتری جنوب غربی و کوه شفلی در 3 کیلومتری جنوب شرقی روستا واقع شده‏اند. روستای کوهپایه‏ای زوارم از سطح دریا 1300 متر ارتفاع دارد و آب و هوای آن معتدل کوهستانی است. میانگین بارندگی سالانه آن 179 میلی‏متر گزارش شده است. رودخانه پر آب زوارم میان روستا جریان دارد. روستای زوارم قدمتی هفتصد ساله دارد و در گذشته مرکز خان‏نشین منطقه بوده است. از جمله حاکمان و خوانین معروف آن، می‏توان به الهیار خان مین باشی، شاهرخ خان (از حاکمان شیروان)، مرتضی بیک و شاهپورخان نگهبان اشاره کرد. صنیع‏الدوله در کتاب مطلع‏الشمس و ناصرالدین شاه در سفرنامه خراسان از روستای زوارم یاد کرده‏اند و جزئیاتی از مشاهدات خود از روستا را یادداشت نموده‏اند. تپه دست ریزارک و قزلرقلعه نشانگر استقرار و قدمت روستای زوارم می‏باشد. اسم روستا، در گذشته «دواُ لدِرِم» بوده است که بعدها به زوارم به معنی دره بهشت تغییر نام یافته است. مردم روستای زوارم به زبان‏های کردی، ترکی و فارسی سخن می‏گویند. مسلمان و پیرو مذهب شیعه جعفری هستند.