| نام فارسی: دره قله زو
نام انگلیسی: Ghalleh Zoo valle |
 |
دره قله زو در موقعیت جغرافیایی N365648 E595238 در استان خراسان رضوی واقع است. معنای قله زو که برگرفته از موقعیت جغرافیایی آن است اجتماع دو کلمه متناقض کوههای مرتفع و دره های عمیق است. در شرق دره روستایی به همین نام قرار گرفته است. روستای قله زو از شمال به کشور ترکمنستان و روستا های نفطه و خلج ، از منطقه ته شوروی ، از غرب به روستای سیرزار ، از شرق به روستای آقداش محدود می‌شود.
دره های ژرف اطراف روستا چشم انداز بی بدیلی در منطقه کلات داده است. دره های عمیق قله زو از نظر زمین شناسی سه دوره زمین شناسی در آن پیداست. در زیر به ۴ دره اصلی این منطقه اشاره می شود.
دره کاتازو: که به معنای دره برزگ در ترکی نام نهاده شده است و برگترین دره منطقه است و موقعیت آن در سمت شمال غربی روستا واقع است و در داخل آن غار قارنقلق واقع شده است.
دره اوچنه :نام این دره از زبان لری گرفته شده است. معنی لغوی آن چکه آب است و در داخل آن در چند نقطه قطرات آب در سکوت تمام چکه می کنند و بلندای صدای آن گردشگران را به وحشت می اندازد. این دره در شمال شرقی روستای قله زو واقع است و دومین دره بزرگ منطقه است.
دره کلته زو: همانطور که از نامش پیداست به معنای دره کوتاه شهرت دارد و راه ورودی آن از بالادست روستا است. این دره دارای پوشش گیاهی متنوعی است و چشمه ای آب شیرین در داخل آن جریان دارد.
دره اتلیاقی : دره علف ، دره ای است در شرق قله زو که در نزدیکی روستای آقداش و در شرق روستای قله زو قرار گرفته است. این دره عمیقترین دره منطقه است و در داخل آن نیز چشمه آبی جریان دارد.
در انتها سه دره کاتازو، کلته زو و اوچنه به یک مسیر می رسند ولی دره اتلیاقی به مسیری در سمت شرق ادامه پیدا می کند.
دره قله زو در طول مسیر ۱۰ کیلومتری‌اش تا ۲۰۰ متر هم عمق دارد و عرض تقریبی آن بین ۱۰ تا ۱۲۰ مترمتغیر است. در گویش اهالی شمال خراسان، «زو» به معنی دره است و «قَله زو» که گاه به اشتباه «قُله زو» خوانده می‌شود در واقع «قلعه زو» به معنی «روستای دره» است. دره از دو طرف با دیواره‌های نسبتاً صاف و یک دستی آغاز می‌شود و در میانه درازای خود به سطح شیبی می‌رسد که دیواره‌ها را به کف دره می‌رسانند. با آغاز بهار باران‌های فصلی که برسند، مسیل کف دره پر آب خواهد شد. درسایر فصول رود کف دره خشک است و یا آب بسیار کمی دارد. دره عمیق قله زو، حاصل فعل و انفعالات زمین شناختی و حرکت لایه‌های گسلی است.
بستر خاکی دره و فرسایش مدام باد و باران، حالا از دره قله زو، یک مسیر پر پیچ و خم، با فرسودگی‌های فراوان ساخته است. لابه‌لای پیچ و خم‌ها که در حاشیه دیوارهای دره شکل گرفته‌اند، می‌شود اشکال مختلفی را از فرسایش دره دید؛ احجام بلندی که به کلوت‌ها شبیه هستند و حفره‌های وسیع سر پوشیده‌ای که به تالارهای بزرگی می‌مانند که در دل زمین ساخته شده باشند. به خاطر نور کم آفتاب، پیچ و خم‌ها، بافت گیاهی چندانی ندارد. نور کم و نبود گیاه، پیچ و خم‌های دره قله زو را به محیطی ماورایی تبدیل کرده است. پیچ و خم‌های دره در بیشتر فصل‌های سال، چراگاه دام‌های اهالی است.
دره، در حاشیه جاده سیرزار به قله زو، کامل پهن و آفتابگیر است و جز عمق دلهره آورش، شگفتی دیگری ندارد. البته در این میان گردش متفاوت هوا جای خودش را دارد. جاده سیرزار هم مثل هر جاده دیگر می‌تواند هوایی آرام داشته باشد، اما درست در لبه پرتگاه، هوایی که در دره جریان دارد، باد شدیدی را به وجود می‌آورد. جاده روستای قله زو، به خاطر دره عمیقش هم هوای آرام دارد و هم باد شدید. البته عمق شدید دره، ماجراهای دیگری را هم شکل می‌دهد. پرنده‌های شکاری که در آسمان دره پرواز می‌کنند تا بتوانند از آن بالا طعمه‌هایشان را زیر نظر بگیرند، اگر در پروازشان، میدان وسیع تری بگیرند و چرخ کامل‌تری بزنند، ناگهان با ارتفاع کم، روی جاده قرار می‌گیرند و می‌توانند مسافران ناآشنا به منطقه را بترسانند.
دال سیاه، عقاب طلایی، شاهین، کبوتر وحشی و انواع جوندگان و روباه، بخشی از جانورانی هستند که دره قله زو، زیست می‌کنند. دره خاکی قله زو، زیستگاه انواع جانوران و پرندگان است و به تنهایی می‌تواند یک زیست بوم کامل باشد
دسترسی
جاده روستای قله زو هم که از انتهای شهر کلات آغاز می‌شود و تا ایستگاه رله تلویزیونی روی قله باباکمال ادامه دارد، از کنار یک سد تاریخی می‌گذرد که مشهور به «بند نادر» است و به روزگار افشاریه برمی گردد.
جاده تا روستای «سیرزار»، در یک مسیر هفت کیلومتری آسفالت است و پس از آن خاکی است. از سیرزار تا روستای قله زو، هفت کیلومتر دیگر راه است. دره عمیق، پیش از رسیدن به روستا، در حاشیه همین جاده قرار دارد. در حاشیه جاده می‌شود روی پرتگاهی ایستاد که مشرف به دیواره دره است و می‌شود از آنجا، چشم انداز نسبتاً کاملی را از دره دید. پهن‌ترین بخش قله زو، اینجا در حاشیه همین جاده است.
